Wat betekent het om aan een bipolaire stoornis te lijden? In Alles en niets van drie psychiaters en een bioloog-filosoof belééf je het, want dit is geen klassiek informatief boek maar… een stripverhaal.
‘Dit is bij mijn weten de meest geschikte informatiebron over bipolaire stoornis: wetenschappelijk verantwoord, toegankelijk, creatief, herkenbaar en bovenal met het grootste respect voor de mens achter de diagnose.’ Dat schrijft psychiater Dirk De Wachter over Alles en niets.
De parel is het werk van psychiaters Erik Thys, Sabien Wyckaert, Marc De Hert en bioloog-filosoof Geerdt Magiels. Allen maken ze deel uit van Het Mis Verstand, een vzw die misverstanden en vooroordelen over psychiatrische stoornissen bestrijdt.
Met een stripverhaal, regelmatig onderbroken door beschrijvende tekst, loodsen ze je door het abc van de bipolaire stoornis. Psychiater Jim van Os schrijft erover: ‘Deze strip doet het onmogelijke: je beleeft het gewoon. En je begrijpt.’ Dat is precies wat de auteurs beogen: dat we beter begrijpen wat er bij een bipolaire stoornis precies aan de hand is. Het helpt mensen die aan de stoornis lijden om ze beter onder controle te krijgen. En het helpt naasten, geliefden, vrienden, mantelzorgers en hulpverleners om meer begrip te tonen en draagkracht te vinden.
‘Ik was tot de ontdekking gekomen dat de grijze druilregen van de verschrikkingen die door een depressie worden veroorzaakt, de hoedanigheid van fysieke pijn kreeg. Niet de pijn van een gebroken been, maar de wanhoop die gaat lijken op de opsluiting in een vreselijk oververhitte kamer.’
William Styron, Amerikaans schrijver (1925-2006)
Bron: Alles en niets
Het boek, waarvan in oktober 2017 een vierde, volledig herziene druk verscheen, kan voor velen een eyeopener zijn, want de bipolaire stoornis is géén zeldzame aandoening. Ongeveer 5 op de 100 volwassenen, evenveel mannen als vrouwen, kampen met een lichte tot extreme vorm van deze stemmingsstoornis, die vroeger ‘manische depressie’ werd genoemd.
Ups en downs
De bipolaire stoornis wordt traditioneel omschreven als een stoornis waarbij iemands stemming ongecontroleerd heen en weer slingert tussen heel uitgelaten (manisch) en heel somber (depressief). Maar waar ligt de grens met ‘gewone’ stemmingswisselingen?
‘In normale of manische perioden liep ik harder, dacht ik sneller en beminde ik heviger dan de meeste anderen die ik ken. En ik geloof dat ik dat voornamelijk aan mijn ziekte te danken heb, omdat die me alles zo intensief doet beleven en me een bepaald perspectief geeft. Het heeft me gedwongen de grenzen van mijn geest (die weliswaar zwak is maar nog steeds volhoudt) af te tasten.’
Kay Redfield Jamison, Amerikaans professor in de psychiatrie die zelf aan een bipolaire stoornis lijdt
Bron: Alles en niets
Diep verzonken in een depressieve of manische episode, zo leggen de auteurs uit, staat je stemming niet meer in verhouding tot de gebeurtenissen die zich rondom je afspelen. De emotionele bril waardoor je de wereld ziet en ervaart, is vervormd. Concreet betekent dit dat je in een depressieve episode iets anders voelt dan de somberheid die we allemaal weleens ervaren. Je verkeert in een totaaltoestand van neerslachtigheid, hopeloosheid, onvermogen om te genieten en gebrek aan energie.
In een euforie wordt een zonsondergang een transcendentale ervaring, brengt muziek je in vervoering als nooit tevoren. In een dysforie krijgen je vrienden of partner de wind van voren, verandert feestelijke ambiance in geruzie en meer.
In volle manie ervaar je dan weer een onbegrensde ‘drive’. Niet even, om een bepaalde reden, maar continu. En terwijl je dan altijd bezig bent, gedraag je je euforisch (extreem opgewekt) of dysforisch (geagiteerd, prikkelbaar). In een euforie wordt een zonsondergang een transcendentale ervaring, brengt muziek je in vervoering als nooit tevoren… In een dysforie krijgen je vrienden of partner de wind van voren, verandert feestelijke ambiance in geruzie en meer… Manische episodes zijn dus vaak de episodes die je je nog lang herinnert, met weemoed om het intense gevoel van geluk, energie of creativiteit, maar ook met pijn en schaamte om wat er stukging.
Helemaal uit de bocht
De stemming van mensen met een bipolaire stoornis schommelt tussen de manische en de depressieve pool. Maar, zo merken de auteurs van Alles en niets op, ook in een depressieve episode kunnen er manische symptomen opduiken: je voelt je neerslachtig en tegelijk gejaagd en rusteloos. Omgekeerd kun je ook depressieve symptomen in een manische episode ervaren: je bent euforisch met plotse huilbuien.
In manische toestand krijgen ongeveer 4 op de 10 mensen ook nog eens af te rekenen met wanen en/of hallucinaties. Wanen zijn dingen waarvan je stellig overtuigd bent, maar die anderen niet weten of begrijpen. In bijna de helft van de gevallen gaat het om grootheidswanen: je meent dat de wereld aan je voeten ligt, dat je beurskoersen kunt voorspellen, dat je via het stopcontact berichten krijgt van de koning, dat je rechtstreeks in verbinding staat met God… Bij hallucinaties zie, ruik, proef of hoor je dan weer dingen die voor anderen niet waarneembaar zijn: jij alleen hoort bijvoorbeeld stemmen die je bevelen geven.
Je meent dat de wereld aan je voeten ligt, dat je beurskoersen kunt voorspellen, dat je via het stopcontact berichten krijgt van de koning, dat je rechtstreeks in verbinding staat met God
De diepte van de dalen en de hoogte van de toppen, maar ook de tijd tussen de pieken en de dalen, zijn voor iedereen anders. Een behandeling op maat is dus aangewezen. Medicijnen en ondersteunende therapieën maken voor velen een groot verschil. Zowat een vierde van de mensen met een bipolaire stoornis krijgt de symptomen helemaal onder controle en heeft op lange termijn geen problemen meer. Twee derde herstelt gedeeltelijk maar blijft kwetsbaar. Zo’n 10 tot 20 % reageert onvoldoende op de behandeling en moet leren leven met beperkingen.
Bij hallucinaties zie, ruik, proef of hoor je dingen die voor anderen niet waarneembaar zijn: jij alleen hoort bijvoorbeeld stemmen die je bevelen geven.
Steun zoeken
Leven met een bipolaire stoornis betekent dus leven met een emotionele barometer die sneller ontregeld raakt, door een samenspel van genen, hersenen en omgevingsfactoren. Om extreme stemmingswisselingen minder kans te geven helpt het alvast om ‘uitlokkende’ of ‘aanwakkerende’ factoren te vermijden. Vertaald naar concreet advies van de auteurs van Alles en niets? Vermijd alcohol en drugs. Slaap genoeg, ga op een vast tijdstip naar bed en sta ’s morgens altijd op hetzelfde uur op. Breng ook regelmaat in je dagelijkse activiteiten. Verminder stress in je leven en werken. En last but not least: zoek steun bij vrienden en familie. Niet alleen omdat ze je kunnen steunen in moeilijke tijden. Ze herkennen ook vaak sneller dan jijzelf de typische tekens die bij jou een nieuwe depressieve of manische episode aankondigen. En hoe sneller je die tekens herkent, hoe sneller je hulp kunt zoeken om een terugval te voorkomen.
Om af te sluiten geven de auteurs van Alles en niets graag nog een positieve keerzijde van de stoornis, die je leven danig op zijn kop kan zetten. Mensen met een psychische – en bij uitstek bipolaire – stoornis zijn doorgaans creatiever in kunst en wetenschap. Dat verband werd inmiddels overtuigend aangetoond in studies van onder meer de Zweedse psychiater Simon Kyaga en auteur-psychiater Erik Thys.
‘Voor mensen zoals ik zijn de dagen in te delen in zeer slechte en slechte dagen, goede en zeer goede dagen. Deze laatste categorie zijn eigenlijk de te goede dagen, en dus horen ze bij de slechte dagen. Ik hunker naar een zeer goede dag, maar dan zonder de destructieve gevolgen. Slecht is dus slecht, maar goed is soms ook slecht – een mens zou voor minder gek worden!’
Barbara
Bron: Alles en niets
Alles en Niets. Gids voor mensen met bipolaire stoornis en voor wie met hen samenwoont. Erik Thys, Geerdt Magiels, Sabien Wyckaert, Marc De Hert. EPO, 2017, 64 blz., ISBN 9789462670860.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
