‘Commerciële DNA-tests? Wie op zoek wil naar verloren familie, bereidt zich best voor op een lang en ingewikkeld zoekproces’

‘Bij bestelling van een commerciële test uit ‘Ons DNA’, wordt niet automatisch de nodige professionele hulp geleverd’, schrijven Leen Bastiaansen en Maarten Larmuseau. Vanavond wordt de laatste aflevering van de reeks uitgezonden op VTM.

Vermengd onder een resem luchtige weetjes uit de erfelijkheidsleer, bracht het VTM-programma ‘Ons DNA’ de voorbije weken – en donderdagavond voor het laatst – een rubriek waarin iemand geholpen werd om verloren familieleden op te sporen met behulp van DNA-onderzoek. Zo maakten we kennis met verschillende geadopteerden die meer willen weten over hun onbekende biologische roots. Het programma gaf weinig prijs over de technische achtergrond van het gevoerde onderzoek, maar focuste meteen op de resultaten: de bloedverwanten die effectief gevonden worden, en uiteraard de emoties die hiermee gepaard gaan.

‘Ons DNA’ doet het allemaal erg eenvoudig lijken, maar de realiteit van dit soort existentiële zoektochten is menigmaal complexer. Het is belangrijk dat zowel lotgenoten met gelijkaardige afstammingsvragen, als de bredere maatschappij, zich hiervan bewust zijn. Daarom reiken we graag enkele aanvullingen aan.

Ten eerste is er het technische aspect: wie met behulp van commerciële DNA-tests op zoek wil naar verloren familie, bereidt zich best voor op een lang en ingewikkeld zoekproces. Sommigen hebben geluk en worden rechtstreeks gematcht met de persoon die ze zoeken, maar dit kan enkel wanneer die laatste ook een DNA-test deed en bij hetzelfde bedrijf liet analyseren. Veel vaker krijgt de zoeker slechts een lange lijst namen van verre (mogelijke) verwanten met wie hij of zij slechts een miniem stukje DNA deelt. In dat geval moet men beroep doen op inzichten en methoden uit de genetische genealogie, een wetenschappelijke discipline die erfelijkheidsleer met stamboomkunde combineert. Vanzelfsprekend heeft niet iedereen deze expertise zomaar in huis.

(Lees verder onder het artikel.)

In het tv-programma krijgen de deelnemers hun resultaat te horen van ervaren professioneel genealoog Benoît Vermeerbergen, en konden zij achter de schermen ook bij hem terecht voor verdere ondersteuning. Maar Benoît of een andere noodzakelijke hulplijn wordt er natuurlijk niet automatisch bijgeleverd wanneer de kijker zelf een door het programma gepromote commerciële DNA-test aankoopt.

Daarnaast doet het format van ‘Ons DNA’ weinig recht aan de psychologische complexiteit van afstammingskwesties. Kennis over je eigen biologische ouders betreft niet louter een fait divers over je DNA. Wie moet leven met een blinde vlek in zijn of haar afstammingsverhaal – denk aan geadopteerden of kinderen van anonieme sperma- of eiceldonoren – worstelt vaak met diepgewortelde existentiële vragen, die veel onrust en verdriet kunnen opleveren wanneer die nooit beantwoord geraken. En wanneer er wel antwoorden komen, wordt men vaak geconfronteerd met onverwachte emoties en relationele vraagstukken, die evengoed belastend kunnen zijn.

Zowel bij het zoeken als bij het vinden, is ook grondige psychosociale ondersteuning dus vaak geen overbodige luxe. Om maar te zwijgen van de rollercoaster waarin je terechtkomt, wanneer je na het kopen van een DNA-test plots ontdekt dat je vader of nauw familielid zowaar niet biologische verwant blijkt te zijn. Dit gaat trouwens helemaal niet om een kleine groep als je weet dat in onze samenleving één op honderd individuen een onverwacht verschil tussen sociale en biologische vader heeft.

Gelukkig bestaan er al enkele jaren verschillende online zelfhulpgroepen waarin lotgenoten elkaar bijscholen en ondersteunen. Daarnaast is het belangrijk dat wij als maatschappij ook voorzien in gedegen professionele hulp, zowel op technisch-wetenschappelijk als op psychosociaal vlak. Anderhalf jaar geleden schoot het Vlaamse Afstammingscentrum uit de startblokken, om exact deze dienstverlening aan te bieden.

(Lees verder onder het artikel.)

Tv-programma’s zoals ‘Ons DNA’ zorgen steevast voor een toevloed aan nieuwe aanmeldingen, ook al bestond het Afstammingscentrum nog niet tijdens de opnames en wordt het ook niet vermeld. Dat zoveel potentiële cliënten goed hun weg vinden is fantastisch, ware het niet dat het Afstammingscentrum in zijn huidige hoedanigheid zodanig beperkt is, zowel qua personeelsbezetting als beschikbaar instrumentarium, dat het alsmaar minder snel en efficiënt aan de vraag tegemoet kan komen.

Hoog tijd dus dat er, zowel qua maatschappelijk bewustzijn als beleidsmatige steun, meer erkenning komt voor de dringende noodzaak aan een uitgebreidere professionele omkadering. En dat wij onze bezorgdheid uiten wanneer tv-programma’s de mogelijkheden zonder de aanwezige complexiteit laten zien, maar waarbij kijkers met existentiële vragen achteraf aan hun lot en commerciële belangen overgelaten worden.

Dr. Leen Bastiaansen is klinisch psychologe en stuurgroeplid bij het Vlaams Afstammingscentrum.

Prof. dr. Maarten Larmuseau is genetisch genealoog aan KU Leuven en UAntwerpen. Hij is lid van de christelijk geïnspireerde denktank Logia.