‘Een gezonde planeet is essentieel voor onze gezondheid’

‘De gezondheid van de planeet verdient onze zorg, nu meer dan ooit’, schrijven meer dan 500 zorgverleners in een open brief in aanloop naar de verkiezingen. ‘Wij wensen  duidelijk te maken aan onze medeburgers en beleidsmakers dat goede patiëntenzorg ook zorg voor onze planeet inhoudt. De klimaat- en biodiversiteitcrisis hebben een steeds grotere impact op onze patiënten en we dienen beide dringend weer centraal in het publieke debat te plaatsen.’ 

Klimaatverandering en milieuvervuiling hebben een sterke impact op onze gezondheid. De stijgende temperaturen en extreme weersomstandigheden, als gevolg van klimaatverandering, leiden tot hitte-gerelateerde gezondheidsproblemen zoals hitteberoertes en uitdroging, vooral bij kwetsbare groepen zoals ouderen en kinderen. Ook hartaanvallen, hartfalen, mentale problemen en tal van andere aandoeningen komen vaker voor in periodes van extreme hitte.

Daarnaast kan luchtvervuiling leiden tot ademhalingsproblemen, allergieën en hart- en vaatziekten. Veranderingen in het klimaat kunnen ook de toename van nieuwe infectieziekten bevorderen, zoals malaria en dengue, door het creëren van gunstige omstandigheden voor de verspreiding van vectoren, zoals de tijgermug, die ook in ons land in opmars zijn.

De gezondheid van onze planeet, planten, dieren én die van onszelf zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden. Dat is het One Health principe dat de Wereldgezondheidsorganisatie naar voren schuift, en op die manier natuur, milieu en gezondheid in één geheel onderbrengt. Verwaarlozing van de zorg voor één van deze factoren, heeft onvermijdelijk een negatieve impact op de gezondheid van de andere ketens in de ketting.

Als zorgverleners zien we deze gezondheidseffecten nu al. Tijdens hittegolven is er bijvoorbeeld een toename van de sterfte bij hoogbejaarden in Vlaamse woonzorgcentra. Over heel Europa vielen er in de zomer van 2022 meer dan 60.000 hittedoden te betreuren. Gezien de toename van het aantal en de intensiteit van hittegolven, dreigt deze oversterfte nog hoger te worden.

In regio’s met meer luchtvervuiling, zien we effectief meer en ernstigere gevallen van longaandoeningen zoals astma. Er is ondertussen meer dan genoeg wetenschappelijk bewijs dat onze huidige manier van leven gelinkt is aan klimaatopwarming en dus verband houdt met de nadelige gezondheidseffecten die op ruime schaal zichtbaar worden. Dit ontkennen in 2024, is ervoor kiezen om de gezondheid en de levenskwaliteit van de meest kwetsbaren te laten aantasten en hen vroegtijdig te laten overlijden.

Vijf jaar geleden ondertekenden ruim duizend artsen een open brief om aandacht te vragen voor de immense impact van de klimaatcrisis op onze gezondheid. Helaas moeten we vaststellen dat de urgentie groter is dan ooit tevoren. Er wordt nog steeds te weinig doortastend gehandeld door onze overheden. We zijn getuige van een accelererende opwarming en een sterke afname van natuur en biodiversiteit. En net nu zien we dat overheden op de rem gaan staan voor een doortastend klimaatbeleid.

Hoe kan je de pauzeknop indrukken, als je nog niet echt gestart bent met op grote schaal klimaatmaatregelen te nemen? Het besef dat planetaire kantelpunten steeds dichterbij komen, waardoor onherroepelijke schade dreigt, lijkt niet door te dringen. We staan erbij en kijken ernaar.

Nog steeds gaat in België jaarlijks minstens 13 miljard euro naar fossiele subsidies. Dat betekent directe en indirecte steun aan fossiele bedrijven en praktijken. Er is dringend nood aan een snelle en drastische verschuiving van de subsidiëring naar hernieuwbare energiebronnen, samen met strengere emissienormen voor verkeer en industrie en het stimuleren van een duurzame mobiliteit. Landbouwers verdienen ondersteuning om milieuvriendelijker te werken en mee hun schouders te zetten onder het verbeteren van de biodiversiteit. Dit zijn maar enkele voorbeelden van beleidskeuzes die een verschil kunnen maken en de bevolking kunnen beschermen tegen de nadelige gezondheidseffecten.

Graag brengen we in herinnering dat de klimaatcrisis is uitgeroepen tot de grootste bedreiging van de volksgezondheid in de 21ste eeuw. Daarom kunnen wij, als zorgverleners die zorgen voor kwetsbare patiënten die lijden onder de klimaatcrisis, niet anders dan opnieuw duidelijk maken dat er geen tijd te verliezen is. Hoe sneller we onze CO2-uitstoot beperken, hoe meer kwaliteitsvolle levensjaren we kunnen winnen in de komende decennia. Het is de verantwoordelijkheid van de hele samenleving om zorg te dragen voor de meest kwetsbaren en de toekomst van de volgende generaties te beschermen.

Het goede nieuws: inzetten op een duurzaam beleid heeft tal van gezondheidsvoordelen! Niet alleen voorkomen (of milderen) we met een krachtig klimaatbeleid veel van de hierboven beschreven risico’s voor de volksgezondheid, maar klimaatmaatregelen dragen ook actief bij tot een betere gezondheid (de zogenaamde co-benefits). Minder gebruik van fossiele brandstoffen leidt tot een betere luchtkwaliteit en dus minder impact op onze luchtwegen. Meer plantaardige voeding betekent een lager risico op hart- en vaatziekten en voorkomt bepaalde kankers. Meer natuurlijk groen in de omgeving zorgt voor een beter mentaal welbevinden bij de omwonenden en een daling van het aantal welvaartsziekten.

Tijdens de COVID-crisis zagen we tot wat een maatschappij in staat is als onze gezondheid op het spel staat: snel invoeren van drastische, maar noodzakelijke maatregelen. De klimaatcrisis is een gezondheidscrisis zonder voorgaande. Daarom roepen wij als zorgverleners op om de klimaat- en biodiversiteitscrisis weer centraal te stellen in het publieke debat. Want een gezonde planeet is essentieel voor onze gezondheid.

De open brief is een initiatief van een groep zorgverleners (huisartsen, verpleegkundigen, professoren etc.), en werd intussen meer dan 500 keer ondertekend. Een Franse versie verscheen in Le Soir.