‘Stop met het intikken van een vraag in het google-venster en vervolgens niet verder te klikken dan de eerste drie, vier aangeboden links. De kans dat je op die manier op foute informatie botst, is groot’, schrijft Marleen Finoulst, gewezen huisarts en ondervoorzitter van SKEPP.
De voorbije twee jaar werden we overspoeld met desinformatie over corona en covid. Nu we in de staart van de pandemie lijken te zitten, is het hopelijk voor iedereen duidelijk dat het virus niet mee surft met de elektromagnetische stralen uit onze smartphone, covid niet onvruchtbaar maakt (tijdens de pandemie werden meer kinderen geboren) en de coronavaccins geen microchips bevatten die onze handel en wandel in kaart brengen. Helaas is de stroom aan onzinnige en nutteloze gezondheidsinformatie die in sommige media te lezen is en vervolgens gretig gedeeld wordt op de sociale media, is er niet minder op geworden.
Onzin online
Er duiken steeds weer nieuwe verhalen op, sommige te zot voor woorden. Zoals de recente heisa tegen de beha. Borsten moeten wiebelen en zich vrij kunnen bewegen, wat de doorstroming van lymfe zou bevorderen. ‘Volgens de wetenschap’ zou een beha dragen ongezond zijn, omdat de lymfestroom wordt afgekneld en toxische stoffen ophopen. Deze theorie is een oude fabel die jaren geleden al doorprikt werd in wetenschappelijke onderzoek waarbij geen enkel verband gevonden werd tussen borstkanker en gelijk welk model van beha. Ook al draag je 24 uur op 24 een beha, je krijgt er geen borstkanker van. De onzin werd opnieuw de wereld ingestuurd uit de complementaire hoek: de kwakzalverij dus, waar de vzw SKEPP al 30 jaar tegen strijdt. Onzin kan soms gevaarlijke gevolgen hebben. Zo overleed een Vlaamse dertiger in Nederland na een detoxkuur, de zaak wordt nu onderzocht. Ontgiften is je reinste onzin, vaak duur en totaal zinloos. Voor het detoxen hebben we een lever en nieren gekregen. In de SKEPP-rubriek ‘rare apparaten’ staat een lijst met nutteloze zaken die je gezondheid zouden verbeteren. Skeptici hebben ze gefileerd en stuk voor stuk doorprikt.
Veel kaf, weinig koren
Het gaat niet goed met de gezondheidsgeletterdheid van de Belg, ondanks de berg feiten en weetjes die je bij elkaar kan googelen. Bij één op de drie burgers (33,4%) zijn de gezondheidsvaardigen onvoldoende of problematisch, vermeldt een rapport van Sciensano. Dokter Google heeft de kennis over gezondheid niet verbeterd, eerder integendeel. Mensen worden voortdurend op het verkeerde been gezet. Meer dan de helft van alle gezondheidsinformatie is niet correct weergegeven, bewust misleidend, druist in tegen de gangbare wetenschap, commercieel getint tot puur bedrog. Toch raadpleegt meer dan 90% van de burgers dokter Google bij gezondheidsproblemen. In België werd begin 2020 een oproep gelanceerd om actie te ondernemen die de gezondheidsgeletterdheid bevordert. Centraal stond de boodschap dat dokter Google lang niet altijd een betrouwbare bron is. De oproep ging de mist door de komst van het coronavirus, die de onzin nog meer aanzwengelde.
Niet geschikt voor hypochonders
Wie dokter Google met verstand wil raadplegen, stopt liever met het simpelweg intikken van een vraag in het google-venster en vervolgens niet verder te klikken dan de eerste drie, vier aangeboden links. De kans dat je op die manier op foute informatie botst, is groot. Onderzoekers van Microsoft constateerden dat mensen die zich zorgen maken over hun gezondheid geneigd zijn om te kiezen voor de ‘worstcasescenario’. Wie ‘oorzaken van hoofdpijn’ intikt, komt al gauw uit bij ‘hersentumor’, wat in werkelijkheid een zeer zeldzame oorzaak is. Wie googelt naar ‘pijn op de borst’ baant zich makkelijk een weg naar ‘hartinfarct’, wat meestal niet de oorzaak is. Op die manier googelen jaagt de hypochonders onder ons de stuipen op het lijf. Tussen die overvloed aan informatie laveren zonder kompas is daarom geen goed idee. Het internet mag dan wel gigantisch veel informatie bevatten, de meeste waardevolle ligt onder een berg troep.
Wegwijzertjes
Er bestaan ‘wegwijzertjes’ die de surfer in de juiste richting sturen. Zo’n wegwijzer is ‘Health on the Net’ (HON), een label van een non-profit organisatie opgericht in het Zwitserse Genève in 1995, met als doel om iedereen die dokter Google raadpleegt, te helpen met de zoektocht naar betrouwbare gezondheidsinformatie. De HON-code kwam er na een oproep van de Wereldgezondheidsorganisatie. Tik gewoon HONcode naast je zoekterm in het google-venster, en je krijgt een selectie van betrouwbare, gecheckte bronnen. Een andere methode is rechtstreeks surfen naar de websites van gekende publieke instellingen of door de overheid gesubsidieerde organisaties. Zo zijn heel veel kankerpatiënten verwoede surfers, en bestaan er voor hen duidelijke websites met betrouwbare informatie, waaronder Kom op tegen Kanker, de Stichting tegen Kanker en het Antikankerfonds. Ook vermageren staat in de top van meest gegoogelde gezondheidsitems. Voor nuttige info, ga je best eens kijken bij het Vlaams Instituut Gezond Leven of Eetexpert. Een belangrijke vuistregel is ook deze: wanneer iets te mooi is om waar te zijn, is het gewoonlijk niet waar.
Marleen Finoulst is gewezen huisarts en ondervoorzitter van SKEPP, de Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale. Ze geeft een lezing over Dokter Google op de eerste editie van het boekenfestival Druk in Leuven.
– Wietse Wiels, voorzitter van SKEPP: ‘Echte feiten maken op sommige mensen nauwelijks nog indruk’
– Pijnstillende sokken of helende stenen? Laat je niet belazeren door deze pseudowetenschap
– ‘Jaarlijks overlijden tienduizenden mensen door geneesmiddelen die ze online kochten’
– ‘Dokter Robot staat nog niet meteen aan ons ziekbed’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier