Trillende handen, trager bewegen, evenwichtsstoornissen,… het zijn bekende motorische symptomen van de ziekte van Parkinson. Maar jaren voor die symptomen zich manifesteren, zijn er ook verborgen signalen.
De ziekte van Parkinson is de snelst groeiende hersenziekte ter wereld. Parkinsonexperten spreken zelfs van een ware pandemie. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zullen neurodegeneratieve ziekten, waaronder de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer, tegen 2040 de op één na belangrijkste doodsoorzaak wereldwijd worden, en daarmee het aantal kankergerelateerde sterfgevallen overtreffen. In België zijn er momenteel al 50.000 patiënten, tegen 2040 stijgt dit naar verwachting tot 100.000.
Met meer dan veertig verschillende symptomen, die mensen op verschillende manieren beïnvloeden, wordt de ziekte van Parkinson vandaag nog altijd niet goed begrepen. Hoe vroeger de ziekte nochtans wordt vastgesteld, hoe sneller ze met de juiste behandeling wordt afgeremd.
Vroege tekenen zijn echter erg subtiel. ‘De prodromale fase begint tien tot twintig jaar voordat de diagnose parkinson is gesteld’, zegt de Nederlandse neuroloog Bas Bloem (Radboudumc). ‘Omdat de hersencellen die verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van dopamine afsterven, neemt dopamine bij parkinsonpatiënten versneld af. Als we allemaal 120 jaar zouden worden, zou in principe iedereen de ziekte krijgen, maar bij parkinsonpatiënten gaat er kennelijk sneller iets mis waardoor ze eerder in het leven parkinson ontwikkelen. Dat betekent ook dat er een lange fase is waarin mensen minder dopamine aanmaken, maar de diagnose nog niet hebben.’
Dromen uitleven
Eiwitten spelen een belangrijke rol bij de sterfte van hersencellen die dopamine aanmaken, vooral het eiwit alfa-synucleïne. ‘Bij mensen met parkinson klontert dit eiwit abnormaal samen in de hersenen’, aldus Bloem. ‘Dat proces begint vaak al in de darmen en breidt via de nervus vagus uit naar de hersenen. De eiwitten komen dan het eerst in het droomcentrum terecht, waar een REM-slaapstoornis ontstaat. Normaal bewegen tijdens een droom enkel je ogen en is de rest van het lichaam verlamd. Dat is niet zo bij deze slaapstoornis. Van de mensen die in hun slaap hun dromen fysiek uitbeelden, weten we dat ze 60 tot 70 procent kans hebben om later in hun leven parkinson te krijgen.’
‘Patiënten met deze REM-slaapgedragsstoornis ontwikkelen inderdaad binnen de tien jaar de ziekte van Parkinson of een andere synucleïnopathie zoals multisysteematrofie (een neurodegeneratieve aandoening die bloeddrukregulatie, blaasfunctie en ademhaling aantast, red.) of dementie met Lewy-lichaampjes’, bevestigt Sebastiaan De Schepper, professor neuro-immunologie aan het VIB-UAntwerpen Centrum voor Moleculaire Neurologie.
Darmproblemen
‘Alle ziektes beginnen in de darmen’, zei Hippocrates ooit. En dat is meer dan waar voor parkinson. ‘Bij ongeveer de helft van alle ziektegevallen begint de ziekte mogelijk in het enterische zenuwstelsel, het complexe netwerk van zenuwen in de darmen, waarna het overslaat op het hersenzenuwstelsel’, weet De Schepper.
‘Omdat het alfa-synucleïne ook in de darmen samenklontert, kampen veel parkinsonpatiënten al jaren voor hun diagnose met darmklachten, vooral constipatie. We weten ook dat mensen met een inflammatoire darmziekte een groter risico lopen op parkinson.’
‘De macrofagen, die normaal als “stofzuigers” werken en afvalstoffen opruimen, falen wanneer ze alfasynucleïne-klonters proberen te verwerken’, ontdekte De Schepper. ‘Sterker nog: ze maken het nog erger. We doen nu onderzoek om die “kapotte stofzuigers” te herstellen, waardoor we parkinson potentieel zouden kunnen afremmen. We doen ook onderzoek naar mensen met een REM-slaapstoornis om te achterhalen of er een biomarker bestaat die de ziekte zou kunnen voorspellen. Op die manier kunnen we mogelijk patiënten vroeger opsporen én vroegtijdig behandelen.’
Blaasproblemen
Niet alleen de darmen, maar ook de blaas speelt een belangrijke rol bij parkinson, weet De Schepper. ‘In sommige patiënten zien we blaasproblemen door de ophoping van alfa-synucleïne in de blaas. Dat uit zich in incontinentie. Ook een blaasontsteking is daarom een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van parkinson.’
Andere vroege signalen voor parkinson
Kleiner handschrift: dopamine speelt een sleutelrol in het controleren van lichaamsbewegingen. Dat kan zich al vroeg uiten in een kleiner wordend, verkrampt handschrift, of micrografie. Woorden staan opeengepakt en het handschrift wordt steeds kleiner naarmate je verder schrijft. Ook kleine fijne taken, zoals veters en ritsen vastmaken, worden steeds moeilijker.
Verminderd reukvermogen: een verminderd reukvermogen is vaak een vroeg teken van parkinson. Dat is ook het geval voor de ziekte van Alzheimer. Niet verwonderlijk, aangezien geur als enige zintuig een directe route naar de hersenen heeft. Men kan zijn reukvermogen verliezen jaren of zelfs decennia voordat de diagnose parkinson wordt gesteld.
Angst, stemmingswisselingen, depressie en verminderde motivatie: dopamine wordt ook weleens de beloningsneurotransmitter genoemd. Het speelt een belangrijke rol bij het reguleren van stemming en emoties. Angst, depressie en lusteloosheid kunnen dus voorkomen in de vroege stadia van parkinson.
Meer info: www.stopparkinson.be Vlaamse Parkinson Liga
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier