Ons leven wordt volledig beheerst door ‘sociale’ media zoals Facebook en Twitter, waar communicatie het hoogste goed lijkt te zijn. Maar echt naar elkaar luisteren, lukt steeds moeilijker, stelt de Franse psychiater Alain Braconnier in zijn nieuwste boek.
‘Ben je doof?’ ‘Ik heb het al 100 keer gezegd!’ ‘Moet ik het op een blaadje schrijven?’ ‘Je luistert gewoon niet naar wat ik zeg!’ ‘Je moet niet doen alsof je naar me luistert!’ Het zijn courante uitspraken waaruit blijkt dat we het beu zijn dat onze tienerkinderen, onze partner, collega’s of baas niet naar ons luisteren.
‘Veel van mijn patiënten klagen dat anderen niet naar hen luisteren, hen niet begrijpen en respecteren’ zegt de Franse psychiater Alain Braconnier. ‘De verantwoordelijkheid daarvoor leggen ze volledig bij die anderen, zonder zich af te vragen of het ook aan henzelf ligt.’
Luisteren betekent…
– Horen wat er gezegd wordt. Een goede gesprekspartner moet aandachtig kunnen luisteren naar wat er gezegd wordt, naar de woorden die de ander kiest en uitspreekt. Indien nodig moet je je gesprekspartner duidelijk maken dat zijn interpretatie niet volledig overeenkomt met wat je hebt gezegd, zodat hij zijn standpunt kan bijstellen.
– Horen wat de ander denkt. Wie goed kan luisteren, weet dat de klanken en de woorden een manier zijn om de gedachten van de ander te kennen.
– Horen wat de ander zegt, maar eigenlijk niet meent. Als je aandachtig luistert, kun je merken dat je gesprekspartner dingen zegt die hij eigenlijk niet meent – vooral als hij erg boos of angstig is.
– Horen wat de ander slecht uitdrukt. Als je gewaar wordt dat je gesprekspartner zich door emoties of passie laat leiden, aarzel dan niet om hem te onderbreken en te vragen wat hij precies bedoelt. Die opmerking zal je gesprekspartner de kans geven duidelijk te maken wat hij werkelijk wil zeggen.
– Horen wat men niet zegt, maar wel laat doorschemeren. Een aandachtige gesprekspartner slaagt erin te horen wat de ander denkt maar niet verwoordt. Al kan men zich natuurlijk ook vergissen.
Gehoord worden is een kunst die je kunt aanleren. ‘Thuis en op school leren we vooral stil te zijn en te luisteren, naar papa en mama, naar de leerkrachten, de monitors en al wie hoger geplaatst is. Baby’s weten vanzelf hoe ze de aandacht moeten trekken. Maar op volwassen leeftijd zal schreeuwen niet meer werken.’ Alain Braconnier stelt dat we ons goed moeten voorbereiden, vooral als we verwachten dat het geplande gesprek niet zonder moeilijkheden zal verlopen. Die voorbereiding beschrijft hij in 7 stappen.
Baby’s weten vanzelf hoe ze de aandacht moeten trekken. Maar op volwassen leeftijd zal schreeuwen niet meer werken.
Gehoord worden: een handleiding
Eerst en vooral moet je goed nadenken over wat je precies wilt zeggen. Alain Braconnier stelt vast dat ‘heel wat gesprekken fout lopen omdat ze aangevat worden in een moment van woede, verontwaardiging, verdriet of argwaan, en niet vanuit de wens een duidelijke boodschap over te brengen. Met als gevolg dat de gesprekspartner meteen op zijn achterste poten gaat staan en het gesprek vastloopt. Geen van beiden wil ook maar een duimbreed wijken, zodat ze elkaar niet tegemoetkomen. Maar als je de tijd neemt om de verschillende aspecten van de kwestie te bekijken, je eigen intenties op een rijtje te zetten en je argumenten voor te bereiden, dan loop je minder risico op teleurstelling.’
We zoeken een luisterend oor, omdat we op die manier zorg dragen voor onszelf en onze fysieke en mentale pijn verlichten.
Vraag je af waarom je zo vreest dat men niet naar je zal luisteren. ‘Onze angsten zijn vaak te verklaren door mislukkingen in het verleden. De ouders van een tiener die er niet in slagen grenzen te stellen, de werknemer wiens diensthoofd doof is voor al wat hij zegt…, meestal maken ze geen schijn van een kans. Bovendien worden we zowel bij een eerste als bij een volgende poging om het woord te nemen belemmerd door vooroordelen, die anderen ons vaak influisteren of bekrachtigen. “Ga je bij x op bezoek? Ik wens je veel plezier! Ik heb het er zelf nooit meer dan 30 seconden uitgehouden!” Die vooringenomenheid moeten we corrigeren.’
Weet goed wie je voor je hebt. ‘Doe eerst en vooral de moeite om je gesprekspartner te begrijpen. Met inzicht in zijn geestestoestand en zijn aanpak ben je beter in staat je punt te maken op een manier waar hij enigszins voor openstaat. Daarom maken we in de psychologie gebruik van een middel dat iedereen zou moeten kennen: projectieve identificatie. “Ik wil gehoord worden, maar ga me eerst inleven in de persoon die naar me moet luisteren.” Dat geestelijke vermogen hebben we allemaal, en na wat oefenen krijgen we zo de kans om de persoonlijkheid van de ander te verkennen, zijn innerlijke conflicten, angsten en verlangens te begrijpen en op zijn vragen te anticiperen.’
Kies de juiste plaats en het juiste moment.“Vooral bij een delicaat gespreksonderwerp is het makkelijker en veiliger om een bekende en rustige plek uit te kiezen, zonder storend omgevingslawaai. Vergeet bovendien niet dat we in onze moderne maatschappij allemaal onder tijdsdruk gebukt gaan. Als je het verkeerde moment kiest, loop je het risico op een kort antwoord dat het gesprek meteen de kop indrukt. ‘Ik heb 2 minuutjes tijd, zeg maar.’ ‘Vanavond niet, ik ben te moe.’ ‘Oké, maar haast je.’ Zulke uitspraken zijn in feite een verholen weigering. Het is beter met een eenvoudige maar doeltreffende vraag te beginnen: ‘Wanneer kunnen we eens rustig praten?'”
Durf jezelf uit te drukken. ‘Doe dat zonder je stem te verheffen, maar wel doortastend, en doe je niet anders voor dan je bent. In principe zal je oprechtheid door je gesprekspartner gewaardeerd worden. Ligt de boodschap die je wilt overbrengen wat gevoelig? Zijn het verwijten of kritiek, of wil je de ander over een beslissing informeren waar hij niet blij mee zal zijn? Zet door en ga het gesprek niet op het laatste moment uit de weg. Blijven uitstellen zal je gevoel van eigenwaarde geen goed doen en je opgebouwde woede zou vroeg of laat weleens tot een ontploffing kunnen leiden, waardoor je je hart op een veel minder aangename manier zal luchten dan je had voorzien.’
Wees duidelijk. Wie gehoord wil worden, volgt het best deze eenvoudige regels.
– Laat je niet overspoelen door je emoties.
– Spring niet van de hak op de tak.
– Verlies je niet in onbenullige details.
– Val niet in herhaling.
– Praat niet te veel, maar kies vooral de juiste woorden.
– Vergeet je redenering en je argumenten niet.
– Bezaai je redenering niet met bedenkingen of bijkomende vragen, houd ze in gedachten voor later.
– Spreek jezelf niet tegen.
Dring niet aan. ‘De ene keer zal je slagen, de andere keer niet. Als je vaststelt dat je gesprekspartner niet openstaat voor je boodschap, onoplettend of zelfs agressief is, beëindig het gesprek dan en kom er later op terug. Denk dan eerst na over wat er gebeurd is, om hetzelfde scenario niet te herhalen. Vraag eventueel hulp aan derden – een familielid, een gemeenschappelijke vriend of collega – om de redenen voor de mislukking te analyseren en, indien nodig, als bemiddelaar op te treden. In heel wat gevallen is enkel al de aanwezigheid van een neutrale persoon – als je gesprekspartner dat goed vindt, uiteraard – voldoende om de sfeer te verbeteren.’
Luisteren doet goed
Blijf in elk geval proberen. ‘De mens is een pratend wezen’, benadrukt Alain Braconnier. ‘Zodra we kunnen spreken, willen we uitdrukking geven aan wat we voelen, wat we denken en verlangen, aan onze hoop, onze smart en onze vreugde. We zoeken een luisterend oor, omdat we op die manier zorg dragen voor onszelf en onze fysieke en mentale pijn verlichten. In alle fasen van ons leven zal goed naar elkaar luisteren leiden tot meer bevredigende relaties met onszelf en met anderen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
