Dag van het Geluk: hoe moeten we leven om achteraf tevreden te kunnen terugblikken?

Professor klinische psychologie Mia Leijssen biedt inzichten om je goed te voelen als mens. ‘Het is een misvatting dat mensen vooral uit zijn op geluk. We willen een zinvol leven en offeren daar veel geluk voor op.’

In het begin van deze jonge eeuw wijzigde de positieve psychologie de kijk op psychotherapie. Tot dan was die vooral gericht op trauma’s en problemen die om een oplossing vroegen. Nu werd het vertrekpunt: waar worden mensen beter van en hoe kunnen ze zich optimaal ontwikkelen? In die stroming past ook de cursus existentieel welzijn van Mia Leijssen.

“De naam van de cursus is zorgvuldig gekozen. Wat is er typisch aan mens zijn, aan ‘existeren’? In het Westen focussen we nogal snel op geluk. Maar je goed voelen als mens gaat veel ruimer. Vandaar het woord welzijn”, zegt professor Leijssen. “Het is een misvatting dat mensen vooral uit zijn op geluk. We willen een zinvol leven en offeren daar veel geluk voor op.”

Sinds oktober is de cursus gratis ter beschikking via het prestigieuze onlineleerplatform EDX, een samenwerking tussen 100 topuniversiteiten wereldwijd. Na 3 dagen stond de cursus al in de top 10. Ondertussen wordt hij gevolgd door studenten uit meer dan 150 landen. Iedereen wil schijnbaar graag een ‘goed’ leven. En wat er echt toe doet in het leven, is universeel.

Vier dimensies voor een ‘goed’ leven

Sauna, sterrenrestaurants, nieuwbouwvilla’s: alles wat ons fysiek genot verschaft, staat hoog aangeschreven in onze cultuur. Maar die hedonistische kijk op geluk maakt ons niet beter en leidt tot veel welvaartsziekten. Je hebt altijd meer nodig om hetzelfde geluksgevoel te krijgen. Dat veroorzaakt verslavingen en een grote hang naar comfort, wat ten koste gaat van de levenskwaliteit. “Op zich is er niets mis met hedonisme, maar de verenging tot fysiek genot is een probleem”, nuanceert professor Leijssen. “We kunnen er als mens niet naast dat we bestaan in een lichaam. Maar het typische aan mens zijn is dat daarbij meer dimensies horen dan alleen het fysieke.”

Dat we letterlijk goed in ons vel zitten, is belangrijk. Gezond eten en voldoende bewegen zijn bijvoorbeeld nuttig. Het is evengoed verstandig de grenzen en beperkingen van je lichaam te erkennen. Maar we kunnen niet overleven zonder anderen om ons heen. We hebben het nodig ergens bij te horen en iets voor anderen te betekenen. Het sociale vormt dan ook een tweede grote pijler van ons mens-zijn.

Daarnaast moeten we voldoende aandacht schenken aan onszelf als individu. Wie ben ik, waarin verschil ik van anderen? Die vragen vallen onder de psychische dimensie. Als je weet en aanvaardt wat je talenten en tekortkomingen zijn, zal je je beter voelen dan wanneer je koppig dingen blijft proberen waarvoor je eigenlijk niet gemaakt bent.

De spirituele dimensie plaatst het individuele bestaan in een ruimere context en leidt ertoe dat we ons eigenbelang overstijgen. Je bent bijvoorbeeld meer begaan met zorg voor de natuur dan dat je keuzes ingegeven worden door eigen comfort. Het gaat over grote levensvragen die iedereen tegenkomt. Waarom leef ik? Wat gebeurt er na de dood? Je kunt op zoek gaan naar antwoorden in religie, maar spiritualiteit gaat veel ruimer over bronnen van zingeving.

“Het menselijke lichaam bestaat uit een geraamte, bloedsomloop, spierstelsel, adem-halingssysteem… Je kunt niet leven als 1 van die systemen ontbreekt, en je wordt ziek als het grondig misloopt in 1 orgaan. Op dezelfde manier zijn de 4 bestaansdimensies nodig voor een goed leven. Als een van de dimensies ontbreekt of doorslaat in fanatisme, is er geen existentieel welzijn”, beklemtoont professor Leijssen.

Ons lichaam kan ons helpen om te achterhalen wat er voor ons werkelijk toe doet en of we een evenwicht hebben dat past bij ons leven. Leijssen: “Het lichaam registreert wat zich rondom ons afspeelt en hoe we bejegend worden, ook wanneer we dat niet bewust waarnemen. Ook wat we niet willen weten, draagt het mee. Het stuurt subtiele signalen, zoals buikpijn als we in een situatie zitten waar we uit willen, spierspanningen als we het gevoel hebben dat we op onze hoede moeten zijn… We hebben geleerd die signalen te negeren, waardoor ons lichaam soms met grovere middelen op de proppen komt. En dan hebben mensen vaak geen idee hoe ze hun lichamelijke klachten kunnen begrijpen.”

Focussen zorgt voor een beter contact met je lichaam. Bij focussen breng je je aandacht in je lichaam, je merkt op wat je voelt, zonder oordeel. In plaats van je af te vragen: ‘Wat denk ik over deze situatie?’ stel je de vraag: ‘Wat doet deze situatie met mij?’

De val van het perfectionisme

Zolang iets goed gaat, ervaren we het als vanzelfsprekend. Pas door confrontatie met het negatieve in de vorm van ziekte, dood, ongeluk… gaan we het positieve in ons leven naar waarde schatten. Nochtans is bewustwording, tijd nemen om stil te staan bij jezelf, de belangrijkste factor voor een bevredigend leven met voldoende aandacht voor de 4 dimensies. ‘Wat ben ik aan het doen?’ ‘Wat zijn hier nu de prioriteiten?’ ‘Welke mensen liggen me na aan het hart?’ ‘Wat vond ik fijn vandaag?’ We hebben de neiging te piekeren over tegenslagen, maar vergeten daarbij te waarderen wat wel goed gaat.

“Kankerpatiënten die dagelijks 3 dingen opschrijven waar ze dankbaar voor zijn, kunnen de behandeling beter verdragen en herstellen sneller”, vertelt Leijssen. “Het bijhouden van een dankbaarheidsdagboek kan sterk bijdragen aan je existentieel welzijn. De moeilijke klanten voor existentieel welzijn zijn mensen met perfectionisme, omdat ze blijven vasthaken aan wat nog ontbreekt en omdat ze niet te motiveren zijn om stil te staan bij het positieve. Vastklampen aan het perfecte leven is niet te verzoenen met de existentiële realiteit van menselijkheid.”

Toch wordt er veel perfectionisme gepredikt in onze samenleving. Professor Leijssen pleit daarentegen voor een leven vanuit liefde. Ouders die focussen op de goede kanten van hun kinderen krijgen een betere relatie met hun kroost. Hetzelfde geldt voor partnerrelaties. Ons existentieel welzijn zal wellicht sterk toenemen als we werken aan een omgeving waarin we mensen waarderen voor hun natuurlijke talenten, in plaats van dingen te eisen waar mensen niet aan kunnen voldoen.

Professor Leijssen: “Het begint voor mij allemaal met liefde, wat ik definieer als ‘je verbinden met’. Het is een kracht die alle leven doordringt en vormgeeft in alle 4 de dimensies. Liefdevol zorgen voor ons lichaam, met zijn kwetsbaarheden en beperkingen. Liefdevol begaan zijn met anderen. Maar evengoed liefde voor jezelf. Zelfliefde wordt vaak verward met navelstaren, maar gaat om eerlijk en mild je eigen duistere kanten onder ogen nemen. We worden beter door spirituele kwaliteiten of deugden vorm te geven in ons leven. Schoonheid gaat over liefde voor de fysieke vormgeving. Waarheid is liefde voor wat er werkelijk is. Goedheid drukt liefde voor anderen uit. Een goede eerste stap naar existentieel welzijn is dan ook stilstaan bij de vraag hoe jij liefde vormgeeft in je leven.” (Tine Bergen)

Gratis inschrijven voor de Engelse onlinecursus Existential Well-being Counseling via https://www.edx.org/course/existential-well-being-counseling-person-kuleuvenx-ewbcx (of kort: www.edx.org).