Diëtist Michaël Sels: ‘Het stemt me somber dat mensen zich verheugen als McDonald’s heropent’

Eetgewoontes in coronatijden: ook voedingswetenschappers hebben er dezer dagen een vette kluif aan. Toch is het voor diëtist Michaël Sels duidelijk: ‘De belangrijkste manier om je immuniteit te boosten, is een gezond gewicht.’

Zijn je jarenlang zorgvuldig opgebouwde gezonde voedingsgewoontes na amper enkele weken in quarantaine als sneeuw voor de zon verdwenen? En is je relatie met je snoepkast ondertussen inniger dan die met je partner? Je bent niet alleen. Maar liefst 35 procent van de Belgen gaf onlangs in een online enquête aan dat ze tijdens de lockdown wat kilo’s zijn aangekomen. Oorzaken voor dit ongezonder voedingspatroon zijn voornamelijk verveling (53%), stress (35%) en angst voor de toekomst (42%).

Michaël Sels, hoofddiëtist in het UZA, houdt zijn hart vast voor de gevolgen van ons eetpatroon in lockdown. ‘Het stemt mij somber als ik zie dat mensen zich verheugen als de McDonald’s drive-ins weer opengaan’, zucht hij. ‘Eten uit verveling is in deze tijden een groot probleem. Het is belangrijk dat je je daar bewust van bent, want het is pas dan dat je er iets aan kunt doen door bijvoorbeeld kleine aanpassingen aan te brengen in je gewoontes waardoor je makkelijker gezonde keuzes maakt en aan de verleiding kunt weerstaan. Zet bijvoorbeeld geen chocolade op je keukentafel als je de hele dag van thuis moet werken. Ook de activiteiten met kinderen bestaan tegenwoordig vaak uit het bakken van bijvoorbeeld met suikertroep versierde cupcakes. Misschien is dit weleens een moment om samen met de kinderen te experimenteren met groenten en fruit?’

Dat is exact wat Sels doet in ‘Lekker Lang Leven’, zijn pas verschenen kookboek met de belofte dat je met de juiste voeding in de juiste verhouding jezelf 15 extra gezonde levensjaren kunt geven. Van een brownie met rode bieten over carrot-cake havermoutpap tot chocopasta met kikkererwten… Sels pleit als diëtist niet om minder, maar juist méér te eten. Meer van de goede dingen, welteverstaan. ‘Vandaag lijkt “minder” de nieuwe religie: minder vet, minder suiker, minder rood vlees, minder calorieën. Het wordt al zo lang geroepen, maar het heeft ons nog geen meter vooruit geholpen. Wat ik adviseer is net het omgekeerde: opteer voor “meer”: meer groenten, meer fruit, meer volle granen.’

En op dat vlak heeft de Belg nog wel een en ander te leren. Slechts vijf procent van de bevolking eet voldoende groenten voor zijn leeftijd. Bij fruit doen we het al iets beter, maar dat betekent nog altijd dat maar een schamele tien procent van de bevolking voldoende fruit eet.

Overgewicht en covid-19

De negatieve effecten van onze ongezonde voeding worden alleen maar groter. Dat is ook in deze coronatijden pijnlijk duidelijk geworden. Mensen met overgewicht worden veel harder getroffen door covid-19 in tegenstelling tot patiënten met een gewone longontsteking.

‘De cijfers die een link tonen tussen covid-19 en overgewicht zijn dramatisch’, weet Sels. ’80 tot 90 procent van de beademde covid-patiënten kampt met overgewicht. Een mogelijke verklaring zijn de ACE2-receptoren in cellen. Dat zijn als het ware slotjes waarop het virus past. We vinden ze terug in de long- en darmcellen, maar ook in de vetcellen. Het spreekt voor zich dat als je meer zulke slotjes hebt, corona harder kan toeslaan. Maar ook het feit dat mensen met overgewicht moeilijker te beademen zijn, speelt een rol. Een rugzakje van 20 kilo vet bovenop je lichaam, maakt dat de ballonnen van je longen moeilijker op te blazen zijn. Sommige medicijnen worden dan weer per kilo lichaamsgewicht voorgeschreven, waardoor je meer van die medicijnen nodig hebt om een effect te hebben. En dus ook meer nevenwerkingen.’

Ondanks alle – al dan niet dubieuze – tips in de media om je immuniteit tegen het coronavirus te boosten via bepaalde voedingsmiddelen, is het voor Sels zo klaar als een klontje: de enige manier om je te wapenen tegen covid-19 is een gezond gewicht. En dat doe je niet van vandaag op morgen en zeker al niet wanneer je besmet bent met het virus.’Tijdens een besmetting proberen te vermageren, maakt dat je verzwakt raakt’, waarschuwt hij. ‘En dat is net niet de bedoeling tijdens een genezingsproces. Ik krijg vaak kankerpatiënten over de vloer die weigeren allerlei zogenaamde ongezonde voeding nog te eten, maar dan is het eigenlijk al te laat. Je moet er net voor zorgen dat je niet vermagert tijdens de behandeling.’

Ook over de soms heftige discussies over de zin en onzin van het gebruik van hoge dosissen vitamine C is Sels duidelijk: ‘Vitamine C is inderdaad een antioxidant, maar als je heel veel van één bepaalde vitamine inneemt, wordt mogelijk de opname van andere vitamines en mineralen verstoord. Sommige vitaminen hebben immers dezelfde receptoren nodig om in een cel binnen te raken. Als die allemaal worden ingenomen door bijvoorbeeld vitamine C, hebben andere vitaminen geen schijn van kans. Er is een dagelijks aanbevolen hoeveelheid om je lichaam goed te laten functioneren. Als het zinvol zou zijn om die te vertienvoudigen, zouden we dat wel doen. Maar dat is het niet.’

Miljardenindustrie aan banden?

Dat drastische maatregelen met een waanzinnige economische kost effectief kunnen zijn in de aanpak van een wereldwijde gezondheidscrisis, is ondertussen gebleken. Kan het een voorbode zijn om die andere grote epidemie, de obesitascrisis, in te dijken door bijvoorbeeld de moderne voedingsindustrie aan banden te leggen? Sels betwijfelt het.

‘Een aantal wetgevende initiatieven rond reclame voor kinderen en het verbod op frisdrankautomaten op scholen zijn goede maatregelen, maar we zullen het niet moeten hebben van een suikertaks of een nutriscore. Dat zijn pleisters op een houten been. Ook zogenaamde “gezonde” producten als veggieburgers in blitse verpakkingen met mooie beloftes die inderdaad niet gelogen zijn, zullen geen zoden aan de dijk brengen. Het zijn nog steeds bewerkte producten. We moeten de mensen opnieuw leren om voor onbewerkte voeding te kiezen.’

Dat is dan ook de essentie voor Sels: sensibilisering en bewustwording. ‘We moeten mensen vooral uitleggen waarom ze zoveel consumeren en wat ze daaraan kunnen doen en daarvoor is persoonlijke advies nodig. Ik betreur dat voedingsbegeleiding voor mensen met overgewicht nog steeds niet wordt terugbetaald. Het is ongelooflijk dat de overheid daar niet in investeert terwijl het zulke grote effecten kan hebben op onze gezondheid. Natuurlijk zullen de benefits pas op lange termijn zichtbaar worden en dat is in de politieke besluitvorming vaak het probleem. Voor kinderen is er ondertussen wel een terugbetaling geregeld, maar het is niet het kind dat de inkopen doet en de brooddoos vult. Het gaat vaak om een gezinsprobleem en soms kan het zeker zinvol zijn om ook de ouders begeleiding te geven.’

Of covid-19 de obesitastrend op lange termijn zal keren of niet, blijft voorlopig koffiedik kijken. Laten we dus vooral eerst deze lockdown op voedingsvlak tot een goed einde brengen en ook de periode daarna. Al houdt Sels ook daar zijn hart voor vast: ‘Ik vrees dat sommige mensen na het opheffen van de maatregelen zich massaal zullen laten gaan aan lockdown-etentjes en gezonde voeding het laatste van hun zorgen zal zijn.’

Lekker lang leven, Michaël Sels, ISBN 978-94-6383-134-5, 24,50 euro Uitgeverij: Van Halewyck