‘Damperstong’, een minder bekende bijwerking van de e-sigaret 

Meer nog dan nicotine, spelen de snoeperige smaakjes een grote rol in de aantrekkingskracht van de e-sigaret bij jongeren, zo blijkt uit een enquête van Stichting tegen Kanker. Maar die smaakjes zijn niet onschuldig.   

Dat de elektronische sigaret (ook wel vape genoemd) onder meer tandbederf, tandvleesontstekingen en problemen met luchtwegen en hart- en bloedvaten kan veroorzaken (zie kader) was al bekend. Maar nu blijkt dat het ‘nieuwe roken’ ook tot een andere vervelende gezondheidskwaal leidt: de damperstong of olfactorische vermoeidheid. In mensentaal: het tijdelijke verlies van smaak.  

Een e-sigaret verdampt een vloeistof of e-liquid die de gebruiker inhaleert. Die vloeistof bevat (fruit)smaakjes en andere stoffen, en soms ook nicotine – in plaats van de meer schadelijke tabak in een gewone sigaret. Door het herhaaldelijk dampen van een smaak droogt de tong uit en worden de smaakpapillen voor die bepaalde smaak minder gevoelig, zo wordt de damperstong verklaard. 

Voorlopig is er alleen anekdotisch bewijs op sociale media voor de damperstong, want veel wetenschappelijk onderzoek naar het fenomeen is er nog niet. Producenten en verdelers van e-sigaretten geven wel uitgebreid uitleg op hun websites over de bijwerking. ‘Niets om je zorgen over te maken’, stellen ze gerust. ‘Vergelijk het met een parfum dat je dagelijks draagt. Op den duur ruik je dat zelf ook niet meer.’

‘Wissel af van e-vloeistof, reinig je tong en drink regelmatig water’, is het advies van de producenten.  

Maar gezondheidsprofessionals zijn er minder gerust in. Ze zien in de damperstong een extra reden voor meer onderzoek naar de invloed van vapen op het lichaam. Gebruikers raden ze aan om te stoppen of toch zeker drastisch te minderen als ze die bijwerking ervaren.  

Smaakjes van bessen meest populair 

Olfactorische vermoeidheid is niet het enige nadeel van smaakjes in e-sigaretten. De verlokkingen van snoepjes-, fruit-, en kauwgomaroma’s hebben een grote aantrekkingskracht op jongeren en duwen hen mogelijk richting klassieke sigaret, zo blijkt uit een enquête van Stichting tegen Kanker. 

Fruitige aroma’s, die de bittere smaak van nicotine moeten verbloemen, zijn voor 37 procent van de Belgische jongeren tussen 15 en 20 jaar zelfs de hoofdreden om te vapen. Telkens nieuwe smaken ontdekken is voor 15 procent de reden om naar de e-sigaret te grijpen. Bij de twintigplussers is vapen voor bijna 9 op de 10 (88 procent) eerder een manier om te stoppen met roken.  

De populairste smaakjes:

Andere belangrijke motieven voor gebruik bij jongeren zijn stressbestrijding (36 procent) en kalm worden (34 procent). Een vicieuze cirkel, zegt Stichting tegen Kanker, want nicotineverslaving maakt je net onrustiger.  

Dampen is trouwens in opmars bij jongeren. 35 procent gebruikte de e-sigaret al ooit, 32 procent deed dat het voorbije jaar en 16 procent gebruikt nu nog. Bij ruim 6 op de 10 van deze jongeren zijn de ouders niet op de hoogte van hun gebruik. 

E-vloeistoffen mogelijk niet veilig 

Heel wat vapers zijn ervan overtuigd dat e-sigaretten geen of nauwelijks schade toebrengen, maar dat is niet zo. Chemische toevoegingen en smaakstoffen in e-sigaretvloeistof worden door gezondheidsinstanties wel als ‘algemeen veilig’ beschouwd, maar daar hoort een kanttekening bij. Ingrediënten zoals propyleenglycol en plantaardige glycerine zijn veilig om te eten of te drinken. Maar tijdens het vapingproces wordt de vloeistof verhit om een aerosol (mengsel van stofdeeltjes of vloeistofdruppels in een gas) te creëren die vervolgens geïnhaleerd wordt. En dat is een heel andere zaak.

Dampen is niet zonder gevaar, zegt ook de Hoge Gezondheidsraad (HGR). De e-sigaret bevat nog steeds nicotine en kan dus een opstapje zijn naar gewoon roken. De HGR raadt het product af voor niet-rokers, en in dan vooral voor jongeren, omdat de gevolgen op lange termijn nog onvoldoende bekend zijn. Het ademhalingsstelsel van mensen onder de 18 jaar is nog niet helemaal ontwikkeld. Dat maakt hen nog kwetsbaarder voor de gevolgen van ingeademde substanties. En ook nicotine is niet goed voor het jonge brein. 

Het heeft maar liefst 50 jaar geduurd vooraleer onafhankelijke artsen erkenden dat de klassieke sigaret kankerverwekkend is. Mogelijke slaapwandelen we in eenzelfde situatie met de elektronische sigaret.  Als rookstopmiddel kan de e-sigaret voor de HGR wel. Bij het roken van e-sigaretten komen minder schadelijke stoffen in lagere concentraties vrij dan bij het roken van tabak.

‘Beperk aantal smaakjes en verbied elektronische wegwerpsigaretten’ 

In België zijn er al heel wat beschermende maatregelen, zoals een verkoopverbod aan -18-jarigen, een reclameverbod en een verbod om te vapen op plaatsen waar ook een rookverbod geldt. Toch is er volgens Stichting tegen Kanker nog een lange weg te gaan. Ze pleit ervoor om het aantal toegelaten smaken drastisch te verminderen en om zo snel mogelijk een uitstalverbod van tabaksproducten op de verkooppunten door te voeren.

Naast de navulbare e-sigaretten zijn er ook elektronische wegwerpsigaretten. Vape-afval is een ander groeiend en onderkend probleem, en een reden om een verbod te overwegen. Naast plastic en nicotine bevatten wegwerpvapes ook lithium. Volgens de Britse ngo Material Focus kun je met de lithium van alle weggegooide e-sigaretten in het Verenigd Koninkrijk elk jaar 5.000 batterijen voor elektrische auto’s maken. 

Tabaksbedrijven als wereldredders?

België wil tegen 2040 ‘rookvrij’ zijn. Dat is de doelstelling. Het aantal volwassen tabaksrokers moet dan onder de 5 procent duiken. Volgens de laatste gegevens van februari 2023 bedraagt dat percentage nu 13 procent. Tegen 2040 mag geen enkele jongere nog beginnen te roken. Maar riskeren we met dampen als nieuwe vorm van nicotineconsumptie geen nieuwe epidemie van nicotineverslaving?

‘De grote tabaksbedrijven werpen zich nu zonder scrupules op als probleemoplossers: een straf staaltje van greenwashing’, zegt Suzanne Gabriels, experte tabakspreventie bij Stichting tegen Kanker in een opinie op Knack.be. ‘Met hun niet-brandbare, niet-medicinale nicotineproducten zoals verhitte tabak, e-sigaretten of nicotinezakjes willen ze de wereld redden van het probleem dat ze zelf veroorzaken. “Als het beleid ons genoeg speelruimte wil geven (begrijp “soepele regels” met minder inmenging en verbod), dan zal het probleem van roken opgelost worden”. Omdat de tabaksproducenten gaan innoveren in hun aanbod, zou – volgens henzelf – het voorzorgsprincipe mogen worden opgegeven. Als Stichting tegen Kanker blijven we voor jonge niet-rokers echter heel hard vasthouden aan het voorzorgsprincipe.’