Mannen produceren rond hun vijftigste nog net zoveel testosteron als in hun jonge jaren. Tenzij ze een vaste relatie hebben.
De grootste testosteronstudie ooit, in augustus gepubliceerd in het vakblad Annals of Internal Medicine, brengt gegevens samen van ruim 25.000 mannen van 17 tot 99 jaar uit Europa, de Verenigde Staten en Australië. Van alle deelnemers werden de testosteronconcentraties gemeten via massaspectrometrie, een techniek die toelaat om moleculen die in zeer kleine hoeveelheden in het bloed voorkomen nauwkeurig te kwantificeren.
De onderzoekers beschikten ook over informatie over levensstijl, opleidingsniveau, gezondheid en ziektes van de deelnemers. ‘Het was een hele klus om al die gegevens te verzamelen’, vertelt coauteur Dirk Vanderschueren, professor endocrinologie aan de KU Leuven. Vanderschueren stond in voor de Belgische bijdrage. ‘Dit is niet zomaar een meta-analyse, maar nieuw onderzoek op een gigantische dataset.’
Die internationale samenwerking leverde een paar verrassende inzichten op. ‘Bij gezonde mannen begint de testosteron-concentratie pas te dalen rond hun zeventigste levensjaar, later dan verwacht’, zegt Vanderschueren. Vijftigplussers die zich moe en futloos voelen, moeten de oorzaak voortaan buiten hun hormoonhuishouding zoeken. ‘Het verband tussen testosteron en een bedrukte stemming of energieverlies is onduidelijk. Het belangrijkste kenmerk voor een daling van het testosteronniveau is libidoverlies’, stelt de endocrinoloog.
Kantelmoment
70 jaar is dus een kanteljaar voor gezonde mannen. Bij ernstig overgewicht gaat de testosteronspiegel veel vroeger naar beneden. Hoe zwaarlijviger, hoe lager de testosteronproductie en hoe minder libido. Het verklaart deels waarom testosteronbehandelingen almaar populairder worden bij mannen in de Verenigde Staten, waar obesitas een nog groter probleem is dan bij ons. ‘In de VS zijn online low T clinics (T staat voor testosteron), waar je zonder voorschrift testosteron kunt kopen, een ware plaag’, klinkt het. ‘Het besmet helaas ook antiagingklinieken bij ons. Almaar meer mannen ouder dan 50 laten hun testosteronconcentratie onderzoeken en willen een testosteronbehandeling om zich jonger en fitter te voelen.’ Werkt het ook? ‘Testosteron heeft een licht euforiserend effect, wat het verslavend maakt. Wat testosterongel smeren kan waarschijnlijk weinig kwaad, maar wie de doses verhoogt, komt vroeg of laat in de problemen. Hogere doses, via inspuitingen in de spieren, onderdrukken de eigen testosteronproductie in de teelballen.’ De teelballen verschrompelen en worden disfunctioneel, waardoor je aangewezen blijft op die testosteronspuiten. Op den duur kun je niet meer zonder.
50, moe en futloos? Het ligt níét aan uw mannelijke hormoon.
‘Testosteron biedt interessante mogelijkheden voor farmaceutische bedrijven op het vlak van seksuele gezondheid, maar dat moet verder onderzocht worden.’Met een gezonde levensstijl en een gezond gewicht zouden die mannen zich nochtans veel leed (en geld) kunnen besparen.
Vaste relatie
Uit het testosterononderzoek kwam nog een interessante vaststelling: getrouwde mannen, ook mannen met een vaste relatie die samenwonen, produceren significant minder testosteron dan leeftijdsgenoten zonder vaste relatie. Het verschil is bescheiden, maar wel statistisch significant. ‘We hebben hier geen verklaring voor’, zegt Vanderschueren. ‘We vermoeden dat een gezin met kinderen een stressfactor is en dat stress mogelijk kan leiden tot minder testosteronproductie. Die piste wordt verder onderzocht.’ Bij oudere getrouwde mannen, wordt dat verschil nog kleiner.
Levensstijlfactoren
Wat leren we nog uit het testosterononderzoek? ‘Roken en alcoholconsumptie (tot 2 glazen per dag) hebben zo goed als geen invloed op de testosteronproductie. Lichaamsbeweging daarentegen wel. Gezond bewegen houdt de productie op peil, een sedentaire levensstijl doet het zakken. Diabetes, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en te veel cholesterol in het bloed leiden eveneens tot een verminderde aanmaak van testosteron. ‘Eigenlijk is het simpel’, besluit Vanderschueren. ‘Ongezonde leefgewoonten en chronische ziekten verminderen de testosteronproductie en niet omgekeerd. Je wordt als oudere man niet plots met allerlei ongemakken geconfronteerd omdat je lichaam minder testosteron aanmaakt. Nee, als je ongezond leeft, gaat je mannelijke hormoonhuishouding sputteren.’
(Lees verder onder de preview)
Fabel: ‘Mannen met veel testosteron hebben meer zin in seks‘
Niet alle gezonde mannen produceren evenveel testosteron. Er bestaan grote individuele verschillen. Een normale productie levert ongeveer tussen 300 en 800 nanogram testosteron per deciliter bloed op. Mannen die aan de bovengrens zitten, raken niet sneller opgewonden en hebben niet meer libido dan diegenen aan de ondergrens.
Onderzoekers analyseerden de testosterongehaltes bij een groep gezonde mannen tussen 18 en 27 jaar en lieten hen vervolgens naar een erotisch verhaal luisteren. De opwinding die de mannen beschreven correleerde niet met hun testosterongehalte. De mannen met de hoogste concentraties liepen niet sneller warm dan de mannen met de laagste. Wanneer het testosterongehalte toch onder die ondergrens duikt, is er wel libidoverlies.
Andere, soortgelijke experimenten bevestigen dat. ‘Toch zien we mannen op het spreekuur die hun testosterongehalte lieten bepalen en liever aan die bovengrens zouden zitten’, lacht Dirk Vanderschueren van het UZ Leuven. ‘Het is niet altijd makkelijk om hun te overtuigen dat het echt geen verschil maakt voor hun libido.’
