Hebt u twee weken geleden ook goede voornemens gemaakt? En bent u intussen nog altijd gestopt met roken, aan het fitnessen of al een paar kilo’s kwijt? De kans is klein, en dat is menselijk. ‘De kleuter in uzelf neemt het heel vaak over.’
Korte afstanden doe ik alleen nog met de fiets. Ik lees minstens één roman per maand. Ik loop dit jaar 500 kilometer. Check. Check. Check. Het nieuwe jaar is intussen ruim twee weken ver en mijn goede voornemens zijn nog intact. Dat wil zeggen: ik heb veel gefietst, ik heb al een halve roman gelezen en ik heb al 10 kilometer gelopen. Maar de kans dat ik op 31 december volmondig hetzelfde kan zeggen, lijkt me klein. En dat heeft alles te maken met het ‘valsehoopsyndroom’ dat wordt omschreven in het boek Je bent wat je doet van Roos Vonk, professor sociale psychologie (Radboud Universiteit Nijmegen). ‘Het is opvallend hoeveel mensen elk jaar dezelfde nieuwe voornemens maken en télkens weer falen. Elke januari nemen ze zich voor om ditmaal wél kilo’s te verliezen. Ze verzinnen verklaringen (‘vorig jaar zat ik in een moeilijke relatie, dus toen gaf ik te snel toe aan verleidingen’), koesteren onrealistische verwachtingen en gaan opnieuw de mist in. Want de kleuter in henzelf – die het nú fijn wil hebben – neemt het keer op keer over.’
Afvallen is geen toevallig gekozen voorbeeld: het is een populair voornemen maar is helaas bijna gedoemd om te mislukken. Want in tegenstelling tot bijvoorbeeld stoppen met roken kun je niet stoppen met eten. Bovendien zijn er nog meer valkuilen, aldus Vonk. ‘We worden in onze maatschappij constant met ongezonde voeding geconfronteerd, hebben een oerinstinct om vette en zoete dingen te verslinden én het is fysiek gewoon moeilijk. Want als we ineens minder gaan eten, gaat ons lichaam in een zuiniger stand. Daarom slagen zeer weinig mensen erin om structureel af te vallen.’ Volgens Vonk zijn er twee opties. Je kunt beslissen dat een levenslange gezonde levensstijl niets voor jou is en in plaats daarvan een haalbaar doel stellen. Dagelijks een halfuur bewegen, bijvoorbeeld. Maar er is ook optie twee: wilskracht kweken.
Koude douche
Wilskracht is iets waar we het steeds moeilijker mee hebben, vertelt Vonk. ‘In de jaren vijftig was “karakter” nog een belangrijke eigenschap, denk maar aan de bekende roman van Bordewijk. Je móést dingen doen die niet leuk waren, want dat was goed voor je karakter. Nu verleren we dat. Alles moet leuk zijn. Ik raad mensen net aan om zichzelf te oefenen in het verdragen van ongemak: ga eens onder een koude douche staan, bijvoorbeeld. Je mag je daar gerust slecht bij voelen, maar je gaat er niet van dood.’ Uit onderzoek blijkt dat het trainen van wilskracht zelfs een spill-overeffect heeft. ‘Proefpersonen kregen een programma met lichaamsoefeningen. Hoe langer ze deelnamen, hoe minder ze bijvoorbeeld ook gingen roken en ongezond eten. Ze deden zelfs vaker de afwas meteen na het eten. Daaruit blijkt dat wilskracht een spier is die je kunt trainen.’
Voor wie overtuigd blijft van zijn goede voornemens, heeft Vonk nog wat extra tips. Met stip op één: begin er meteen aan. ‘De “later-illusie” is zéér hardnekkig. We denken allemaal dat we later – volgende week, volgende maand, volgend jaar – een betere versie van onszelf zullen zijn met meer tijd, energie en wilskracht. Onzin. Probeer net lief te zijn voor je toekomstige zelf. Dat wil precies dezelfde dingen als je huidige zelf. Uit onderzoek blijkt dat het helpt om naar gemanipuleerde “toekomstfoto’s” van jezelf te kijken. Zo creëer je een band met je toekomstige zelf en voel je meer motivatie om bijvoorbeeld aan pensioensparen te doen, of te stoppen met roken.’ Daarnaast is het belangrijk om te beseffen dat de weg naar een betere zelf bezaaid is met valkuilen. ‘Door je omgeving aan te passen, kun je jezelf helpen. Wil je afvallen? Ga dan op restaurant met mensen die altijd de gezondste gerechten van de kaart kiezen.’ En tot slot nog één ultieme tip: Tetris. ‘Wie verslaafd is – of het nu om roken, suiker of sociale media gaat – voelt vaak een onweerstaanbare drang. Door dan even een computerspel als Tetris te spelen, focus je op iets anders en verdwijnt de drang vanzelf.’ Al moet u wel opletten dat Tetris geen nieuwe verslaving wordt. Maar ach, dan hebt u meteen een goed voornemen voor 2020.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
