De comeback van de gezinsmaaltijd: ‘Voedsel delen gaat terug naar onze wortels als mens’
De coronamaatregelen dwingen ons om met het hele gezin weer samen aan tafel te gaan. Een goede zaak, want wetenschappelijke studies benadrukken al jaren de gezondheidsvoordelen van de gezinsmaaltijd. ‘Samen eten is het meest verbindende wat je als gezin kan doen.’
Restaurants en cafés sloten na de uitbraak van SARS-CoV-2 in België als eerste de deuren. Het resultaat? Opnieuw meer mensen gaan achter hun eigen kookpotten staan, gezinsdinertjes worden weer dagelijkse kost en de rituele koffieklets onder collega’s gebeurt vandaag opvallend vaak virtueel. Meer dan ooit beseffen we dat wat we minstens drie keer per dag routinematig uitvoeren, liever niet al te vaak alleen doen..
Knuffelen of tafelen?
‘We hebben het er vaak over dat we fysiek contact vandaag zo missen, maar volgens mij verwarren we het gewoon met samenzijn’, zegt Charlotte De Backer, hoofddocente communicatiewetenschappen aan de Universiteit Antwerpen. ‘Wanneer je vrienden langskomen, gaat fysiek contact vaak niet verder dan een kus of een hand bij het binnen- en buitengaan. Er wordt gezegd dat we massaal gaan knuffelen wanneer dit alles voorbij is, maar ik denk dat er vooral veel samen gegeten zal worden.’
Er wordt gezegd dat we massaal gaan knuffelen wanneer dit alles voorbij is, maar ik denk dat er vooral veel samen gegeten zal worden
Chartlotte De Backer, hoofddocente communicatiewetenschappen
Verbindende dynamieken
Maar wat maakt nu dat we dat samen tafelen in deze coronatijden zo hard missen? ‘Samen eten draait om veel meer dan louter voedsel naar binnen spelen’, legt De Backer uit. ‘Er gaan verschillende dynamieken achter schuil. Zo is er een mooie studie die zegt dat samen eten het meest verbindende is wat je als gezin kan doen. Meer dan een spelletje spelen, samen een wandeling maken of een lange autorit, zorgt samen eten voor de sterkste band.’
Ook in de opvoeding van kinderen speelt samen eten een belangrijke rol. ‘Alles moet eerlijk verdeeld worden. Ik mag niet te veel nemen van de patatjes die iedereen lekker vindt, en niet te weinig van de spruitjes waar niemand happig naar is. Het leert hen respect hebben voor wat is klaargemaakt en geeft een introductie in fair gedrag.’
Die discussies vermijden door voor de kinderen een ander potje te koken dan voor jezelf is verleidelijk, maar geen goed idee. ‘Ik vind het vooral een gemiste kans’, zegt De Backer. ‘Uit frictie kan je enorm veel leren. Verschillende studies tonen aan dat volwassenen die als kind voedsel moesten delen, later altruïstischer zijn. Ze doneren vaker bloed, laten sneller iemand voor aan de supermarktkassa en helpen vreemden meer de straat over steken.’
‘Wil je daarnaast dat je kleintje zijn groenten opeet, dan dien je eerst en vooral zelf het goede voorbeeld te geven. Bij ouderen schuilt dan weer vaak ondervoeding om de hoek. Samen eten kan er bij hen voor zorgen dat ze voldoende eten. Het is namelijk bewezen dat we meer eten in gezelschap. De gesprekken, de gezelligheid leidt ons af en zorgt ervoor dat we minder snel tot het punt van psychologische verzadiging komen. Voor wie niet heel jong of heel oud is, schuilt hier net het addertje onder het gras.’
Maar niet alleen in gezinscontext werkt samen eten verbindend, ook onder vrienden, collega’s of zelfs vreemden heeft het zo’n effect. ‘Tijdens een gezamenlijk tafelmoment, toon je jezelf op een bepaalde manier aan de anderen. Onbewust geef je hen signalen over hoe eerlijk, betrouwbaar en altruïstisch je bent. Je mag jezelf niet als eerste bedienen. Je mag niet te gulzig zijn. Dat zijn allemaal onuitgesproken regels die het groepsleven aangenamer maken. Het zijn subtiele manieren om respect te tonen. Zonder dat er ook maar een woord aan tafel viel, kan ik na een gedeelde maaltijd iets over de aard mijn tafelgenoten zeggen. Zelfs al waren we voor het aanschuiven compleet vreemden.’
We zijn generaties aan het opkweken die leven op uit eten gaan en kant-en-klaarmaaltijden.
Terug naar het fornuis
Door de sluiting van restaurants, maar ook door de vrijgekomen uren, slaan veel meer mensen vandaag weer zelf aan het koken. Een goede zaak volgens De Backer. ‘We zijn generaties aan het opkweken die leven op uit eten gaan en kant-en-klaarmaaltijden. Om het cru te stellen, sommige mensen koken gewoon niet meer. En dat is jammer, want het zelf bereiden van maaltijden kent ook veel sociale aspecten. De recepten die we kiezen zeggen veel over onze identiteit. Vandaag is het ideale moment om dat te herontdekken.’
Wat we ook lijken te herontdekken is brood, het ultieme comfortfood in tijden van crisis. Hoewel brood enkele jaren geleden in de ban werd geslagen als dikmaker, gaan we nu massaal weer aan het bakken. Na het toiletpapier was na de lockdown overal meteen de bloem uitverkocht. Ook daar heeft De Backer een uitleg voor: ‘Brood heeft een lange geschiedenis. Neem het Engelse companionship, kameraadschap. Dat is afgeleid van het Latijnse Com wat samen betekent en Panis wat staat voor brood. Letterlijk: het delen van brood. Het delen van leven ook, want zeker in tijden van schaarste had wie brood had de grootste kans op overleven. Brood was voeding van de armen. Brood was zekerheid. Blijkbaar nog steeds.’
Moeilijk voor singles
We kunnen het dan wel toejuichen dat gezinnen weer maaltijden met elkaar delen, voor singles zijn het moeilijke tijden. ‘Bijna niemand eet graag alleen. Het voelt oncomfortabel, waardoor we afleiding gaan zoeken bij schermen, boeken of kranten. Dat is ook niet vreemd. Kijk naar de menselijke evolutie, onze voorouders aten nooit alleen.’
Sommige antropologen beweren volgens De Backer zelfs dat onze hele moderne samenleving gestoeld is op de prehistorische samenwerking die nodig was om tot een gevarieerd dieet te komen. ‘De introductie van vlees is hier enorm belangrijk in geweest. Bessen kan je gerust alleen plukken, maar een oeros leg je niet zomaar om. Daar is samenwerking voor nodig. Daarbij komt nog eens dat je vlees niet langdurig kon bewaren. Er zat niets anders op dan het vlees te verdelen, wat voor grote morele dilemma’s zorgde. Want hoe verdeel je zo’n dier? Wie krijgt de biefstuk en wie de schenkel?’
Ook bij het ontstaan van de landbouw, was het delen van voeding primordiaal. ‘Zo zijn heel wat traditionele feestmaaltijden te herleiden tot oogstmaaltijden waarmee werd gevierd dat het was gelukt iedereen van voeding te voorzien. Graag samenzijn met anderen en het delen van eten gaat terug naar onze wortels als mens.’
Terug naar het fornuis
Door de sluiting van restaurants, maar ook door de vrijgekomen uren, slaan veel meer mensen vandaag weer zelf aan het koken. Een goede zaak volgens De Backer. ‘We zijn generaties aan het opkweken die leven op uit eten gaan en kant-en-klaarmaaltijden. Om het cru te stellen, sommige mensen koken gewoon niet meer. En dat is jammer, want het zelf bereiden van maaltijden kent ook veel sociale aspecten. De recepten die we kiezen zeggen veel over onze identiteit. Vandaag is het ideale moment om dat te herontdekken.’
Wat we ook lijken te herontdekken is brood, het ultieme comfortfood in tijden van crisis. Hoewel brood enkele jaren geleden in de ban werd geslagen als dikmaker, gaan we nu massaal weer aan het bakken. Na het toiletpapier was na de lockdown overal meteen de bloem uitverkocht. Ook daar heeft De Backer een uitleg voor: ‘Brood heeft een lange geschiedenis. Neem het Engelse companionship, kameraadschap. Dat is afgeleid van het Latijnse Com wat samen betekent en Panis wat staat voor brood. Letterlijk: het delen van brood. Het delen van leven ook, want zeker in tijden van schaarste had wie brood had de grootste kans op overleven. Brood was voeding van de armen. Brood was zekerheid. Blijkbaar nog steeds.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
