‘510 euro subsidie om door het bos te wandelen? Zoek de zeven ministeriële denkfouten’

Auteur en therapeut Tom Hannes over Vlaams minister van Natuur Joke Schauvliege (CD&V) en de 510 euro die de Vlaamse overheid vrijmaakt via loopbaancheques voor sessies bij een natuurcoach: ‘Door te beweren dat wie geregeld in de natuur vertoeft, niet ziek thuis hoeft te blijven van het werk, zegt ze dat zieken het aan zichzelf te danken hebben. Ze hadden maar wat meer groen moeten opzoeken.’

Zo zei de krantenkophet vrijdag: ‘U krijgt 510 euro subsidie van Vlaanderen om door het bos te wandelen tegen de stress’. Met loopbaancheques kun je een sessie van twee keer twee uur boeken bij een natuurcoach, om moeilijke keuzes of stress op het werk te bespreken. Kostprijs: 550 euro. De Vlaamse regering is enthousiast en betaalt er 510 euro van. Een natuurcoach verzekert dat dit beter is ‘dan praten in een duf kantoortje’. Minister Joke Schauvlieghe beaamt: ‘Wie geregeld in de natuur vertoeft, blijft gezond en hoeft niet thuis te blijven van het werk door ziekte’, zegt ze. ‘Dat bespaart de overheid jaarlijks miljoenen.’

Milieu en filosofie. Het blijft een gespannen koppel. Maar naast een gezonde ecosfeer en een zinvolle dagelijkse activiteit is ook intellectuele eerlijkheid belangrijk voor ons welzijn. Laten we van de bovenstaande paragraaf dus een vrolijke denkoefening maken: Zoek de Zeven Fouten. Dit zijn alvast mijn kandidaten:

1. Natuur = gezond

‘Wie geregeld in de natuur vertoeft, blijft gezond.’ Dat is de gemakkelijkste. In het groen rondlopen is vanzelfsprekend een goede zaak, maar niemand is ooit gevrijwaard gebleven van ziektes of kwetsuren door vaak in de natuur te verblijven. Natuur en gezondheid zijn geen synoniemen. Als de minister haar eigen woorden geloofde, zou ze een ecofundamentalist zijn, voor wie de Natuur alleen maar goed en harmonieus is en altijd de Juiste Oplossing biedt. Gelukkig hoeven we onze minister daar niet van te verdenken. Waarom zegt ze die woorden dan? Omdat we haar helaas wel van het tegendeel kunnen verdenken. Daar zit de tweede denkfout. En die is iets subtieler.

2. De ecosfeer is de dienstmaagd van de economie

Het staat er niet letterlijk, maar in de paragraaf huist een beeld van de natuur dat zorgwekkend is om aan te treffen in de geest van een minister van Omgeving: ‘De natuur dient om ons op te lappen.’ We moeten dus aandacht hebben voor het milieu, op voorwaarde dat het milieu zijn plaats blijft kennen: de natuur moet onze economische performantie ten goede komen. Een beeld dat de minister nooit scherper heeft verwoord dan met haar befaamde uithaal: ‘een boom heeft altijd de functie gehad om gehakt te worden‘.

Een lapsus van formaat, maar een perfecte uitdrukking van een breed verspreide ideologie dat de ecosfeer de dienstmaagd is van de economie. Politieke leiders vatten hun prioriteiten dan ook graag samen als ‘jobs, jobs, jobs’, terwijl het milieuvraagstuk niet veel verder raakt dan de eerste letter ‘m…m.. maar het mag de Markt niet te nerveus maken.’ Nochtans is in werkelijkheid het huis (eco) van de ecologie vele malen groter dan dat van de economie. En zijn de wetten (logos) van de ecologie veel dwingender dan de afspraken (nomos) van de economie. De ecosfeer is geen dienstmaagd, het is de grote bodem van ons bestaan.

3. De natuur = de bossen

En nu we het toch hebben over grote en kleine huizen, ziehier de derde denkfout: ‘De natuur, dat zijn die groene vlekjes in ons landschap tussen de steden en industriegebieden in.’ In realiteit is er aan de natuur niet te ontsnappen. Alles wat we doen, bouwen, afbreken, weggooien maakt integraal deel uit van de ecosfeer en krijgen we dus vroeg of laat weer op ons bord. Pas als we dat ten volle erkennen kan milieubeleid iets meer worden dan het kneusje van het kabinet.

4. Ziek zijn is uw schuld

Door te beweren dat wie geregeld in de natuur vertoeft, niet ziek thuis hoeft te blijven van het werk zegt de Minister dat zieken het aan zichzelf te danken hebben. Ze hadden maar wat meer groen moeten opzoeken. Daarbij gaat de Minister van Omgeving alweer voorbij aan het systemische karakter van onze omgeving. De sfeer op het werk, de organisatiestructuur waarin je werkt, de toenemende structurele overbevraging van mensen en de terreur van onzinnige evaluatieformulieren zijn op zijn minst even belangrijke oorzaken van ziekteverzuim.

5. De heilige drievuldigheid

Iets minder expliciet in de uitspraak van de minister, maar wel belangrijks als achtergrond voor de uitspraak is onze visie op arbeid. Sinds de vroege moderne tijden zijn we erin geslaagd onszelf wijs te maken dat een betaalde baan zo ongeveer de enige manier is om zin aan ons leven te geven en om tot vooruitgang te komen.

Als Charles Michel ‘jobs’ zo graag drie keer herhaalt, voert hij in feite een ritueel uit als hogepriester van de heilige drievuldigheid: jobs (als de enige zin van ons bestaan), jobs (als de enige manier om mensen te laten deelnemen aan de productie van welvaart) en jobs (als de enige manier om rijkdom eerlijk te verdelen).

Maar de drievuldigheid hapert. We weten het. We worden er zelfs ziek van. De verdeling van rijkdom gaat de verkeerde kant op, robotten nemen steeds meer werk over en steeds meer mensen voelen dat ze opgescheept zitten met een bullshit job. Vroeger werd dat vervreemding genoemd. Maar bullshit is een even bruikbare filosofische term. We hebben een nieuwe heilige drievuldigheid nodig.

6. Het gaat om de steentjes

Dit leidt ons tot de zesde denkfout: ‘Politiek beleid moet zich richten op het individu.’ Politiek wordt wel erg vaak afgedaan als iets met een louter faciliterende rol tussen de Markt en de individuele burger. De minister hoor je zelden of nooit een krachtige uitspraak over de ecologische verantwoordelijkheid van de Markt maken, maar de individuele burger wordt wel eindeloos opnieuw op het hart gedrukt dat ook hij of zij een steentje zal moeten bijdragen.

Nu ben ik het soort van burger dat zoveel mogelijk de fiets neemt, zijn afval sorteert, niet rookt, geen vlees eet en zijn vliegkilometers angstvallig reduceert. Maar de druk op het individu inzake systeemproblemen als de vernietiging van de ecosfeer (koop eco), de billijkheid van onze economie (koop fair trade) en de burnout-pandemie (koop een wandeling) is ronduit belachelijk geworden. Het laatste voorbeeld daarvan werd ook vrijdag gelanceerd: een wetsvoorstel om wie rookt in een auto met kinderen te bestraffen met een geldboete tot 250.000 euro (!) of een celstraf van twee jaar (!). Ik heb een stinkhekel aan sigarettenrook, maar hier kan ik me niet van de indruk ontdoen dat het beleid zich steeds voor de zoveelste keer beperkt tot de jacht op de allerkleinste vissen.

7. Therapie is op z’n best als quick fix

Coaches en therapeuten kunnen nuttig werk verrichten. Vaak in enkele uurtjes. Helaas lang niet altijd. Er wordt bijzonder hard gewerkt in heel wat ‘muffe kantoren’ van ongesubsidieerde gesprekspraktijken, waarin per maand soms nauwelijks meer verdiend wordt dan één natuurcoach-sessie kost. Een tikje minder neerbuigendheid van onze minister tegenover die situatie zou fijn zijn.