Corona en ibuprofen: een factcheck

Op het internet circuleren berichten die waarschuwen dat ibuprofen schadelijk zou zijn voor corona-patiënten. Er zijn geen bewijzen voor, maar de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) maant tot voorzichtigheid. Hoe zit dat nu eigenlijk? Het Duitse weekblad Der Spiegel zette de feiten op een rij.

Het aantal valse berichten over het coronavirus blijft toenemen. Op WhatsApp doet het gerucht de ronde dat je het virus kunt afhouden door om het kwartier water te drinken en dat je jezelf eenvoudig op de ziekte kunt testen. Twee keer: fake news.

Volgens een gesproken WhatsAppbericht zou een zekere ‘Elisabeth, de mama van Poldi’ exclusieve informatie over het coronavirus te weten zijn gekomen. Ze vraagt alle luisteraars de informatie te delen in hun kennissenkring. Haar uitspraken zijn nergens bevestigd, maar de tekst sluit aan bij de discussie die specialisten momenteel onder elkaar voeren.

Volgens ‘Elisabeth’ hebben onderzoekers bewijzen gevonden dat ibuprofen het risico verhoogt om zwaar ziek te worden door het coronavirus. In Italië zou een aantal patiënten met zware symptomen in een ziekenhuis zijn opgenomen die thuis ibuprofen hadden ingenomen. Onderzoek van het universitaire ziekenhuis in Wenen zou hebben aangetoond dat het virus zich sneller verspreidt als het in contact komt met ibuprofen. Daarom zou het beter zijn om aspirine of paracetamol te nemen.

Maar de Medizinische Universität van Wenen, zoals het genoemde ‘universitaire ziekenhuis’ in werkelijkheid heet, weet van dergelijk onderzoek niets af en heeft zich zaterdag op Twitter van de uitspraak gedistantieerd. Het zou gaan om fake news, waar de Weense universiteit niets mee te maken heeft.

WHO: hypothesen en theorieën

De kettingboodschap heeft intussen wel twijfel gezaaid, en de zaak is inderdaad niet helemaal duidelijk. Zo verspreidde de Franse minister van Gezondheid en neuroloog Olivier Véran zaterdag via Twitter de boodschap dat ontstekingsremmers zoals ibuprofen een corona-infectie kunnen verergeren. ‘Bij koorts moet je paracetamol nemen’, schreef hij. Dinsdag kwam de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) met de aanbeveling om bij een mogelijke corona-infectie alleen ibuprofen te gebruiken op voorschrift van de arts.

Onderzoek heeft weliswaar niet aangetoond dat ibuprofen het risico op een overlijden verhoogt, zei WHO-woordvoerder Christian Lindmeier, maar de WHO was de situatie wel aan het onderzoeken. Er was immers ook onder specialisten discussie, en ze voerden die discussie op basis van hypothesen en theoretische conclusies.

Kip-en-eiprobleem

Zo had de Franse regering zaterdag gewezen op ‘serieuze bijwerkingen’ in mogelijke of effectieve gevallen van Covid-19, die te maken hadden met zogenaamde niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID) zoals ibuprofen. Over enig onderzoek was echter niets bekend.

Of de ziekte inderdaad erger is geworden door het gebruik van ibuprofen of andere NSAID, is met de huidige gegevens moeilijk na te gaan. Het probleem is dat mensen die zwaar ziek zijn door corona als vanzelfsprekend naar ibuprofen grijpen. Bij onderzoek van coronapatiënten met zware ziekteverschijnselen zal dan uiteraard blijken dat ze deze middelen hebben ingenomen.

De vraag is echter: hebben mensen ibuprofen genomen omdat ze zware symptomen vertoonden en zich erg slecht voelden, of werden de symptomen juist erger omdat ze ibuprofen hadden genomen? Dat valt op dit moment niet te beantwoorden.

The Lancet en Nature

Ook een artikel dat woensdag in het vakblad The Lancet verscheen, creëerde verwarring. Onderzoekers schreven daarin dat ibuprofen de kans op een infectie van menselijke cellen door het coronavirus vergroot. Ze zouden net als de zogenaamde ACE-remmers leiden tot een verhoging van het aantal receptoren op lichaamscellen die het virus in het lichaam laten binnendringen. De auteurs gaven echter geen enkele bron voor deze claim. Waardoor de discussie zich alleen maar voortzette.

ACE-remmers worden gebruikt tegen hoge bloeddruk en diabetes. Dat ze problematisch zijn, is niet bewezen. In een overzichtsstudie in het vakblad Nature van 5 maart 2020 schreven onderzoekers: ‘Het blijft omstreden of patiënten met Covid-19 en hoge bloeddruk die een ACE-remmer nemen, beter op een ander bloeddrukverlagend middel kunnen overschakelen, en er zijn verdere bewijzen voor nodig.’

Volgens de European Society of Cardiology (ESC) hadden de speculaties ‘geen wetenschappelijke basis’. Er bestaan ook onderzoeken met dieren waaruit blijkt dat ACE-remmers patiënten met een corona-infectie veeleer beschermen tegen zware longcomplicaties.

Hoge bloeddruk

De Duitse Hochdruckliga raadt patiënten met een hoge bloeddruk aan niet zomaar met hun medicatie te stoppen uit angst voor corona. Bij patiënten met een hoog risico zou dit zware gevolgen kunnen hebben, zoals een beroerte of een hartaanval.

Zowel ibuprofen als paracetamol worden algemeen beschouwd als probate middelen om symptomen van luchtweginfecties te bestrijden. Ibuprofen en andere NSAR hebben tegenover paracetamol het voordeel dat ze niet alleen pijn verzachten en koorts doen dalen, maar ook ontstekingen, en dus huiduitslag en zwellingen tegengaan. Bovendien remmen ze transmitters in het lichaam af die voor dat soort reacties zorgen.

Paracetamol

Paracetamol werkt nauwelijks ontstekingsremmend. De precieze werking is eigenlijk weinig bekend. Voor bepaalde symptomen is het zelfs geen goede keuze. Bij acute rugpijn werkt paracetamol niet beter dan een placebo. Ook na een operatie aan de wijsheidstanden raadt de gerenommeerde Cochrane Collaboration ibuprofen aan in plaats van paracetamol.

Wie op aanraden van zijn arts ibuprofen neemt, kan dan ook beter niet zomaar overschakelen op paracetamol. Ook de raadgeving van de WHO heeft alleen betrekking op mensen op eigen initiatief medicatie nemen als ze denken dat ze corona hebben.

In bepaalde gevallen kun je wel beter paracetamol gebruiken. Zo zwakken NSAR en ibuprofen bijvoorbeeld de bloedstolling af, wat voor zwaardere operaties ongunstig kan zijn. Bovendien wijzen sommige experts erop dat ontstekingsremmende middelen de immuniteitsrespons van het lichaam kunnen verminderen. In een aantal landen wordt paracetamol daarom, los van het coronavirus, bij voorkeur aangeraden om koortsachtige symptomen te verzachten.

De NHS

Amir Khan van de Britse National Health Service (NHS) legde aan de factchecking-website Snopes uit dat ontstekingen en zwellingen ons immuunsysteem helpen om ziekteverwekkers te bestrijden. Ze worden opgewekt door mestcellen of mastocyten, de eerste gevechtslinie van ons lichaam in de strijd tegen ziekteverwekkers.

Na het contact met een virus geven mestcellen ontstekingstransmitters af die andere immuuncellen activeren en ervoor zorgen dat het lichaam antilichamen aanmaakt die het virus doeltreffend bestrijden. Dit proces bepaalt uiteindelijk of een persoon na enkele dagen weer gezond wordt of complicaties ontwikkelt.

Aspirine

Feit in de marge: ook aspirine, in de Whats-App-boodschap als alternatief aanbevolen, behoort tot de NSAID. Het werkt op dezelfde manier als ibuprofen en werkt bovendien nog meer als bloedverdunner. Overgaan van ibuprofen op aspirine heeft dan ook weinig zin.

Bij het coronavirus is een sterke immuunrespons bijzonder belangrijk, zegt Khan. Maar het moet ook duidelijk zijn dat nog niet bewijst dat corona-infecties door ibuprofen erger worden. Het is bovendien onduidelijk hoe sterk dit effect zou zijn.

Of paracetamol geschikter is dan ibuprofen om corona-symptomen te behandelen is dus niet duidelijk. Momenteel raadt de WHO mensen die denken dat ze besmet zijn voor alle zekerheid paracetamol aan, als ze hun symptomen willen behandelen zonder eerst naar de dokter te gaan. Ze moeten zich daarbij heel nauwkeurig houden aan de aangegeven dosering.

Doktersadvies

Wie op advies van een arts ibuprofen neemt, kan beter niet zomaar veranderen. Afhankelijk van het ziektebeeld hebben ibuprofen en paracetamol een ander effect, en allebei kunnen ze bijverschijnselen veroorzaken. Bij ibuprofen dreigt aantasting van het maagslijmvlies en belasting van de nieren, terwijl bij paracetamol al bij een minimale overschrijding van de dosis leverschade dreigt.

Over het algemeen kun je beter alleen pijnstillers nemen als dat medisch gezien zinvol is. En als je eerder al ziek bent geweest, kun je beter een arts of apotheker raadplegen.