Blootstelling aan vervuilde lucht: ‘We vinden zelfs roetdeeltjes in hersenen van foetussen’
Milieu-epidemioloog Tim Nawrot onderzoekt blootstelling aan schadelijke factoren tijdens een van de kwetsbaarste periodes in het leven van een mens: de maanden in de baarmoeder. Hij ontdekte dat blootstelling van de moeder aan luchtvervuiling effecten kan hebben op het kind in haar buik.
‘We vinden zelfs roetdeeltjes in de hersenen van foetusjes. De blootstelling begint dus al heel vroeg in een mensenleven. Ze kan een effect hebben op ontwikkelende organen. Hoe vroeger in een leven een cel potentieel kankerverwekkend wordt, hoe meer tijd ze heeft om te gaan woekeren. We moeten dus erg oppassen met prenatale blootstelling aan vervuilende factoren. De normen voor blootstelling zouden veel meer op de kwetsbaarste groep gebaseerd moeten zijn. Nu zijn ze vooral op volwassenen gericht, maar in feite zouden ze in eerste instantie de prenatale fase moeten beschermen.’
Nawrots team ontdekte dat hoe meer een foetus aan vervuilende stoffen werd blootgesteld, hoe korter zijn telomeren zijn. ‘Telomeren zijn de kapjes aan de uiteinden van chromosomen, die het DNA beschermen tegen aftakeling. Hoe korter de telomeren, hoe minder goed je DNA beschermd is en hoe lager je potentieel om oud te worden. We zien sterke individuele verschillen in de lengte van telomeren van pasgeboren kinderen die allemaal gezond zijn. We weten nog niet wat hun effect op lange termijn is, maar vaststellingen bij zebravinken leerden dat diertjes die bij de geboorte korte telomeren hebben gemiddeld twee jaar leven, terwijl diertjes met lange telomeren het zes jaar kunnen uitzingen. Dat is een wereld van verschil.’
Nawrot stelt dat onze luchtkwaliteit twintig jaar geleden nog minder goed was dan vandaag. ‘Er kwam meer controle op sommige vormen van uitstoot, zodat er een verbetering is. De uitstoot van auto’s is nu bijvoorbeeld beduidend lager dan vroeger. Maar de winst wordt gedeeltelijk gecompenseerd door meer verkeer, onder meer door de uitbreiding van de Antwerpse haven. Voor luchtvervuiling is er geen veilige lage drempel: al vanaf de laagste concentraties kan er een effect zijn. Ik vrees dat we voor een grote impact op onze luchtkwaliteit moeten wachten tot de verbranding van fossiele brandstoffen volledig gebannen zal zijn, in het teken van de strijd tegen de klimaatopwarming. Industriële en landbouwlobby’s proberen dat proces te vertragen, maar we kunnen niet anders dan drastisch ingrijpen als we de volksgezondheid willen blijven verbeteren.’
Lees verder onder deze preview.
Er moet ook meer consumentenbewustzijn gecreëerd worden, meent Nawrot. ‘Sommige zaken vind ik onbegrijpelijk. Er wordt zomaar titaniumoxide gebruikt om tandpasta witter te maken en snoepjes als M&M’s te kleuren, terwijl niet eens onderzocht is of die stof gezondheidsschade kan veroorzaken. Het is belangrijk dat we mensen ervan overtuigen dat ze bezorgd moeten zijn over mogelijke gezondheidseffecten van wat ze kopen. Als ze systematisch zouden stoppen met het gebruik van cosmetica waarin potentieel schadelijke stoffen zitten, zullen producenten zich wel reppen om gezondheidsvriendelijker alternatieven te zoeken.’
