‘Alleen als hun inschattingen zuiver blijven, zullen de virologen hun autoriteit behouden’

‘We mogen ons gelukkig prijzen dat de virologen zo sterk zijn. Onze politieke leiders waren het niet’, meent Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Zelfs Steven Van Gucht verloor er heel even de trappers bij. De populairste Vlaamse viroloog, doorgaans een toonbeeld van kalmte, sereniteit en grijze degelijkheid, ging vorige week in overdrive, of toch een beetje. ‘Het is nu belangrijker dan ooit’, zei hij op de persconferentie van het Crisiscentrum, ‘dat we de verspreiding van het virus vertragen.’ In onze bipolaire tijden valt een overdrijving amper nog op, maar naar de letter beschouwd – en Van Gucht was de afgelopen maanden bewonderenswaardig secuur – is die uitspraak gewoon fout.

In het licht van de gevaarlijk stijgende cijfers had hij natuurlijk een punt: de maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus moeten dringend worden bijgestuurd. Het is een boodschap die bij onze kleinmoedige politici nog niet is doorgedrongen, en met ‘bijsturen’ wordt dus niet een versoepeling bedoeld. Maar ‘belangrijker dan ooit’? Nee, dat klopt gewoonweg niet. In april was het al eens ‘belangrijker dan ooit’ om het virus te vertragen, en toen waren de argumenten beter. De afdelingen intensieve zorg stroomden vol en een tijdlang wist niemand zeker dat ze de toevloed zouden blijven aankunnen. Van die lichte paniek is vandaag geen sprake. We waren er zelfs zo ver van verwijderd dat het al een hele tijd niet meer gaat over het aantal ziekenhuisopnames, maar over het aantal besmettingen. Bovendien is er in Antwerpen op een ander ogenblik al een twééde keer gezegd hoe cruciaal het op dat moment was om het virus in te dammen. In augustus was de angst nog makkelijk te mobiliseren, op voorwaarde dat er helder en fors gecommuniceerd werd. De strenge oproep van de Antwerpse gouverneur Cathy Berx sorteerde het gewenste effect.

De uitspraak van Van Gucht is een detail in een stroom van zeer accurate communicatie van zijn kant. Niemand mag hem de kleine overdrijving kwalijk nemen. Er zijn opiniemakers die zich al maanden aan het overschreeuwen zijn, bij Van Gucht is daar niets van aan. Maar het zinnetje is wel symptomatisch voor de toestand waarin we ons bevinden. Het was voor iedereen duidelijk dat Van Gucht vorige week eenzelfde gevoel van urgentie wilde oproepen als op de twee vorige crisismomenten. En terecht. Maar dat lukt steeds moeilijker. De maatregelen beginnen zwaar te wegen. De cijfers zijn op dit moment nog altijd minder dramatisch dan tijdens de eerste golf. Mensen zijn minder bang geworden voor het virus. En de waaiers van kleurencodes en veranderende maatregelen zijn een jungle waarin velen de weg kwijtraken. Juist dan is het een slecht idee om je boodschap te hard aan te zetten.

Het is een nog slechter idee om te beginnen schieten op open brieven en opiniestukken, zoals verschillende virologen de afgelopen dagen deden. Het klopt dat gezondheidseconoom Lieven Annemans, die ondertussen het gezicht is geworden van het verzet tegen de virologen, feitelijk géén argumenten heeft die de ernst van de situatie echt kunnen minimaliseren. Natuurlijk is de economie ook belangrijk, maar alles wijst erop dat de economie nog veel zwaardere klappen zal krijgen als het virus weer sterker wordt. Het is onmiskenbaar: de viroloog Van Gucht schat de ernst van de situatie beter in dan de econoom Annemans. Maar het is niet verstandig om het vrije debat dan maar ineens te willen beteugelen. Daarmee overtuig je geen énkele criticus en maak je jezelf verdacht.

Erika Vlieghe, Steven Van Gucht, Marc Van Ranst, Pierre Van Damme et les autres: ze toonden de afgelopen maanden een tomeloze inzet, veel daadkracht en overtuigende resultaten. Bij ons zijn de ondertussen spreekwoordelijke ‘Italiaanse toestanden’ vermeden. Dat blijft een prestatie van formaat, in de eerste plaats te danken aan onze dokters en verplegers, maar ook aan de alertheid van de virologen. We mogen ons gelukkig prijzen dat ze zo sterk zijn. Onze politieke leiders waren het niet. Maar alleen als hun inschattingen zuiver blijven, zullen ze hun autoriteit kunnen behouden.

Uiteindelijk zullen het geen open brieven, opiniestukken of persconferenties zijn die de bevolking tot grotere voorzichtigheid zullen aanzetten, maar de harde realiteit van de cijfers. Nu grote delen van Madrid opnieuw in lockdown zijn gegaan, en zelfs in het liberale Nederland strengere maatregelen zijn genomen, gaan we ook in ons land zonder overdrijven moeilijke weken tegemoet. We mogen dan wel de ellende grondig beu zijn, daar houdt het virus geen rekening mee.