Advies van moedige mensen: ‘Je tijd is beperkt. Verknoei hem niet door het leven van iemand anders te leiden’

Waar komt persoonlijke moed vandaan en hoe kun je ze voeden, bij jezelf én anderen.

Dat we moed moeten houden. Dat sommigen onder ons van veel moed getuigen, terwijl anderen schijnbaar snel de moed laten zakken. Het woord ‘moed’ valt in deze bewogen tijd vaker dan ooit. Maar wat is moed precies?

Een intrigerende vraag, die sociaal pedagoog Jan Van der Vurst al langer boeide. Hij schreef er in 2015 een boek over en deelt zijn inzichten dagelijks als stichter van Kenaz, een adviesbureau dat de soft skills van mensen op de werkvloer traint om hun inhoudelijke competenties nog meer tot hun recht te laten komen.

Moed is van alle tijden en heeft vele gezichten. Maar laten we inzoomen op de persoonlijke moed die ieder van ons elke dag – en zeker in uitdagende tijden – nodig heeft om vooruit te komen in het leven. Waar komt ze vandaan en hoe kun je ze voeden?

Van der Vurst speurde naar onderzoek hierover en sprak met mensen die naar zijn aanvoelen een toonbeeld van moed zijn. Van managers en wetenschappers, tot mensen uit de sport-, cultuur- en welzijnssector. Allemaal hadden ze binnen hun domein al significante bijdragen geleverd en waren ze gestaag blijven groeien. ‘Omdat ze zichzelf daar continu rigoureus en consequent toe hadden aangezet, moedig als ze waren, dacht ik’, zegt Van der Vurst. ‘Maar zelf zagen zij dat anders. Het was veeleer een drang, een innerlijke drijfveer, die hen voortstuwde. Wat ze deden, was voor hen van wezenlijk belang én leverde ook anderen iets op. Het gaf hun alleen maar energie, in plaats van dat het energie van hen vroeg. Ze deden wat ze deden omdat ze niet anders konden, niet anders wilden.’

Bezieling

Wie zich moedig kan tonen, heeft dus het geluk door iets bezield te zijn, kun je wel stellen. Maar waar komt die bezieling vandaan? Van der Vurst: ‘Om bezield door iets te raken, moet je voor jezelf weten wat je belangrijk vindt. Dat achterhaal je sneller als je jezelf in de eerste plaats belangrijk genoeg vindt. Het gevoel dat je als persoon goed genoeg bent zoals je bent, maakt het mogelijk de confrontatie met jezelf en je eigen gedrag gemakkelijker aan te gaan, waardoor fundamentele keuzes zich duidelijker opdringen. Keuzes rond wat jouw waarden zijn, wat jou voldoening geeft, waarvan jouw ogen gaan blinken, hoe jij verschil wilt maken, enzovoort.’

Velen van zijn gesprekspartners die hij voor hun moed had uitgekozen, bleken het geluk te delen dat ze als kind al mochten zijn wie ze waren, dat toen al in hen werd geloofd. ‘Zij hadden vrij snel voeling gekregen met wat hen in dit leven te doen stond. Voor anderen kwam dat inzicht pas later, op een kruispunt in hun leven, bij een roeping, een ernstige ziekte of een crisis bijvoorbeeld. Ook de coronacrisis vandaag dwingt wellicht mensen om zichzelf écht in de spiegel aan te kijken en stil te staan bij wat ze echt willen doen in hun leven, hoe zij het verschil willen maken.’

Groei-mindset

Met een positief zelfbeeld weet je niet alleen beter wat je belangrijk vindt, maar kun je daar ook makkelijker voluit voor gaan. Want met voldoende zelfvertrouwen laat je je minder afleiden door wat anderen van je denken. ‘Of je een getalenteerde indruk maakt, of je intelligent genoeg uit de hoek komt, wat men over je denkt als je faalt, dat houdt je dan niet bezig’, zegt Van der Vurst. ‘Wel dat je blijft groeien in wat je doet, terwijl je in lijn blijft met de persoon die je graag wilt zijn. Met dat voor ogen ga je graag uitdagingen aan. Je bijt je erin vast. En tegenslagen brengen je niet snel uit evenwicht maar voeden je motivatie nog. Want voor jou telt alleen het ruimere plaatje: de groei die je uiteindelijk wilt ervaren.’

Zo’n groei-mindset laat zich ook aan de buitenkant zien. Een van de personen die door Van der Vurst werden geïnterviewd, John Porter (CEO Telenet), verwoordt het zo. ‘Je ziet dan bij mensen dat ze rustig zijn. Ze zijn aanwezig in het moment. Ze kijken niet gespannen naar de toekomst. Ze zijn niet bezig met de vraag of ze iets wel of niet zullen kunnen. Ze blijven ook niet hangen in het verleden, want het verleden is het verleden. Op een vreemde manier zijn ze heel zen. Ze leven in het nu. Dat is iets wat ik altijd zie bij moedige mensen. Ze hebben een langetermijnvisie, maar ze gaan daar stap per stap naartoe, en elke stap heeft hun volle aandacht. Ze laten zich niet afleiden door speculaties en niet door wat anderen over hen zouden denken. Hun focus ligt heel sterk bij zichzelf.’

‘Wat natuurlijk niet betekent dat je de mening van anderen zomaar naast je neer moet leggen’, vult Van der Vurst aan. ‘Om je eigen kompas te kunnen volgen, moet je er gerust op zijn dat het geijkt is. En daarom moet je niet alleen aan innerlijke prospectie doen, maar ook betekenisvolle anderen systematisch bevragen over wat zij denken, welke hefbomen zij zien om de dingen gedaan te krijgen die jij voor ogen hebt, enzovoort.’

Door ook in je omgang met anderen je groei-mindset aan te houden, kun je er bovendien voor zorgen dat zij die óók oppikken. Of vertaald naar concrete adviezen, waarmee Van der Vurst de Amerikaanse psycholoog en motivatie-expert Carol Dweck met wie hij sprak, bijtreedt: ‘Prijs mensen en in het bijzonder kinderen – want jong geleerd is oud gedaan – niet om hun talenten, maar om hoe ze de dingen doen. Leer hen hoe ze vooruitgang maken als ze hun best doen. En reageer op hun mislukkingen als boeiende en intrigerende voorvallen waaruit ze iets kunnen leren om nog méér vooruitgang te boeken.’

Voedingsbodem

Om moed te houden of te hervinden moet je jezelf dus proberen te zien door de ogen van anderen die je goed genoeg vinden zoals je bent en je ook echt zien zoals je bent. Dus door de ogen van een bemoedigende ouder, partner, vriend of fijne collega met een groei-mindset. ‘Want dan kun je met meer mildheid naar jezelf kijken’, legt Van der Vurst uit. ‘Misschien is dat wel de belangrijkste sleutel naar meer moed. Milder gestemd over jezelf durf je gemakkelijker jezelf voortdurend te bevragen, je zekerheden los te laten, en vooral datgene te doen waarmee je in lijn blijft met wie je graag wilt zijn. Daar heeft ook iedereen die je lief is baat bij. Want als je jezelf moet verloochenen, ga je veel gemakkelijker onderuit – en met jou ook de zaak die je dient.’

Om je moed te voeden moet je dus proberen je eigen koers te varen. Maar wat als je daar zelf niet meer in gelooft? Of cynisch bent geworden door tegenslagen? Of in slaap bent gedommeld door te kiezen voor comfort? Van der Vurst: ‘Dan kunnen deze woorden van Apple-stichter Steve Jobs, die op dat moment al zwaar ziek was, je misschien over de streep trekken: “Je tijd is beperkt. Verknoei hem niet door het leven van iemand anders te leiden. Trap niet in de val van dogma’s, want dat zou betekenen dat je je leven zou leiden op basis van hoe anderen denken. Laat het lawaai van de opinie van anderen nooit je innerlijke stem overschreeuwen. En belangrijkst van al, zorg dat je de moed hebt om je hart en je intuïtie te volgen. Zij weten al wat je echt wilt worden. Al de rest is van bijkomend belang.”‘