‘Een pil om de wereld van mijn autisme te verlossen? Nee bedankt’

‘De beste beslissing die ik in mijn leven ooit gemaakt heb, is om mezelf niet meer de vraag te stellen “wie moet ik zijn”, maar wie “kan ik zijn”‘, schrijft Steven De Blieck op Wereld Autisme Dag.

Het is Wereld Autisme Dag vandaag, een ideale dag om even stil te staan bij hoe ik eindelijk verlost kan worden van mijn verschrikkelijke “stoornis” uiteraard. Kunnen die pientere wetenschappers geen magische pil creëeren om mijn “autisme-gen” vriendelijk te vragen zich niet langer met mijn zijn te moeien? Zou dat me eindelijk helpen met dat diepe gevoel van vervreemding in deze maatschappij? Of kan dat ook niet enkel aan mij liggen?

Een eerste vraag is natuurlijk of mijn reilen en zeilen kan verklaard worden vanuit één bepaald gen. Misschien bestaat er wel een gen dat het eiwit vorm geeft dat me helpt aan te voelen dat als iemand vraagt “hoe is het?”, ik daar zeker geen écht diepgaand antwoord op moet geven? Want dat zou toch heel “asociaal” zijn van mij natuurlijk.

Maar, we weten we wel dat er niet één maar honderden genen correleren met autisme, en dat er dus toch aardig in mijn genoom zou moeten geknipt worden om mijn autisme uit te schakelen. En, die gerelateerde eiwitten doen behalve lekker autistisch zijn vast ook effectief iets nuttig op andere plaatsen in mijn lichaam, wat dan natuurlijk ook wordt stilgelegd.

Autisme wordt momenteel gedefineerd op basis van te observeren gedrag, en het blijft natuurlijk de vraag of hoe ik geleerd heb mij te moeten gedragen louter genetisch bepaald wordt? Gedrag ontwikkelt zich evolutionair gezien immers met één doel, het helpt je overleven.

Was ik geboren met een bijzondere passie voor het maken van Excel-sheets voor alle aspecten in mijn leven (tot het bijhouden van wie ik aan wie welk type groetjes moet doen)? Of was dit ooit een geleerde beschermingsreactie van mij op een wereld waar ik geen vat op leek te hebben?

En hoe kwam dat überhaupt dat de wereld als kind voor mij zo vervreemdend aanvoelde? Wel, ik had altijd al het gevoel dat mijn automatische piloot in staking was, alhoewel niemand in mijn familie ooit bij de NMBS heeft gewerkt. Waar andere kinderen bijvoorbeeld automatisch aanvoelden wat ze moesten zeggen in een bepaalde situatie, leek ik toch altijd te veel nuanceverschillen te zien met vorige gelijkaardige situaties.

Toneelstuk

Maar, het werd me ook snel duidelijk dat de inhoud er niet zo toe deed. Het leek alsof veel van ons sociaal gebeuren een toneelstuk was waar ik degene was die nooit het script had gekregen. Maar ja, ik moest overleven, dus probeerde ik mezelf te reduceren tot het gebruik van bepaalde niet-zo-inspirerende zinnetjes, want je tijd nemen dat word je in onze maatschappij niet met dank afgenomen.

Tenzij natuurlijk, je dat fantastisch autistische brein gebruikt om extreem genuanceerde algoritmes te schrijven waarmee we nu op Instagram kunnen scrollen, dan mag autistisch zijn gelukkig even wel. En dan schreeuwen we van de daken dat autistisch zijn een superkracht is. Nee, het is vaak gewoon ook rotvervelend.

Andere tijdsgeest

Maar soms vraagt een mens zich toch af of autisme in een andere tijdsgeest ook echt een probleem was. In de oertijd bijvoorbeeld. Overprikkeld was ik in die tijd vast niet geweest. De meeste prikkels die ik in mijn leven ooit evaren heb was in de Amazone, daar waren zoveel geluiden dat stilte daar een moeilijk te definiëren concept is. Maar toch voelde het heerlijk, terwijl de symfonie van grasmaaiers elke zondagochtend mij dan toch niet zo kan bevallen.

Het leven was ook net wat duidelijker in die zin dat je vooral probeert om niet te sterven. Flowcharts maken over wat je in welke situatie tegen wie dient te zeggen op de speeltplaats was toen niet bepaald een overlevingsprioriteit.

En soms denk ik dan (en ja, soms denk ik wat te veel als voelen in deze wereld me te akelig lijkt), misschien ben ik het niet alleen die een beetje vreemd ben. Misschien is deze wereld gewoon een beetje vreemd. Of beter, een beetje vervreemdend voor wat ons organisme honderdduizenden jaren lang evolutionair voor gefinetuned is. Overleven draait de dag van vandaag voor een groot stuk rond geld en status. En die lijken zo’n doel op zich te worden dat we ironisch genoeg de onderliggende noodzaken zoals “gezond eten” aan de McDonald’s outsourcen.

Schaakspel

We weten bijvoorbeeld allemaal dat een schaakspel kunnen spelen met andermans hopen en verwachtingen zonder er zelf heel veel bij te voelen de beste manier is om het tot CEO te schoppen. Zelfs het liefhebben van onze medemens moet in een nauwkeurig gedefineerd kader passen, zodat zelfs de liefde in alle ironie een heel maakbaar gegeven wordt, zolang de maatschappij maar draaiende blijft. En, waar vroeger ons dopaminesysteem ons hielp om ons beloond te voelen bij acties die ons hielpen te overleven, heb ik nu toch moeite om de existentiële noodzaak in Candy Crush te zien.

En soms, als ik dan toch wonder boven wonder even uit mijn hoofd blijk te ontsnappen, meen ik die vervreemding heel erg hard te voelen binnenkomen, soms lijkt het me zelf dat mensen met autisme hier een net wat betere detector voor hebben.

Gelukkig heb ik hieromtrent al bij menig (zelfverklaard) auticoach advies gewonnen: vooral niet luisteren naar al die binnenkomende signalen, en al zeker niet naar je gevoel. Maar, strakke weekplanning beginnen, eventueel wat medicatie slikken, misschien af en toe eens tegen een paard gaan spreken, zolang het maar helpt om stukjes van mezelf te knippen om in een puzzel te passen waar ik mij niet zo heel goed bij voel.

Misschien ligt het aan mij, maar soms lijkt het me alsof veel mensen met autisme niet echt gelukkig worden van altijd al die mentale Excel-sheets te moeten maken. Maar dat helpt toch overleven? Zeker en vast. Maar is dat leven? Is jezelf reduceren tot een bepaalde manier van zijn, een manier van doen, waar je niet echt veel voelt maar het ten minste dan alleemaal niet teveel pijn doet echt wat we autistische kinderen moeten aanleren?

Moest het desalniettemin allemaal biologisch lukken om mijn autisme te “genezen”, zou ik dat dan doen? Natuurlijk niet. De manier waarop ik naar de wereld kijk vind ik in alle bescheidenheid op bepaalde momenten best verfrissend in het gebruikelijke sociale toneelstuk.

En trouwens, mijn vrouw zou mijn “woord van de week” dat ik zeven dagen lang tot vervelenstoe herhaal niet meer kunnen missen. De manier waarop ik alles verwerk zie ik dan ook niet als een probleem, net zoals ik niet vind dat mensen met een visuele leerstijl allemaal een wonderpil moeten nemen omdat auditief leren toch echt wel veel beter is.

Sociaal verwachte deadline

Maar, de angst en depressie die ik in mijn leven ondervind als het mij weer niet lukt binnen de sociaal verwachte deadline in dat mooie plaatje te passen, dat vind ik een probleem. En als ik dat depressieve gevoel even niet wil wegduwen maar die juist even extra hard toelaat, dan lijkt die voor mij niks meer dan mijn organisme die mij met sterke aandrang vraagt even op de pauzedruk te duwen, om even in alle veiligheid te gaan schuilen omdat er iets essentieel voor mij lijkt te ontbreken.

Het vraagt me even te reflecteren of de manier waarop ik geleerd heb op volle toeren te moeten draaien om te overleven mij nu niet meer zo goed af gaat. Het zegt met dat ik noden die we allemaal verdienen als mensen zoals vrijheid, verbondenheid en identiteit misschien verwaarloos door al dat overleven in de rat race.

De beste beslissing die ik in mijn leven ooit gemaakt heb, is om mezelf niet meer de vraag te stellen “wie moet ik zijn”, maar wie “kan ik zijn”, mede door mijn autisme, voor wie kan ik een verschil maken? En laat die authenticiteit gerust op zijn beurt dienen als een vorm van natuurlijke selectie waardoor ik bij de juiste mensen maar ook bedrijven terecht kom ik mijn leven waar ik dat verschil kan maken.

Mij leek het persoonlijk beter om net méér naar mijn gevoel te luisteren omtrent mijn plaats in deze vervreemdende wereld, het avontuur te beginnen om mijn eigen plekje daarin met een ander te gaan zoeken, in plaats van het in alle eenzaamheid bij antidepressiva en dwangmatige Excel-sheets te houden. Dat is dweilen met de kraan open.