‘Een keizersnede in spoedsituaties zonder toestemming van de vrouw moet kunnen’

Een keizersnede zonder toestemming van de vrouw in kwestie mag wettelijk niet. Maar in een spoedgeval moet het wel kunnen, vinden Nederlandse artsen en juristen, verwijzend naar de rechten van het ongeboren kind. Zij pleiten voor een ad hoc rechterlijk oordeel. Artsenkrant wikte en woog de kwestie.

Dokter Johan Van Wiemeersch, woordvoerder van de Belgische Beroepsvereniging voor Gynaecologie maakte in zijn carrière al een gelijkaardige situatie mee. “Bij een joodse vrouw moest een spoedsectio gebeuren, maar daarvoor was de toestemming van de rabbijn nodig. Die was echter niet beschikbaar. Dus heb ik het recht in eigen handen genomen en de ingreep uitgevoerd.” Van Wiemeersch zegt dat hij het vooreerst zijn plicht vond om het kindje te redden. Achteraf heeft het joodse koppel hem bedankt.

Andere situaties waarin de moeder een spoedkeizersnede weigerde, maakte dr. Van Wiemeersch niet mee. Naar zijn weten ook collega’s uit het ziekenhuis niet. De gynaecoloog is echter resoluut: als de foetus in nood blijkt en een spoedsectio aangewezen is, mag een arts niet twijfelen. “Bij een geboorte zijn twee patiënten betrokken: de moeder en het ongeboren kind. De arts moet handelen in hun gezamenlijk belang.”

Conflict

Juridisch gezien gaat het hier om een wel zeer genuanceerde case, weet meester Liesbeth Lafaut van Monard Law. “Het uitgangspunt van de Wet betreffende de Rechten van de Patiënt is dat de wilsbekwame patiënt te allen tijde zijn geïnformeerde toestemming moet geven voor een behandeling. Dus ook als het belang van iemand anders, zoals een ongeboren kind, op het spel staat. De fysieke integriteit van de vrouw moet gewaarborgd blijven.” Respecteert de arts deze integriteit niet en voert hij toch een spoedkeizersnede uit tegen de wil van de moeder, dan kan hij strafrechtelijk veroordeeld worden voor het toebrengen van slagen en verwondingen.

Maar heeft een ongeboren kind volgens de wetgeving dan geen enkel recht? “Volgens het strafrecht is het kind een evenwaardig rechtssubject vanaf het moment dat het baringsproces begint”, zegt Liesbeth Lafaut. Kortom, de arts wordt geconfronteerd met een direct conflict tussen het recht op leven van het kind versus het recht op fysieke integriteit van de vrouw.”

Noodtoestand

In dergelijke acute situaties kan de arts zich altijd nog beroepen op de noodtoestand. Liesbeth Lafaut: “Hij moet het recht op fysieke integriteit van de moeder dan afwegen tegenover het recht op leven van het kind. Zou de baby in elk geval overlijden zonder spoedsectio, dan kunnen artsen hun keuze om alsnog tot een sectio over te gaan en de fysieke integriteit van de moeder te doorbreken verantwoorden op basis van deze noodtoestand.”

Wanneer de vrouw buiten bewustzijn is en zij zich vooraf niet heeft verzet tegen een keizersnede, liggen de kaarten anders. “Op dat moment kan de arts beslissen om in het belang van de vrouw en het kind wel een spoedkeizersnede uit te voeren”, verklaart meester Lafaut.

SOS Rechter

Enkele artsen en juristen in Nederland die samen een beraadgroep gevormd hebben na een aantal van dit soort casussen, stelden in het tijdschrift Medisch Contact voor om de beslissing over te laten aan een rechter. Zij adviseren artsen die met een dergelijk dilemma geconfronteerd worden voortaan de rechtbank te bellen. “Daarmee wordt de beslissing als het ware uit handen genomen van de betrokkenen, moeder, arts en foetus, met als resultaat een bindende rechterlijke uitspraak.” Ook in België is dit een mogelijkheid, zegt Liesbeth Lafaut. Gynaecoloog Johan Van Wiemeersch ziet echter geen heil in het inschakelen van een rechter die met spoed de moeder en arts komt horen. “Een dringende keizersnede is een dringende keizersnede. Elke seconde die je verliest is er een te veel.”

Psychiatrie

Verder oppert de Nederlandse beraadgroep of er geen uitgangspunten kunnen overgenomen worden van de psychiatrie, waar dwang in bepaalde gevallen wordt toegepast. Immers, stellen de artsen en juristen in kwestie, een sectio tegen de wil van de moeder impliceert ook een behandeling onder een vorm van dwang. “Die vergelijking gaat hier niet op”, zegt meester Lafaut. “In de psychiatrie moet dwang soms worden toegepast bij mensen die niet wils- of handelingsbekwaam zijn. Dat is niet hetzelfde als een vrouw die op bevallen staat en perfect weet wat ze wil.”

Als we één ding kunnen concluderen uit deze case, dan is het dat de wet duidelijker kan. “Ik denk dat vele artsen niet weten hoe ingewikkeld de zaken juridisch in elkaar zitten”, zegt Johan Van Wiemeersch. “Zij handelen gewoon in eer en geweten.” In Nederland organiseert de beraadgroep binnenkort een studiemiddag omtrent de procedure ‘verplichte sectio’. Een goed initiatief, vindt Van Wiemeersch, dat ook hier welkom zou zijn. (Emily Nazionale)