Wat als je denkt besmet te zijn met het nieuwe coronavirus? (en 15 andere vragen)

Nu covid-19 officieel België treft, opent de FOD Volksgezondheid een callcenter waar bezorgde Belgen terecht kunnen met hun vragen. Dit is alvast wat je moet weten.

Wat als het nieuwe coronavirus zich verder in België verspreidt?

Volgens minister van Volksgezondheid Maggie De Block is er geen reden tot paniek. Mocht het tot meerdere besmettingen in ons land komen, dan kunnen alle stappen worden genomen, zelfs een dorp onder quarantaine plaatsen. In eerste instantie wordt ingezet op isolatie van besmette personen.

De minister benadrukt om hygiënemaatregelen te nemen zoals wegwerpzakdoeken gebruiken en meer attent zijn voor handen wassen.

Welke maatregelen zijn er voor terugkeerders uit risicogebied?

De krokusvakantie is ten einde. Voor terugkeerders uit landen waar het nieuwe coronavirus werd vastgesteld, worden voorlopig geen maatregelen genomen. Wie uit Italië komt, hoeft zich dus nergens te melden, maar moet wel opletten voor ziekteverschijnselen.

Wat moet je doen als je denkt besmet te zijn met het nieuwe coronavirus?

Het officiële advies van de FOD Volksgezondheid voor mensen die denken besmet te zijn met het nieuwe coronavirus en onlangs in China of in een ander land met bevestigde covid-19-gevallen zijn geweest, is: bel naar uw huisarts en vermeld uw reisgeschiedenis en uw symptomen. Ga niet naar de wachtzaal of naar spoed.

Indien de huisarts een besmetting vermoedt kan hij doorverwijzen naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis, waar een screening wordt uitgevoerd. Enkel bij risicopatiënten, die uit risicogebied komen of met iemand in contact kwamen die uit zo’n gebied kwam, wordt overgegaan tot labotesten. De patiënt gaat onmiddellijk naar huis om in thuisisolatie te gaan tot de resultaten van de test bekend zijn. Dat duurt ongeveer vier uur.

Wanneer er effectief een patiënt met een besmetting wordt vastgesteld, is het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) samen met het UMC Sint-Pieter in Brussel het enige referentiecentrum voor opname.

Het UZA ziet sinds kort trouwens een duidelijke stijging van het aantal mensen dat zich op doorverwijzing of uit eigen beweging wil laten screenen. Om de spoedafdeling niet volledig op te eisen, wordt daarom een aparte containerafdeling gebouwd.

Wat zijn de symptomen van covid-19?

Geruststellend is dat bij vier op de vijf mensen covid-19 slechts milde symptomen vertoont zoals koorts, hoesten en een lopende neus. Slechts 13,8 procent blijkt zwaar ziek met een longontsteking en kortademigheid en bij 4,2 procent is er sprake van levensgevaar door septische schok en orgaanfalen.

De symptomen verschijnen gemiddeld 5 dagen na de besmetting met als eerste de koorts en daarna een droge hoest. Sommige besmette personen vertonen weinig tot geen symptomen.

Zijn drastische maatregelen, zoals quarantaine, eigenlijk wel nodig?

Ja, voor gezonde mensen lijken ze lachwekkend en overdreven. Maar voor ouderen en chronische patiënten zijn ze van levensbelang om besmetting te voorkomen. Ook deze groepen verdienen beschermd te worden. Er zijn in tegenstelling tot de griep immers geen vaccins en antivirale middelen beschikbaar voor dit virus. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO is trouwens bijzonder lovend over de drastische maatregelen in China. De Chinezen hebben volgens de organisatie ‘het verloop van deze epidemie veranderd’.

Jezelf isoleren? Hoe doe je dat?

Wanneer je met anderen samenwoont, is de kans op besmetting groot. Ben je mogelijk besmet, is de beste strategie om in een aparte, goed verluchte kamer te verblijven met de deur gesloten en een aparte badkamer te gebruiken. Al is dat laatste in veel huishoudens niet evident. Moet je toch een badkamer delen, gebruik die dan als besmette persoon als laatste en deel geen handdoeken.

Is de angst voor covid-19 terecht?

Wetenschappers zijn bijzonder voorzichtig omdat het hier over een nieuw virus gaat. Het gedrag ervan is nog maar weinig bekend. De mens heeft er geen bestaande immuniteit tegen en er is geen vaccin of behandeling. Het is bovendien ‘hoogst besmettelijk’ en verspreidt zich ‘extreem snel’, zelfs bij de draconische maatregelen. Geschat wordt dat elke persoon met het virus tussen de 1,5 en 3,5 mensen kan besmetten. Ter vergelijking: mensen met griep besmetten gemiddeld 1,3 anderen. Gelukkig maakt dit virus dan weer weinig doden. 80 procent van de besmette gevallen vertoont lichte symptomen.

Is het coronavirus dodelijker dan griep?

Ja, het sterftepercentage voor griep bedraagt 0,1 procent, het percentage voor covid-19 is ongeveer 2 procent. Bij mensen boven de 80 jaar loopt de mortaliteit op tot 14,8 procent, bij mensen tussen de 70 en 79 daalt dat tot 8 procent en bij mensen tussen 60 en 69 tot 3,6 procent. Toch sterven er vandaag veel meer mensen aan de griep (wereldwijd tussen de 250.000 en 500.000 doden) omdat dat virus nu eenmaal veel meer wijdverspreid is. Bovendien kan het sterftepercentage van covid-19 nog worden bijgesteld, aangezien er heel veel gevallen onder de radar blijven omdat er geen of amper symptomen zijn.

Hoe verspreidt het virus zich?

Het virus, dat een dierlijke oorsprong heeft, verspreidt zich van mens op mens. Vermoed wordt dat het overgaat via druppeltjes via het hoesten en niezen, vergelijkbaar met het influenzavirus (griep). Het is nog niet duidelijk hoe besmettelijk het virus precies is. Zo is het niet zeker of het virus besmettelijker wordt naarmate de ziekte vordert, zoals bij ebola. Wat we ondertussen wel al weten is dat het virus eventjes kan overleven op oppervlakken die besmette mensen aanraakten, bijvoorbeeld een deurklink, en dat ook asymptomatische besmetting kan voorkomen. Dat wil zeggen dat ook mensen zonder symptomen het virus kunnen verspreiden. Dat maakt het indijken van de ziekte heel wat problematischer.

Waarom spreekt men niet van een pandemie?

De WHO gelooft stellig dat het virus nog kan worden ingedamd en spreekt officieel van een ‘epidemie met verschillende locaties’, terwijl gezondheidsexperts het woord ‘pandemie’ wel in de mond nemen. De WHO zal een pandemie uitroepen wanneer de nieuwe ziekte, waarvoor een groot deel van de bevolking geen natuurlijke immuniteit vertoont en er geen vaccins ter beschikking zijn, zich over grote delen van de wereld verspreidt.

Maar er is meer dan dat. Zo kan ook de ernst van de ziekte in rekenschap genomen worden. Vanwege dat laatste aspect werd bijvoorbeeld de H1N1-griep (Mexicaanse griep) in 2009, waarbij veel meer jonge mensen stierven in vergelijking met een gewone seizoensgriep, als een pandemie gecategoriseerd.

De WHO kreeg daar echter nogal wat kritiek voor toen de grieppandemie uiteindelijk minder ernstig bleek dan aanvankelijk gedacht en heel wat mensen onnodig schrik was aangejaagd. De term ‘pandemie’ heeft daarnaast een negatieve connotatie, want het doet even goed denken aan de Spaanse griep-pandemie, die wereldwijd miljoenen doden maakte. Een verwijzing die de WHO liever niet maakt.

Hoe kun je jezelf beschermen?

Houd een basishygiëne aan door te hoesten en te niezen in een papieren zakdoek die je vervolgens weggooit. Was je handen regelmatig grondig met water en zeep. Vermijd indien mogelijk nauw contact met iemand die symptomen van een verkoudheid vertoont.

Helpen mondmaskertjes tegen het virus?

Bij elke virusuitbraak duiken er beelden op van mensen met medische maskertjes. Virologen staan sceptisch tegenover het gebruik ervan. Ze zijn vooral bedoeld om anderen te beschermen wanneer je zelf besmet bent. Toch kunnen ze bescherming bieden tegen andermans hoesten en niezen en helpen om de overdracht tussen hand en mond tegen te gaan. Mensen betasten hun gezicht immers zo’n 23 keer per uur. Weet ook dat de virussen via de ogen kunnen overgaan. In ieder geval zijn eenvoudige hygiënische maatregelen zoals handen grondig wassen met water en zeep veel effectiever.

Kan je werkgever je verplichten om verlofdagen op te nemen bij een mogelijk risico?

Sommige bedrijven verplichten werknemers die in gebieden zijn geweest waar het coronavirus is vastgesteld, om zeker twee weken thuis te blijven en verlof of recuperatiedagen te nemen. Dat mag niet, zegt werkgeversorganisatie Voka, want vakantie is in principe vrij te kiezen. Als beide partijen evenwel akkoord zijn dat de werknemer thuis blijft en vakantie opneemt, kan het wel. Aan de andere kant wijst Voka ook op de verantwoordelijkheid van de werkgever om de veiligheid van alle personeelsleden te garanderen.

Bestaat er een vaccin of een behandeling?

Momenteel is er geen vaccin tegen covid-19. Verschillende instituten zijn er naar op zoek, maar zo’n gecertificeerd vaccin voor wereldwijd gebruik zou ten vroegste pas over anderhalf jaar kunnen worden ingezet.

Ook een specifieke behandeling voor het virus is er niet. Aangezien het om een virale aandoening gaat, helpen antibiotica niet. In de meeste gevallen verdwijnen de symptomen vanzelf. De genezing zal vooral afhangen van de kracht van het eigen immuunsysteem. Mensen met ernstige symptomen met complicaties kunnen in het ziekenhuis opgenomen worden waar hun symptomen verlicht worden. Sommigen worden behandeld met hiv-remmers die ook lijken te helpen tegen het nieuwe coronavirus. Dat komt omdat zowel hiv- als coronavirussen, maar ook bijvoorbeeld het hepatitis C-virus, onder andere gebruik maken van hun protease om zich in een lichaamscel te vermenigvuldigden.

Kunnen huisdieren covid-19 krijgen?

Neen. Er bestaat geen enkel bewijs dat dieren als katten of honden het nieuwe coronavirus kunnen opdoen, of zelfs maar overbrengen. Toch zijn er landen die ook huisdieren van coronapatiënten twee weken in quarantaine plaatsen. In Hongkong zijn sporen van het virus aangetroffen op de hond van een zieke vrouw. De hond vertoonde geen symptomen. Mogelijk waren de positieve tests te wijten aan een contaminatie van de snuit en de mond van de hond door de omgeving.

Zal het virus vanzelf verdwijnen met het warmere weer?

Coronavirussen, waartoe ook verkoudheidsvirussen behoren, komen doorgaans seizoensmatig voor. In een warmer seizoen is het vitamine D-niveau bij de mens hoger wat voor een betere immuunrespons zorgt, is er een hogere vochtigheidsgraad, wat de verspreiding van het virus via hoest- en niesdruppeltjes bemoeilijkt, en hebben scholen vakantie, waardoor er minder grote groepen kinderen samen zijn.

Ook het SARS-coronavirus verdween in de zomer, enkele maanden na zijn ontstaan. Het nog steeds aanwezige MERS-coronavirus, dat in 2012 opdook, gedraagt zich evenwel helemaal anders met verschillende viruspieken in de zomer. Andere nieuwe zoönoses als ebola of pandemische stammen van het influenzavirus vertonen eveneens onvoorspelbare patronen.

De kans is groot dat het Covid-19-virus een seizoensvirus is, maar helemaal zeker is dat niet. Bovendien gaat de ene helft van de wereld dan wel de lente in, aan de andere kant van de wereld staan de herfst en winter voor de deur, waardoor het virus zich toch weer verder kan verspreiden in delen van het zuidelijk halfrond.