Factcheck: ‘Een op de vier 13-jarigen is bijziend door gebruik van tablet of smartphone’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Deze citaatkop lazen we in Het Laatste Nieuws. Maar klopt het wel?

‘Een kwart van de 13-jarige kinderen is bijziend’, lazen we vorige maand in Het Laatste Nieuws. ‘Dat blijkt uit een Nederlands onderzoek onder duizenden kinderen. De onderzoekers van het Erasmus Medisch Centrum uit Rotterdam vermoeden dat het gebruik van tablet of smartphone leidt tot meer bijziendheid.’ Langdurig kijken naar voorwerpen dichtbij is niet goed voor de ogen, lazen we verderop. De citaatkop luidde: ‘Een op de vier 13-jarigen is bijziend door gebruik van tablet of smartphone’.

Klopt dat?

De data achter de claim komen uit ‘Generatie R‘, een grootschalig onderzoek bij Rotterdamse kinderen dat gestart is in 2001.

‘We zijn nu aan de derde ronde bezig en hebben inmiddels de helft van de geselecteerde 13-jarigen gezien’, laat hoofdonderzoeker Caroline Klaver van het Erasmus MC per e-mail weten. ‘Uit onze voorlopige analyse blijkt een kwart bijziend te zijn. Uit eerder onderzoek van ons in Europa weten we dat de helft bijziend is op 20-jarige leeftijd. Ook weten we dat 13 jaar de piekleeftijd is om myopie (bijziendheid, nvdr) te ontwikkelen. Kortom, deze data zijn heel plausibel. Omdat het onderzoek nog niet is afgerond, willen we er nog niet mee naar buiten treden. Vandaar dat we de pers eerder gevraagd hebben deze bewering in te trekken.’

Klaver ‘wil daarom niet dat het Erasmus MC geassocieerd wordt met deze stelling’.

Maar de geest is uit de fles. ‘We denken dat tablet- en smartphonegebruik voor deze generatie een extra risicofactor is’, zei onderzoeker Jan Roelof Polling van Erasmus MC eerder tegen de NOS. ‘Als je heel veel leest of heel veel dichtbij kijkt en heel weinig buiten komt, dan wordt het oog bijziend. Als je in je schrift kijkt op school of op je tablet, dan kun je alles nog goed zien. Maar als je naar het schoolbord kijkt, zie je niet meer scherp.’

Klopt, zeggen oogarts Julie De Zaeytijd (UGent) en Peter Van Bladel, secretaris-generaal van de Beroepsvereniging van Belgische Oogheelkundigen.

Cijfers voor België bestaan volgens hen niet. ‘Maar we mogen redelijk aannemen dat wat geldt in Nederland ook bij ons opgaat’, zegt De Zaeytijd. ‘Bijziendheid neemt enorm toe. In grote steden in Azië, zoals in Singapore en Seoul, is intussen 80 tot zelfs 95 procent van de 20-jarigen bijziend.’

Al die ‘schermpjes’ zijn op zich niet zo schadelijk, zeggen de Vlaamse experts. Ze zijn dat wel als deel van een veranderde levensstijl.

‘Langdurig een boek lezen is bijna even slecht voor je ogen als gamen’, zegt Van Bladel. ‘Wat schaadt, is het aanhoudende dichtbij kijken. Normaal is het nadelige effect daarvan – veraf niet meer scherp zien – maar tijdelijk. Maar trop is trop en richt onherstelbare schade aan.’

Afwisselend tv-kijken dan maar? ‘Als die tv minstens 5,35 meter van je vandaan staat, valt er iets voor te zeggen’, lacht Van Bladel. ‘Dat is het punt waarbij er voor je oog haast geen verschil meer is met scherpstellen op de horizon.’

Maar het gaat om meer dan focussen alleen. Om gezond te groeien, hebben kinderogen ook buitenlicht nodig. Onderzoeker Polling van Erasmus MC stelt de ’20-20-2-regel’ voor. Die is goed en hanteerbaar, zegt Van Bladel. ‘Laat je kind na 20 minuten dichtbij kijken pauzeren, minstens enkele minuten 20 meter in de verte kijken, en 2 uur per dag buitenspelen.’

Op de speelplaats op school bijvoorbeeld, zegt De Zaeytijd. ‘Zonder smartphone, uiteraard.’