De veiligheid van zonnebrandcrèmes voor mens en planeet staat niet in steen gebeiteld. Hoe gaat u daar als consument mee om?
Elke dag een laagje zonnecrème aanbrengen is – na het opzoeken van de schaduw en het bedekken van de huid – in de zomer een absolute must. Toch stelt een groeiend aantal influencers en consumentenorganisaties zich vragen bij mogelijk hormoonverstorende eigenschappen van sommige bestanddelen in de crèmes, lotions en sprays die ons tegen de gevaren van de zon beschermen.
Zo bestaan er een dozijn mogelijk problematische stoffen die nog te weinig onderzocht zijn om als algemeen veilig beschouwd te worden. Driekwart van de zonnecrèmes zou minstens een van die stoffen bevatten, stelt de consumentenwaakhond Environmental Working Group. Is hun bezorgdheid terecht?
‘De bewijzen voor hormoonverstorende effecten van bepaalde moleculen zijn wankel’, benadrukt dr. Veronique Le Ray van Stichting tegen Kanker. ‘Het gaat om tests in een labosetting bij katten en muizen waaruit blijkt dat er een impact is op schildklier, nierfunctie, testosteronspiegel en geslachtshormonen. Bij de mens zijn hiervoor tot nu toe geen aanwijzingen. Wat men wel heeft vastgesteld, is dat sommige van die stoffen in de bloedsomloop terechtkomen. Tegelijk weten we dat mensen zich doorgaans nooit voldoende insmeren. Het advies is twee tot drie eetlepels om de twee uur, na het zwemmen en bij overmatig zweten. Weinigen doen dat.’
Zonnebrandmiddelen bestaan in twee soorten: de chemische en de minerale formules. Chemische filters absorberen potentieel schadelijke UV-stralen nog voor ze diep in de huid terechtkomen en schade aanrichten. Het gaat om onder meer oxybenzone, homosalaat, octocryleen en octinoxaat.
Minerale UV-blokkers zorgen voor een fysieke barrière tegen de zonnestralen door een laagje zinkoxide en titaniumdioxide op de huid te leggen. Die fungeert als een reflecterende spiegel. Wie ooit al een minerale filter smeerde, zal zich een wandelende witte verfpot gevoeld hebben. Niet toevallig: titaniumdioxide is ook een bestanddeel van witte verf.
Minerale zonnecrèmes worden als veiliger beschouwd dan chemische omdat we aannemen dat zink en titaniumdioxide amper in de huid doordringen. Het zijn de chemische filters die al jaren voor discussie zorgen. Van octocryleen is geweten dat het met de tijd degradeert en kleine hoeveelheden benzofenon afgeeft, een mogelijk hormoonverstorende stof. Zonnecrème gebruikt u daarom het best niet na de vervaldatum. En de UV-filter homosalaat wordt vanaf 2025 in Europa van de markt gehaald om verder onderzoek naar de veiligheid ervan uit te voeren.
Lees ook: Stijgend aantal huidkankers: ‘Smeren is niet de meest effectieve maatregel’
Stervend koraal
Voor de natuur zijn chemische filters als oxybenzone en octinoxaat evenmin een goede zaak. Ook daar hebben ze mogelijk hormoonverstorend effecten op de ontwikkelingsprocessen van koraallarven. Op sommige eilanden zijn zonnecrèmes met deze stoffen sinds kort zelfs bij wet verboden. Al geldt ook hier weer een kanttekening: het schadelijke effect op de koraalriffen is enkel aangetoond in laboratoria. In levensechte omstandigheden wordt de molecule misschien meteen verdund door zeewater, nog voor het schade kan aanrichten. De hoofdoorzaak van het bleken van koraalriffen is volgens veel wetenschappers nog steeds de verhitting van het zeewater. Toch weert de industrie steeds meer koraalgiftige filters uit haar producten vanwege onze toenemende bezorgdheid om de natuur.
Welk product kiest u nu het best? Zoek naar nieuwere UV-filters, waar weinig discussie over bestaat. Of kies voor minerale zonnecrèmes die gevoeligere huiden over het algemeen beter verdragen. Opteer liever niet voor sprays, anders belanden chemische stoffen onnodig in de natuur. Sprays maken het u bovendien moeilijk om genoeg te smeren en de kans bestaat dat u wat product inhaleert.
‘Kies vooral een product dat u graag smeert en dat geen allergische reacties uitlokt, want dat zal u het vaakst gebruiken’, beveelt Le Ray aan. ‘Smeer wanneer de UV-index meer dan drie bedraagt en gebruik een Sun Protection Factor van 50. Toch is zonnecrème nooit voldoende. De meest effectieve zonnebescherming is uit de zon blijven tussen 12 en 15 uur en UV-werende kledij dragen. Dat is gewoon gezond verstand.’
Bij natuurlijke beschermingsmiddelen waar vooral influencers bij zweren, van frambozenpit- tot olijfolie, plaatst Le Ray vraagtekens. ‘Ze beschermen wel een beetje, maar die producten vallen onder andere marktregels en de effectiviteit ervan is onvoldoende gekend. Bovendien kunnen ook plantaardige middelen allergische reacties geven.’
Slechts weinig mensen smeren zich om de twee uur in.
Huidkanker
Leven zonder de chemische stoffen die ook in cosmetica, contraceptiva, plastic, voedsel en water zitten, is in onze moderne wereld onmogelijk. Ook zonnebrandmiddelen zullen altijd chemische stoffen bevatten. Zonnecrème links laten liggen, zal uw risico niet tot nul herleiden. Wilt u echt iets schrappen? Ga eens met de grove borstel door uw beautyproducten, want die zijn minder essentieel voor uw gezondheid.
‘De eventuele gezondheidsrisico’s van zonnebrand verdwijnen in het niets tegenover de gevaren van het kankerverwekkende zonlicht’, bevestigt Le Ray. ‘Huidkanker neemt de laatste jaren alarmerend toe: vandaag is het de meest voorkomende kanker. Het aantal melanomen stijgt elk jaar met vijf procent, andere huidkankers met acht procent. De huid van de Belg bevat gemiddeld minder melanine en is daardoor minder natuurlijk beschermd tegen huidkanker. We reizen ook steeds vaker naar zonnige bestemmingen. En men blijft onder de zonnebank gaan, terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie dit als bewezen kankerverwekkend beschouwt.’
Stichting tegen Kanker pleit voor een beleid zoals in Australië. ‘De Australiërs hebben een extreem kwetsbare huid, maar dankzij maatregelen die tien jaar geleden werden genomen, daalt het aantal huidkankers nu voor het eerst. Zo staan er bijvoorbeeld boetes op het niet aanbrengen van zonnecrème en het niet bedekken van het hoofd. Kinderen mogen niet in de zon en zonnebanken zijn verboden. Dat is drastisch, maar wel effectief. Het is de weg die ook wij kunnen bewandelen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
