Factcheck: ‘Eenzaamheid is gevaarlijker dan overgewicht of roken’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Zo kopte Het Laatste Nieuws onlangs. Maar klopt het wel?

‘Personen met een kleine of slechte sociale kring hebben 50 procent meer kans om jong te sterven’, lazen we onlangs in Het Laatste Nieuws. ‘Ter vergelijking: obesitas en roken zouden die kans met “slechts” 30 procent doen stijgen.’

Voor het onderzoek – ‘een studie aan de mormoonse Brigham Young University in de Amerikaanse staat Utah’ – ‘nam een panel professoren 218 reeds bestaande onderzoeken over de effecten van eenzaamheid onder de loep’, lazen we verder. ‘Verbonden zijn met anderen wordt universeel aanvaard als een fundamentele menselijke nood. Zowel voor ons welzijn als voor ons overleven’, zo citeerde de krant hoofdonderzoeker en psychologe Julianne Holt-Lunstad.

‘Eenzaamheid is gevaarlijker dan overgewicht of roken’, luidde de kop boven het stuk.

Klopt dat? Is eenzaamheid nóg dodelijker?

Het artikel in Het Laatste Nieuws is een herwerkt stuk uit de Britse tabloid The Sun. Ook daarin staan de cijfers en wordt eenzaamheid ‘dodelijker dan obesitas’ genoemd.

In het originele wetenschappelijk onderzoek – een publicatie uit 2010 in Plos Medicine over 148 onderzoeken, en een vervolgstudie in 2015 over nog 70 andere – klinkt het minder straf, maar niet minder pertinent. ‘Het risico op vroegtijdig sterven geassocieerd met sociale isolatie en eenzaamheid, is vergelijkbaar met dat van algemeen aanvaarde risicofactoren’, lezen we in de conclusie, die onder meer naar obesitas verwijst.

‘De onderzoekers hebben data verzameld over eenzaamheid bij ruim 300.000 zestigplussers, en zijn vervolgens nagegaan wie van hen zeven jaar later overleden was’, zegt eenzaamheidsexpert Luc Goossens (KU Leuven). ‘Bij wie zich eenzaam voelde, bleek die kans significant groter. Om de betekenis van die bevinding te kunnen inschatten, hebben de onderzoekers ook vergelijkbare studies over roken en obesitas geïncorporeerd. Conclusie? Het effect van roken – meer dan 15 sigaretten per dag – was vergelijkbaar met dat van eenzaamheid.’

Over hoe de vork precies aan de steel zit, tasten wetenschappers nog in het duister. ‘De kip of het ei’, zo vat gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent) samen. ‘Veroorzaakt eenzaamheid een slechte gezondheid? Of is het andersom?’

De hypothese, zo zegt Luc Goossens, heeft met stress te maken. ‘We willen allemaal goede sociale relaties. Lukt dat niet, dan geeft dat stress, die op termijn zijn tol eist.’

Volgens recente gegevens over 90.000 zestigplussers uit ouderenbehoefteonderzoek in Vlaanderen, voelt 11 procent zich ‘ernstig eenzaam’, 43 procent matig, en 46 procent niet, stelt sociaal gerontoloog Dominique Verté (VUB). ‘Naarmate je ouder wordt, heb je minder behoefte aan een uitgebreid sociaal netwerk, en meer aan een beperkt aantal diepgaande relaties. Een partner, een goeie vriend of vriendin.’

Sociale isolatie is objectief meetbaar: weinig contact met mensen. Eenzaamheid daarentegen is subjectief en psychologisch, beklemtonen academici. ‘Krijgen we minder uit onze relaties dan we verwachten, dan voelen we ons eenzaam.’

Dat het geen probleem is van ouderen alleen, bleek onlangs nog toen levensverzekeraar NN en gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent) resultaten voorstelden van een enquête bij 1600 Belgen in het ‘Nationaal Geluksonderzoek’. Van de 20- tot 34-jarigen in het onderzoek antwoordde 45 procent dat ze zich ‘nooit tot zelden’ eenzaam voelen. Meer dan de helft zei ‘soms tot altijd’.