Epidemiologe Erica Walker: ‘Lawaaivervuiling treft meestal arme mensen’

De Amerikaanse epidemiologe Erica Walker werd gekweld door luidruchtige bovenburen. ‘Ik zakte weg in machteloosheid.’

‘Of ik dit aangeef of niet, er zal toch niets veranderen. […] Mensen nemen me niet serieus. […] Ik voel dat het mijn gezondheid schaadt. […] Ik wil niet meer wakker worden.’ Toen epidemioloog Erica Walker dit las, dacht ze even dat het ging om getuigenissen na een aanranding. In feite ging het om antwoorden op een enquête over omgevingslawaai.

In een vorig leven was Walker kunstenaar en boekbinder. Ze woonde in haar kelderstudio in Boston (Massachusetts) en was gelukkig. Tot ze nieuwe bovenburen kreeg met hyperactieve kinderen, die de hele dag boven haar hoofd over en weer liepen.

‘Ik ging het gesprek met de ouders aan,’ zegt Walker, ‘maar zonder resultaat. Dat constante gestommel maakte me gek. Ten einde raad begon ik data te verzamelen om ze voor de rechtbank te slepen. Ik kocht een geluidsmeter, nam speekselmonsters bij mezelf om mijn stressniveau te meten en huurde geluidsingenieurs in om mijn plafond te isoleren. Niets hielp.’

‘Ik voelde me wegzakken in machteloosheid en zag alles negatief. Tijdens mijn zoektocht kwam ik gelukkig in contact met stadsgenoten die ook last hadden van ­lawaai. Niet alleen van luide buren, maar ook door verkeer of industrie. Ik besloot me er helemaal op toe te leggen: ik ging volksgezondheid bestuderen en doe nu al tien jaar onderzoek naar de impact van de omgeving op onze gezondheid.’

Was het niet overdreven om de ouders aan te klagen voor hun spelende kinderen?

Erica Walker: Dat rondlopen was niet per se heel luid, maar het was heel hinderlijk. Toen wist ik nog niet dat het ging om lawaai in een lage frequentie. Niemand leek me te begrijpen, dus besloot ik geen hopeloze rechtszaak aan te spannen. Ik verhuisde en dat heeft mijn levenskwaliteit enorm verbeterd. Door die burenruzie besefte ik wel dat we de hinder die geluid kan veroorzaken vaak minimaliseren.

Waarom is lawaai met een lage frequentie zo hinderlijk?

Walker: Ons lichaam reageert ook op geluid dat buiten het bereik van ons gehoor ligt. Je kunt een donderslag horen, maar ook voelen in je borststreek. Geluid met een lage frequentie hebben we lang genegeerd. We meten geluid in dB(A), de sterkte van geluid aangepast aan de gevoeligheid van het menselijk oor, maar daardoor missen we in onderzoek de lagere frequenties die ook schadelijk zijn. Dat is kortzichtig. Wie onder een landingsroute woont, zal je vertellen dat niet alleen hoorbaar vliegtuiglawaai lastig is, maar ook het beven van de ramen. De vraag ‘hoe luid is het?’ is echt onvoldoende als we het hebben over de impact van lawaai.

Hoe moeten we het dan wel meten?

Walker: De subjectieve gewaarwording is belangrijk. Wat voor de ene muziek is, is voor de andere lawaai. Verder moet je meten hoe vaak het lawaai voorkomt, het type geluid, wanneer in de dag, de toonhoogte enzovoort. Naar al die parameters doen we onderzoek met onze onderzoekseenheid Community Noise Lab. Zo laten we burgers via een app de geluidsomgeving van hun eigen wijk in kaart brengen. Daardoor krijgen we zicht op welke geluiden echt hinderlijk zijn.

Welke impact heeft lawaaivervuiling op het mentale welzijn?

Walker: Blootstelling aan lawaai zorgt ervoor dat je geen controle hebt over een van je vijf zintuigen. Dat gevoel van machteloosheid heb ik zelf ondervonden en kan leiden tot angststoornissen en depressies. We deden onderzoek op het platteland in Mississippi. Daar kwam in een dorp plots een fabriek te staan. Van de ene dag op de andere was er constant lawaai. De buurtbewoners die we er interviewden, zagen hun levenskwaliteit kelderen. Ze noemden zich ‘gevangenen van iets waar ze geen controle over hebben’. Ken jij veel gevangenen met een goede mentale gezondheid?

Hebben de rapporten die jullie maken met Community Noise Labs impact? Luisteren politici?

Walker: (lacht) Nee, hooguit ben ik voor hen wat storend achtergrondlawaai. Veel mensen zijn zich er niet van bewust dat lawaai een ernstig probleem is. Politici zullen pas handelen als dat besef doordringt in de brede maatschappij. Of ik die dag nog zal meemaken, is zeer de vraag. Maar ik blijf data toevoegen aan de berg van bewijzen die aantonen hoe schadelijk lawaai is.

In Gent en Brussel experimenteren ze met lawaaiflitspalen om luide auto’s te beboeten. Bent u voorstander van zo’n repressief beleid?

Walker: Nee, akoestische camera’s hebben een inherente bias door waar je ze plaatst. Daardoor ga je bepaalde buurten viseren. Beter is het om mensen bewust te maken van het probleem en te zoeken naar doeltreffendere oplossingen.

Sommigen zien lawaai als de op een na grootste bedreiging voor onze gezondheid, na luchtvervuiling. Bent u het daarmee eens?

Walker: Ik zal nooit zo’n rangschikking maken. Het zijn meestal arme mensen die worden blootgesteld aan een vervuild milieu, dat kan gaan van luchtvervuiling en geluidsoverlast tot slechte kwaliteit van water en bodem. Lawaaivervuiling en andere vormen van komt meestal voor in achtergestelde gemeenschappen, die de kracht niet hebben om terug te vechten. Wie moeite heeft om zijn of haar kinderen te voeden, gaat geen petitie beginnen tegen nachtlawaai. Geluidsoverlast is slechts één factor in die sociale ongelijkheid.