Factcheck: ‘Apps die bijhouden hoe je slaapt, hebben weinig nut’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Die kop lazen we onlangs op de Nederlandse nieuwswebsite nu.nl. Maar klopt die wel?

‘Apps die bijhouden hoe je slaapt, hebben weinig nut.’ Die citaatkop lazen we onlangs op nu.nl, de grootste nieuwssite van Nederland, boven een stuk waarin slaapdeskundigen vraagtekens zetten bij smartphoneapps en slimme horloges die pretenderen te weten hoe je slaapt. ‘Veel slaaptools tonen nauwelijks een overeenkomst met hoe iemand echt slaapt’, lazen we.

Hebben die apps dus ‘weinig nut’?

De claim boven het stuk, met aanhalingstekens, is verderop in het artikel niet terug te vinden als citaat van een opgevoerde bron. ‘Helemáál nutteloos zijn die apps niet’, nuanceert een van hen, slaapexperte Winni Hofman (Universiteit van Amsterdam) aan de telefoon. ‘Je kunt de informatie gebruiken om over een langere periode te helpen inschatten hoe regelmatig je slaapt. Maar de specifieke tijdstippen kun je maar beter negeren. En de analyse van de slaapkwaliteit al helemaal. Om slaapstadia accuraat te meten, heb je vooralsnog elektroden op je hoofd nodig die hersengolven monitoren.’

Hofman verwijst naar onderzoek over die apps en devices. Naar de metastudie (2016) die nu.nl aanhaalt, bijvoorbeeld, die zegt dat ze ‘de neiging hebben om slaaponderbrekingen te onderschatten en de totale slaaptijd te overschatten’. Maar ook naar recenter werk. ‘In veel gevallen zijn claims van de devices en applicaties sterker dan het bewijs waarop ze steunen’, lezen we in Sleep Medicine Reviews (2018).

Geloof niet al wat je ziet is ook de kernboodschap van drie Vlaamse slaapexperts met wie we contact opnamen. ‘Smartphoneapps meten vaak alleen de beweging van de matras. Als je een onrustige slaper bent, dan is de kans groot dat hij “wakker” aangeeft terwijl je in realiteit slaapt’, zegt psychologe Nigitha van Doorn van het slaaplab aan het UZ Brussel. ‘Slaap je met je partner in hetzelfde bed, dan worden ook die bewegingen meegerekend.’

Kritisch is ook somnologe en psychiater An Mariman van de slaapkliniek aan het UZ Gent. ‘Een patiënt heeft onlangs twee smartphones gebruikt met dezelfde app. Beide gaven – voor dezelfde nacht, bij dezelfde persoon – zo goed als tegenovergestelde resultaten.’ Met slaapstoornissen moet je je wenden tot dokters en niet afgaan op wat een app of wearable vertelt, beklemtoont Mariman. ‘Omdat het tot misvattingen leidt en het probleem zo eerder groter dan kleiner maakt, weet ik uit ervaring.’

In 2017 maakte het dagblad NRC de balans op van apps en polshorloges van onder meer Fitbit. ‘De prestaties van die slaapmeters zijn matig en soms zelfs misleidend’, concludeerde de krant. In 2018 noemde ook slaapexpert Johan Verbraecken slaapapps op de website van UZ Antwerpen onbetrouwbaar. ‘Heel wat apps kunnen vrij goed het onderscheid maken tussen wakker zijn en slapen. Maar het onderscheid tussen lichte slaap, diepe slaap en droomslaap – ook wel REM-slaap genoemd – kan zo’n app niet correct bepalen’, klonk het.

Geldt dat ook vandaag nog?

‘De ene app is de andere niet en ook wearables verschillen onderling sterk’, accentueert Verbraecken. ‘Doordat wearables doorgaans niet alleen beweging maar ook de hartslag – en soms zelfs temperatuurmeting aan de huid – meenemen in hun algoritme, zijn die in de regel accurater dan apps. Toets je ervaring af met de resultaten op je device. Ben je pas na anderhalf uur in slaap gevallen en heb je wakker gelegen tussen 3 en 4? Als je dat op je schermpje al niet terugvindt, weet je hoe laat het is.’

Technologie en e-health evolueren snel, zegt Verbraecken. ‘Het is de toekomst. Maar die toekomst is nu nog niet.’