Aerosolen-specialist Jose-Luis Jimenez waarschuwt: ‘Breek desnoods de vensters uit, maar ventileer’

Professor Jose-Luis Jimenez ging lijnrecht tegen de WHO in, en kreeg gelijk. Nu heeft hij dwingend advies voor de Belgische overheid. ‘Die politici die gingen lunchen in een hotel zijn het niet waard om politicus te zijn.’

Jose-Luis Jimenez (University of Colorado – Boulder) is specialist op het gebied van aerosolen, atmosferische chemie en luchtkwaliteit. En hij heeft slecht nieuws: zelfs al draagt iedereen een mondmasker en wordt er voldoende afstand gehouden, dan nog raken mensen in gesloten ruimtes besmet met corona.

Hoe werkt de overdracht van corona via aerosolen?

Jose-Luis Jimenez: Aerosolen – dat zijn microscopisch kleine versies van speekseldruppeltjes – kunnen lange tijd in de lucht blijven hangen en grote afstanden afleggen. Als mensen ademen, praten, zingen, roepen, niezen of hoesten verspreiden ze die aerosolen. Je raakt besmet wanneer je aerosolen met viruspartikels inademt. Mogelijk kun je ook besmet worden als die partikels in de ogen terechtkomen, maar dat moet nog verder onderzocht worden. Je kunt de verspreiding van het virus via aerosolen vergelijken met de verspreiding van sigarettenrook. Sta je dicht bij een roker, dan adem jij de rook ook in. In een gesloten lokaal rook je mee, ook al zit je op een grotere afstand.

We kennen allemaal de drie grondregels: handen wassen, een mondmasker dragen en afstand houden. Dat volstaat niet?

Jimenez: Die drie elementen vormen een schild tegen covid-19 in de buitenlucht, maar je mist een cruciaal element voor binnen: ventilatie. Ook voor ontmoetingen in de buitenlucht denken veel mensen dat een masker een soort talisman is. Dat is het dus niet. Alleen de combinatie van afstand houden, een mondmasker dragen en regelmatig je handen wassen zal je beschermen. Er zijn nog altijd mensen die buiten geen masker dragen. Dat moet gecontroleerd en bestraft worden. En draag het dan ook juist, dus niet met je neus eroverheen of niet aansluitend genoeg. Er is ook een groot verschil of je spreekt, roept of zingt. Als je wilt schreeuwen of zingen, moet het buiten gebeuren met voldoende afstand. Nog een belangrijke factor is de tijd. Hou je contacten kort.

Wat kunnen we doen om het binnen veiliger te maken?

Jimenez: Regel één: probeer ontmoetingen met andere mensen binnen te vermijden. Zodra je naar school, de winkel of het werk gaat, ontmoet je mensen die ademen. Als er coronapartikels in de aerosolen aanwezig zijn, dreig je besmet te worden.

Twee: als je toch binnen moet samenkomen, moet het aantal mensen drastisch beperkt worden. Hou 2 à 3 meter afstand van elkaar. En last but not least: zorg voor goede ventilatie. Pas je ventilatiesysteem aan zodanig dat er 100 procent buitenlucht binnenkomt, in plaats van de gebruikelijke 25 procent. Koop de beste en helaas duurste filters. Elk bedrijf, openbaar gebouw of elke school zou CO2-meters moeten aankopen. Die toestelletjes van zo’n 150 euro kunnen mensenlevens redden. Zodra er meer dan 700 ppm CO2 wordt gemeten, moet het aantal mensen in een gebouw verminderd worden, zodat de ruimte weer voldoende verse lucht bevat.

Moeten we de scholen toch niet openhouden om de leerachterstand te beperken en de mentale gezondheid van jongeren te vrijwaren?

Jimenez: Ik heb de exponentiële curve van België bestudeerd. Het is zeer duidelijk: zodra de scholen opengingen, namen de besmettingen enorm toe. Inderdaad, kinderen zullen leerachterstand oplopen. Maar ze zullen óók getraumatiseerd raken als hun vader, moeder, oma of opa sterft. Mijn advies is: sluit alle scholen en schakel over op onlineonderwijs. Iedereen moet de instorting van de Belgische gezondheidszorg helpen vermijden. In België is het 5 over 12. Verleng de vakantie! Niet alleen de herfstvakantie, maar durf langer te verlengen. België moet nu kiezen voor een zeer strenge lockdown. Ik weet dat bij jullie de bevoegdheden over verschillende niveaus verdeeld zijn, maar er is geen tijd om op zoek te gaan naar een Belgisch compromis. Er moet een eenduidig commando gevoerd worden waarbij alle burgers alle maatregelen moeten respecteren.

Wat moeten scholen doen als ze half november toch weer open moeten?

Jimenez: In het hoger onderwijs moet sowieso overgeschakeld kunnen worden naar 100 procent afstandsonderwijs, ook voor practica. Mochten de scholen toch opengaan, schrijf dan een zeer duidelijk stappenplan. Treed hard op als leerlingen hun mondmasker niet of niet correct dragen. Lange gesprekken tussen leerlingen die dicht bij elkaar staan, moeten vermeden worden. Verplicht leerkrachten om altijd een mondmasker te dragen. Sluit alle ontmoetingsplaatsen waar eerkrachten normaal gezien met elkaar spreken, drinken of eten. Vermijd dat grote groepen leerlingen tegelijk in de gang staan. Zorg dat leerlingen voortdurend minstens twee meter afstand van elkaar houden en dat ze regelmatig hun handen wassen. Zorg voor ventilatie met 100 procent buitenlucht en kwaliteitsfilters. Kunnen de ramen niet open of is er geen goede ventilatie? Breek de vensters uit en vervang ze door houten planken. Ik wéét dat wat ik hier zeg voor commotie zal zorgen, maar als wetenschapper ben ik verplicht om de feiten te benoemen zoals ze zijn.

U botste met uw onderzoek over transmissie via aerosolen op onbegrip bij de WHO.

Jimenez: Niet alleen de WHO, maar ook het tijdschrift Nature hield ons onderzoek tegen. Ze vonden ons onderzoek – dat we met 36 gerenommeerde wetenschappers hadden geschreven – onvoldoende beargumenteerd. Ondertussen is onze groep uitgegroeid tot 239 wetenschappers en is ons onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift The Lancet.

Het inzicht over het belang van aerosolen groeit zo traag omdat er in de voorbije 110 jaar weinig ziektes zijn geweest waarbij ziektekiemen via de lucht werden verspreid. Ondertussen heeft ook de WHO haar aanbevelingen aangepast en heeft ze aerosolen als derde belangrijke element toegevoegd, naast transmissie via speekseldruppeltjes en besmette oppervlaktes.

Veel bedrijven en restaurants in België investeerden in plexiglas om mensen te beschermen. Wat denkt u daarvan?

Jimenez: Ik word er razend van. Voor de overdracht via aerosolen heeft dat nul effect. Misschien houdt het wat druppels tegen, maar de belangrijkste vorm van transmissie zijn de aerosolen. Ook het verminderen van het aantal tafels of de aankoop van tenten heeft zo goed als geen effect. Politici hebben de horeca belogen, ze hebben die mensen zinloze investeringen laten doen. Restaurants moeten overschakelen op een afhaaldienst, met een strikt reservatiesysteem zodat mensen elkaar niet ontmoeten. (zucht) Ik wéét dat men argumenteert dat de horeca snel weer open moet, om faillissementen te vermijden. Maar als mensen sterven, zijn er ook geen klanten meer. Ik hoor dat er in België ongenoegen was omdat twee politici in een hotel met elkaar geluncht hebben (Joachim Coens en Pieter De Crem, beiden CD&V, nvdr). Die mensen zijn het niet waard om politicus te zijn. Waar is de voorbeeldfunctie gebleven?