Het eerste jaar aan de hogeschool of de universiteit is niet makkelijk – getuige de vele tekorten voor de examens. Stress is een notoire boosdoener, maar daar bestaan remedies tegen.
Heel wat studenten ervaren stress, angst en depressie bij de overgang naar het hoger onderwijs. De pedagogische context is helemaal anders, ze staan voor het eerst op eigen benen, krijgen minder begeleiding, moeten mogelijk zelf hun financiën regelen, hebben soms een baantje om daarbij te helpen…
‘Voor sommigen is de start van het eerste jaar aan de universiteit of hogeschool een leerproces in zelfstandigheid, soms is de overgang ook heel abrupt’, zegt Florence Vanderstichelen, directeur van de dienst studentenvoorzieningen aan de UCL. ‘In sommige gezinnen worden jongeren op voorhand al wat voorbereid. Veel hangt af van de voorgeschiedenis in de familie en van de plaats die de student bekleedt in het gezin. Vooral jongeren die alles nog moeten leren, hebben het moeilijk met de nieuwe zelfstandigheid: alleen op kot gaan, een nieuwe stad en een nieuwe onderwijsinstelling ontdekken, vrienden maken, geld beheren, omgaan met de verleiding van het uitgaan, enzovoort. Veel hangt dan af van de persoonlijkheid van de jonge student.’
Het is aan de student zelf om een beroep op de beschikbare hulp te doen, en die is best uitgebreid.
Evenwicht
In 2003 toonde Frans onderzoek over stress bij studenten en hun succes aan de universiteit aan hoe bijzonder de verhouding met die nieuw verworven vrijheid is. Ze wordt tegelijk op prijs gesteld en gevreesd. Jongeren hebben vaak moeite met hun tijdsindeling en de combinatie van schoolse activiteiten, hobby’s, boodschappen, koken, enzovoort. ‘Sommige jongeren gaan dan ‘slippen’: ze maken niet goed gebruik van hun nieuwe vrijheid en vergeten hun doelstellingen. Het is belangrijk dat ze een evenwicht in hun activiteiten vinden’, stelt Florence Vanderstichelen.
Het onderzoek merkte ook dat niet alle jongeren er even goed in slagen om te gaan met stresserende situaties en gebeurtenissen die met hun opleiding te maken hebben. De manier waarop ze dat doen en de strategieën die ze hanteren zijn doorslaggevend voor hun succes. Van de testpersonen in het onderzoek had de helft aan het eind van het eerste jaar last van stress. Hun kans op falen hield verband met de intensiteit van die stress, hun motivatie om het jaar of de examens tot een goed einde te brengen en de mate waarin ze een heldere kijk op hun professionele toekomst hadden.
‘Ook financiële problemen zijn een belangrijke bron van stress’, weet Vanderstichelen. ‘Dat zien we vooral bij kotstudenten uit eenoudergezinnen of gezinnen van vreemde afkomst. Studentenjobs zijn een optie, maar die kunnen ook angst creëren, omdat studenten het gevoel hebben dat ze tijd te kort komen om én boodschappen te doen én eten te maken én te studeren, enzovoort. De sociale dienst kan studenten met die problemen bijvoorbeeld helpen met een aanvullende toelage.’
Leerproces
De moeilijkheden waarmee jonge studenten worstelen, kunnen ook voortvloeien uit de onderwijsmethoden van de universiteit of hogeschool. In 2005 bracht een onderzoek van de dienst onderwijswetenschappen van de ULB naar de leermoeilijkheden van studenten een paar opvallende zaken aan het licht. Zo is er de leerstof. Studenten hebben tijd nodig om nieuwe concepten te verwerven, en moeten aanvaarden dat ze niet alles onmiddellijk begrijpen. Als ze in het begin al niet meer kunnen ‘volgen’, kan dat stress veroorzaken en zelfs de motivatie aantasten.
Een andere mogelijke rem op de motivatie is dat de student het nut van de nieuwe kennis niet inziet en daarom geen enkele interesse voor de lessen heeft. Het is dan belangrijk in gesprek met de student te gaan en te wijzen op het nut van de kennis in het beroepsleven.
Tijdens de examens kunnen eerstejaarsstudenten het moeilijk vinden om de verwachtingen van de docenten in te schatten en hun studiemethode aan te passen aan het type examen (open vragen over details, inzichtvragen, meerkeuzevragen, enzovoort). Oudere studenten kunnen in dat geval een waardevolle bron van informatie zijn.
De student moet een paar belangrijke vaardigheden voor het dagelijkse leven onder de knie krijgen, zoals zijn tijd goed indelen, notities nemen, de lessen plannen, inkopen doen.
Ten slotte moet de student een paar belangrijke vaardigheden voor het dagelijkse leven onder de knie krijgen, zoals zijn tijd goed indelen, notities nemen, de lessen plannen, inkopen doen. Daarvoor is tijd nodig, en soms moet de student een andere aanpak of techniek uitproberen om de methode te vinden die voor hem het beste werkt.
Begeleiding
In alle instellingen van het hoger onderwijs is een studentenbegeleidingsdienst aanwezig. De naam van de dienst kan verschillen, maar het doel is overal hetzelfde: jonge studenten begeleiden. ‘Het is aan de student zelf om een beroep op de beschikbare hulp te doen, en die is best uitgebreid’, zegt Vanderstichelen. ‘Aan de UCL, bijvoorbeeld, hebben we een pedagogische hulpdienst, maar ook een sociale dienst die studenten helpt met hun integratie in de universiteit of hogeschool. Blok-workshops helpen hen om zich voor te bereiden op de examens, mét een goed evenwicht tussen studie en gezondheid. We hebben het onder meer over studiemethode, tijdsindeling en stressmanagement, en er is de mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen onder studenten. Een bijzonder verrijkend aanbod voor nieuwkomers.’
VERHOOG JE SLAAGKANSEN
– Ga na op basis van de beschikbare informatie (Onderwijskiezer, brochures, infodagen, websites van hogescholen en universiteiten…) welke studierichting het best overeenkomt met je motivatie, persoonlijkheid en interesses.
– Informeer je over de vooropgestelde eisen voor je gekozen studierichting en volg indien nodig voorbereidende lessen in het jaar of de zomer ervoor.
– Breng een bezoek aan de gekozen onderwijsinstelling, neem deel aan opendeur- en informatiedagen, volg misschien een open les voor studenten van het secundair onderwijs.
– Bouw aan de universiteit of hogeschool een netwerk van vrienden op. Zo ben je goed omringd en kun je ook samenwerken.
– Ga naar de les, werk het hele jaar door en zoek je eigen werkmethode.
– Neem contact op met studenten uit hogere jaren om zo je vriendennetwerk te verbeteren maar ook toegang te krijgen tot een soort van mentoraat met informatie over de leerstof, de examens, de eisen die de verschillende professoren stellen, enzovoort.
– Raadpleeg de studentenbegeleidingsdienst van je universiteit of hogeschool zodra de eerste problemen opduiken. Maak gebruik van de beschikbare hulpmiddelen.
– In geval van concrete problemen (financieel , huisvesting) neem je best contact op met de sociale dienst.
– Wees niet bang om van koers te veranderen als de oorspronkelijk gekozen optie niet de juiste blijkt te zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
