Breinstress: ‘De gelijkenissen tussen overtraining en een burn-out zijn treffend’

Wat hebben een gestresseerde manager en een overtrainde topatleet met elkaar gemeen? ‘Heel wat’, zegt sportneuroloog Stijn Quanten die op basis van zijn ervaring in de topsport een tool ontwikkelde om de mentale gezondheid van werknemers en ondernemers te meten.

Sportneuroloog en mental coach Stijn Quanten begeleidde in het verleden heel wat topatleten (onder meer voetbalteams AC Milan, PSV Eindhoven en KRC Genk, het McLaren Formule 1 team, wielerploeg BMC, Kim Clijsters Academie, …). Het viel hem op dat er nogal wat gelijkenissen zijn tussen een overtrainde topsporter en een gestresseerde manager. ‘In de sportwereld hebben we het fenomeen “overtraining”. Dat zijn atleten die zo hard trainen dat ze in een overtrainingsmodus gaan en niet meer kunnen functioneren op hun gewenste niveau. Ze blijven hard trainen met heel veel inzet, maar de resultaten komen niet. De risico’s van overtraining en mentale overbelasting zijn eigenlijk heel gelijkaardig. Het is een belasting van het centrale zenuwstelsel waardoor het lichaam niet meer kan presteren zoals het zou willen en in een overlevingsmodus gaat.’

Met die kennis in het achterhoofd werkte Quanten met de steun van investeringsmaatschappij LRM vier jaar lang aan de online tool ‘MyMindScan’ om mentale overbelasting in de bedrijfswereld vroegtijdig op te sporen. Na amper 20 minuten vertelt de scan hoe het gesteld is met je mentale gezondheid en of je eventueel afstevent op een burn-out. De tool wordt momenteel in binnen- en buitenland al door tal van bedrijven ingezet, van multinationals (GlobalPSA, Heraeus Electro-Nite, Saint-Gobain, …) over lokaal verankerde bedrijven (H. Essers, Bioracer, ..) tot zorginstellingen (Ziekenhuis Oost-Limburg)

Vermoeide hersenen

De online tool maakt gebruik van vijf wetenschappelijk gevalideerde vragenlijsten, gecombineerd met vier neurologische oefeningen zoals visuele testen die je reactietijd registreren. Aan de hand daarvan worden zes factoren die de veerkracht van een individu beïnvloeden, in kaart gebracht, gaande van belastbaarheid en perfectionisme tot recuperatievermogen. ‘Omdat vragenlijsten subjectief zijn en niet altijd een correct beeld weergeven van de werkelijkheid, hebben we objectieve metingen uit de neurologische wereld geïntroduceerd’, legt Quanten uit. ‘Met neurologische oefeningen testen we hersengebieden die in stresssituaties minder functioneel zijn, op hun functionaliteit. Zo verhogen we de kans op juistheid van de test.’

De hersenen van iemand die onder druk staat of gevoelig is voor stress, reageren anders.

‘De hersenen van iemand die onder druk staat of gevoelig is voor stress, reageren anders’, vult Astrid De Zutter, begeleidingscoach bij HR-dienstverlener ITZU, aan. ‘In normale omstandigheden treedt de vecht-of-vluchtreactie in werking als je geconfronteerd wordt met een stresssituatie, Je zal bijvoorbeeld opzij springen wanneer een auto je dreigt aan te rijden op straat. Iemand met aanhoudende negatieve stress zit in een voortdurende vecht-of-vluchtmodus waardoor hij minder goed gaat reageren op dergelijke situaties. De hersenen gaan in een soort van tunnelvisie, ze vinden minder makkelijk heldere oplossingen en reageren impulsiever. Men is zich daar niet altijd even van bewust aangezien deze processen vooral onderbewust spelen. Het is net door de mentale toestand te objectiveren dat we de werkelijke oorzaak kunnen aanpakken en samen met de betrokkene naar een gepaste en/of gewenste oplossing kunnen zoeken.’

Van meetbaar naar weerbaar

Burn-outtesten en symptomenchecklists zijn er tegenwoordig bij de vleet. Onlangs werd ook de 35 jaar oude Maslach Burn-out Inventory (MBI) en zijn Nederlandstalige equivalent, de Utrechtse Burn-out Schaal, geüpdated door de onderzoeksgroep Arbeids-, Organisatie- en Personeelspsychologie van de KU Leuven. Zij stelden na een studie van drie jaar een nieuwe Burnout Assesment Tool (BAT) op die 33 vragen telt. Volgens Quanten gaat MyMindScan nog een stapje verder.

‘Vragenlijsten zijn heel erg waardevol en hebben zeker hun nut, maar ik ben ervan overtuigd dat we ook nood hebben aan objectieve gegevens over de mentale belasting van een persoon. Mentale belasting en stressperceptie zijn bovendien dynamische parameters die doorheen de tijd kunnen en zullen veranderen. Het volstaat dus niet om het stressniveau van een individu of organisatie slechts eenmalig te testen en vervolgens het beleid rond mentale gezondheid binnen de organisatie een heel jaar lang op deze statische informatie te baseren. Met MyMindScan meten we op regelmatige tijdstippen de mentale veerkracht van de medewerker(s) om zowel op individueel niveau als op organisatieniveau de juiste en passende acties te kunnen bepalen. Meer nog, het wordt zelfs mogelijk om de effectiviteit van de interventies in kaart te brengen. Ons doel is om de mentale wereld meetbaar te maken. Ik kom uit een wereld van objectieve data en ik wil die kennis graag inzetten in de bedrijfswereld.’

De neurowetenschapper benadrukt dat MyMindScan geen diagnosetool is, maar enkel een manier om na te gaan of de mentale gezondheid van een persoon op het eerste gezicht in orde is of dat er misschien verder moet worden getest. Daarna is het aan specialisten om met de resultaten aan de slag te gaan. ‘De scan is eigenlijk een pre-test. Iemands mentale gezondheid meten, is erg invasief en tijdrovend. Het is praktisch onmogelijk om in een bedrijf van meer dan 1000 werknemers bij iedereen een speekseltest of een EEG van de elektrische activiteit van de hersenen af te nemen. Onze tool is eerder een quick scan van de populatie van een organisatie om vervolgens te beslissen of er mogelijk verdieping nodig is via cortisolmetingen in het speeksel, EEG of bloedafnames.’

De Zutter merkt dat bedrijven steeds meer aandacht besteden aan het welzijn van hun mensen. Sinds september 2014 zijn ze immers verplicht actie te ondernemen om psychosociale risico’s te voorkomen. Bedrijven die de scan gebruiken, krijgen zicht op de mentale situatie van hun totale organisatie of van specifieke teams. Een andere factor is de “War on Talent”. ‘Ondernemingen voelen zich genoodzaakt om actie te ondernemen om goede mensen bij zich te houden’, zegt De Zutter. ‘Werknemers voelen zich erg gewaardeerd als de werkgever de online tool aanbiedt. Ze voelen het aan als een soort van vertrouwen van de werkgever die een vinger aan de pols wil houden met betrekking tot de mentale toestand van de werknemers. Je hoeft geen omslachtige procedure te doorlopen, maar een korte, eenvoudige scan die je bij wijze van spreken dagelijks kan uitvoeren. Afhankelijk van de resultaten van de zes factoren kunnen we doelgericht gaan werken. Dat kan gaan van slaappatronen aanpassen, loopbaanbegeleiding, mindfulness tot het bijstellen van voedingsgewoontes.’

Werknemers hoeven zich trouwens geen zorgen te maken dat hun mental health score misbruikt wordt. ‘Wie de scan uitvoert, ontvangt na afloop dadelijk zijn of haar resultaat dat verder voor niemand toegankelijk is, zelfs niet voor de ontwikkelaars. Daarmee kan hij of zij in alle privacy aan de slag op het bijhorende platform met tal van mentale en cognitieve oefeningen. Of de resultaten kunnen gedeeld worden met een professional die zich vanzelfsprekend aan een beroepsgeheim dient te houden’, besluit Quanten.

Meer info: www.mymindscan.be