Crisispsychiater Thomas Pattyn: ‘Wij verwachten meer opnames door lockdown en breiden capaciteit uit’

‘De mentale gevolgen van de coronacrisis gaan we nog lang voelen,’ zegt Thomas Pattyn, crisispsychiater van UPC KU Leuven. Op zijn afdeling is het alle hens aan dek, want corona is voor psychisch kwetsbaren vaak de druppel.

Thomas Pattyn noemt zichzelf met recht en rede crisispsychiater. Hij is het hoofd van de spoedafdeling voor psychiatrische patiënten in het Universitair Ziekenhuis Leuven. Hij heeft dus wel al wat crisissen van dichtbij gezien en meegemaakt. Hectiek managen hoort bij zijn job. Toch waren de voorbije weken ook voor hem uitzonderlijk. Op twee weken tijd werd zijn volledige afdeling verhuisd als gevolg van de coronacrisis.

Thomas Pattyn: Op korte tijd hebben we een gigantische verandering doorgemaakt. Ons gebouw ligt namelijk vlak naast de spoedafdeling en dus schreef het pandemieplan voor dat wij ons gebouw moeten leegmaken als het ziekenhuis fors moet uitbreiden. Dat kan omwille van een overstroming, een terreuraanval of, zoals nu, door covid-19. Al onze psychiatrische afdelingen zijn tijdelijk verhuisd naar andere plekken in het ziekenhuis in Leuven of naar Kortenberg.

Twee van uw lege afdelingen van 30 kamers liggen nu al vol met coronapatiënten. Heeft corona ook een impact op de werking van de psychiatrie aan de KU Leuven?

Pattyn: Zeker, en niet zozeer omwille van die fysieke verhuizing, maar doordat er nu mentaal veel gebeurt in heel de maatschappij. We zijn allemaal met andere zaken bezig. Dat geldt zeker ook voor onze patiënten met een psychische kwetsbaarheid.

De problemen van voor deze pandemie zijn er nog altijd, het is niet zo dat ziektebeelden nu spontaan verdwijnen. Maar veel mensen hebben nu mentaal geen ruimte voor een lang therapeutisch proces. Ze zeggen: ‘Dit is voor mij niet het moment om een paar maanden stil te staan bij mezelf. Ik moet nu voor mijn kinderen en mijn ouders zorgen.’ Patiënten stellen nu andere accenten qua hulpvraag.

Wij passen onze werking aan om hen daarin te ondersteunen. In plaats van een therapie in opname, zetten we nu meer in op hulp om mensen terug naar huis te laten gaan. Daar kunnen ze hun eigen omgeving en zichzelf ondersteunen. We helpen hen vanop afstand om thuis verder te leven of overleven.

U spreekt over ‘overleven’?

Pattyn: Ja, want dat is natuurlijk niet gemakkelijk. Anders waren ze niet bij ons in therapie, bij wijze van spreken. Na even thuis proberen, bellen mensen soms terug: ‘Het lukt mij niet, ik moet toch terug in opname’.

Als in de maatschappij meer stress aanwezig is, dan heeft dan een invloed op mensen die psychisch kwetsbaar zijn. Of die stress nu komt door een financiële crisis, een dreigende oorlog of door corona, dat maakt niet uit. Al die situaties vragen om mentale veerkracht: je moet omgaan met veranderingen en onzekerheid.

Als je het al psychisch moeilijk hebt, dan gaat veel energie naar dagelijks functioneren en dan komt dat er nog bij. Dan kan corona de druppel zijn die de emmer doet overlopen, maar zo zijn er veel druppels in de maatschappij.

Het is niet zo dat nu de helft van de mensen binnenkomen met psychoses over ziektes en virussen. Maar zorgt de angst voor corona ervoor dat sommigen slechter slapen en zo terug depressiever, manischer of psychotischer worden? Ja, dat zien we dagelijks. Onze crisisafdeling heeft veel werk. Zowel gekende mensen als nieuwe patiënten vragen om opnames.

Over hoeveel mensen gaat het dan?

Pattyn: Het is moeilijk om daar een exact cijfer op te plakken, maar onze verhuisde afdeling ligt nu al volledig vol met patiënten. We staan echter nog maar aan het begin. Nu proberen velen thuis nog vol te houden met hun eigen psychisch lijden in vaak moeilijke thuissituaties.

Maar op een bepaald moment bereik je de grens van wat we als maatschappij en individu kunnen dragen. De lockdown zal op termijn voor meer crisisopnames zorgen.

Zijn jullie daarop voorbereid?

Pattyn: Ja, net zoals op intensieve zorgen voor coronapatiënten zijn ook wij onze capaciteit voor psychische noodopvang aan het vergroten. De afdelingen voor grote therapieën van een paar maanden zijn leger, dus dat overschot aan personeel schakelen we in voor extra crisisopvang.

We vrezen ook uitval door corona bij ons personeel. Dat is lastiger voor ons dan op de spoed bij een toevloed van coronapatiënten. Zij kunnen makkelijker personeel omscholen. Als psychiater kan ik wel triage gaan doen om covid-19-patiënten te onderscheiden, maar ik kan geen chirurg oproepen om op de psychiatrie in te springen. Dat gaat gewoon niet.

Gelukkig merk ik bij alle psychiaters, therapeuten en verpleegkundigen een grote solidariteit en flexibiliteit. Samen kijken we wat er in deze crisissituatie realistisch is. We zijn mentaal en logistiek goed voorbereid. In de geestelijke gezondheidszorg zijn we helaas al langer gewoon om met beperkte middelen heel veel te doen.

Gaan we de geestelijke gevolgen van deze pandemie langer voelen dan de feitelijke crisis?

Pattyn: Zonder enige twijfel. Dat zien we altijd. De mentale gevolgen blijven na een crisis veel langer de kop opsteken dan de daadwerkelijke crisis. Begrafenissen worden uitgesteld, bedrijven gaan op de fles en hulpverleners die nu doorwerken op adrenaline gaan klappen incasseren. Het bijkomend psychisch lijden gaat gigantisch zijn en er is sowieso al veel psychische ellende.

Welke lessen trekt uw sector uit deze crisis?

Pattyn: De drempelvrees voor online hulpverlening zijn we nu massaal aan het overwinnen. Corona helpt ons over die drempel. Psychologen die nu een paar maanden noodgedwongen consulten doen via de telefoon of videocallen, gaan dat hopelijk blijvend integreren in hun werking. Zo kunnen we met onze beperkte middelen efficiënter werken.

De belangrijkste les is er echter één voor onze beleidsmakers: psychisch welzijn is geen bijkomstige luxe. We hebben veel meer middelen nodig. Dan kunnen we preventief werken en niet alleen brandjes blussen. Als onze mentale gezondheid in orde is en we weten hoe die op peil te houden, dan kunnen we als maatschappij dit soort crisissen beter aan.