De wetenschap over migraine blijft evolueren. Wat weten we nu over medicatie, levensstijl en de link met andere hersenaandoeningen?
Het kan niet genoeg benadrukt worden: migraine is een aandoening van de hersenen waar men evenmin van kan genezen als van een andere chronische ziekte zoals de ziekte van Parkinson. Toch gaan veel mensen er nog altijd ten onrechte van uit je migraine kan vermijden. Patiënten (15 procent van de wereldbevolking) zitten daarnaast vaak met vragen over de juiste behandeling.
Neurologen Adinda De Pauw (AZ Oostende), Anneke Govaerts (RZ Tienen) en Annick Verstappen (GZA) bundelden in Migraine in vraag en antwoord de nieuwste inzichten over migraine, zoals de meest recente medicatie, de connectie met autisme, covid of prikkelbare darmen.
‘De wetenschap rond migraine blijft evolueren en daarom zijn onze antwoorden niet altijd zwart-wit,’ benadrukken de drie neurologen, ‘maar we willen vooral een hoopvolle boodschap brengen. Als je je goed laat begeleiden en behandelen, je triggers leert kennen en mijden, kan je in afwachting van een geneesmiddel dat voor iedereen werkt leven met migraine.’
1. Dat migraine een aandoening van de bloedvaten is, is achterhaald
Door het pulserende, kloppende karakter van migraine veronderstelde men in het verleden dat het een aandoening van de bloedvaten in de hersenen was. Toen de triptanen (medicatie om migraine te behandelen, nvdr) 30 jaar geleden op de markt kwamen, leek die hypothese bevestigd. Triptanen geven onder andere een vaatvernauwing, waardoor men dacht dat het verwijden van de bloedvaten de oorzaak was van de kloppende pijn, en dat door het opnieuw smaller worden van het bloedvat (een effect van de inname van het triptaan) de migrainepijn verdween. Nieuwe medicatie (gepants) blijkt even effectief als triptanen zonder dat ze een effect uitoefenen op de diameter van de bloedvaten. Daarmee lijkt de vasculaire hypothese meer en meer achterhaald. Migraine wordt nu gezien als een neurovasculaire aandoening.
2. Migraine is een ontsteking van de hersenen
De activatie van het trigeminovasculair systeem (een pijngevoelig systeem in het hoofd, nvdr) bij een migraineaanval is een soort van hyperreactie. Het lichaam reageert niet in verhouding tot wat er gebeurt, maar brengt daarentegen een uitvergrote verdedigingsreactie op gang. Door het vrijkomen van chemische boodschappers of neurotransmitters, zoals het calcitonin gene related peptide (CGRP) die de informatie van pijn overbrengt, worden de bloedvaten geprikkeld en ontstaat vaatverwijding. Dat zorgt voor nog meer lekken van dergelijk neurotransmitters en een opstapeling van vocht tussen de bloedvaten. Deze verdedigingsreactie is eigenlijk een ontstekingsreactie. Het lichaam gebruikt zo’n mechanisme normaal alleen bij een potentiële bedreiging, zoals bij een hersenbloeding. Bij migraine wordt dat systeem ten onrechte geactiveerd, waardoor er hoofdpijn ontstaat, hoewel er geen reden voor deze activatie is. Pijn heeft hier geen alarmfunctie.
3. Covid kan migraine verergeren
Hoofdpijn is tijdens een covidinfectie een gekend symptoom. Meestal zit de hoofdpijn over heel het hoofd en is ze drukkend en ernstig. Bij de meeste covidpatiënten houdt de hoofdpijn zo’n 14 dagen aan. In 20 procent van de gevallen blijft de hoofdpijn bestaan na drie maanden, 16 procent van de gevallen meldt nog hoofdpijn na negen maanden. Er lijkt ook een verband te zijn met het geurverlies: 50 procent van de mensen die blijvend geurverlies hebben na covid blijft klagen over hoofdpijn. Een hypothese over het mechanisme van postcovidhoofdpijn is dat het trigeminovasculair systeem geactiveerd wordt via een blijvende immuunrespons.
4. Verhoogde kans op migraine bij een autismespectrumstoornis (ASS)
Hoewel autisme en migraine frequente neurologische aandoeningen zijn, zijn er slechts een paar studies die de link tussen beide bestuderen. De studies maken duidelijk dat patiënten met autisme heel vaak ook migrainesymptomen hebben aangezien er gelijkaardige fenomenen aan het werk zijn. Bepaalde chemische boodschappers raken sneller uit evenwicht, waardoor het trigeminovasculair systeem sneller zou kunnen geactiveerd worden. Kinderen met ASS met verhoogde gevoeligheid voor sensorische prikkels en angst hebben meer kans op migraine. 70 procent van die kinderen heeft hypersensitiviteit. Ook ADHD en het tourettesyndroom zijn genetisch gelinkt aan migraine.
5. Link met prikkelbaredarmsyndroom
Indirect zijn er heel wat aanwijzingen dat de darmen en de hersenen elkaar beïnvloeden. Heel wat mensen hebben zowel het prikkelbaredarmsyndroom als migraine. Het mechanisme hiervan is nog niet helemaal duidelijk. Mogelijke factoren zijn ontstekingsstoffen, het soort darmbacteriën, chemische boodschappers, stresshormonen en voedingsbestanddelen. Deze brein-darminteracties ondersteunen de hypothese dat migraine kan verbeteren door bepaalde dieetaanpassingen.
6. Alcohol leidt niet altijd tot een aanval
Het is een misvatting dat bepaalde triggers altijd een aanval uitlokken. Vaak is het eerder de som van triggers die je over de drempel brengt. Bovendien is de migrainedrempel een fluctuerend iets. Soms is men vatbaarder voor een trigger dan anders.
Zo kan het zijn dat je op vakantie, ver van de dagelijkse stress en na enkele dagen voldoende te hebben geslapen, zonder probleem enkele glazen rosé kan verdragen. Op een gewone zaterdag kan je wakker worden met migraine na één glaasje rode wijn de avond voordien. Je ontspande na een drukke werkweek en sliep vervolgens wat te lang. Dat maakt het soms moeilijk je triggers te leren kennen.
7. Onweer lokt mogelijk een aanval uit
Weersomstandigheden kunnen een belangrijke invloed hebben op migraine, zowel in positieve als negatieve zin. Lucht die erg koud en vochtig is, triggert makkelijk aanvallen, je draagt dan bijvoorbeeld beter een muts.
Ook de samenstelling van de lucht kan een rol spelen: zo kan een daling van de zuurstofspanning op grote hoogte aanvallen uitlokken, vooral als het lichaam zich hier nog niet aan heeft kunnen aanpassen. Ook de aanwezigheid van statische elektriciteit in de atmosfeer, zoals in onweergevoelige regio’s, kan aanvallen triggeren.
Tot slot is het aantal uren lichtblootstelling of vooral verandering hierin bij veel mensen met migraine een triggerende factor. Dat betekent dat een combinatie aan factoren soms aanvallen kan triggeren, maar gelukkig kan, omgekeerd, een combinatie van gunstige factoren ook rust brengen en leiden tot minder aanvallen.
8. Een ijshelm kan de pijn onderdrukken
Tijdens een aanval kan je niet-medicamenteuze behandelingen toepassen. Dat zijn vooral zaken die mensen met migraine al doende geleerd hebben, zoals het gaan liggen in een rustige donkere kamer. Verder is het belangrijk om voldoende te drinken tijdens een migraineaanval. Voor lokale afkoeling zorgen door middel van icepacks of een ijshelm kan ook helpen om de pijn te onderdrukken. Ook het aanbrengen van een zalf of een crème op de meest pijnlijke plaatsen kan soms verlichting brengen. Die crème bevat een kleine dosis van een kalmerende stof zoals lidocaïne, essentiële oliën, menthol of kamfer.
Soms helpt het, als daar op voorhand op geoefend werd, om ademhalings- of meditatieoefeningen toe te passen, of zelfs biofeedback. Biofeedback is een manier om je lichaam in een betere rustpositie te brengen, het zorgt voor stressvermindering. Je kan hiervoor bijvoorbeeld een eenvoudige hartslagmeter gebruiken.
9. Alleen medicatie als behandeling tegen migraine is nooit het antwoord
Ook migrainepatiënten hebben baat bij een aanpassing van de levensstijl, zoals voedingssupplementen (zie onder), gedragstherapie en beweging.
Het effect van cognitieve gedragstherapie, relaxatie en biofeedback is onderzocht en bewezen. Uit onderzoek blijkt dat 54 procent van de mensen met migraine minstens 50 procent minder aanvallen had na het volgen van gedragstherapie. Bij mensen die die gedragstherapie niet volgden, was dat slechts 24 procent.
Yoga als preventieve behandeling voor migraine is zeker aan te raden, net als meditatie en mindfulness. Ook massage en osteopathie zijn bestudeerd als niet-farmacologische behandeling voor migraine en hebben een gunstig, maar statistisch niet significant effect.
Het wetenschappelijk bewijs voor acupunctuur is niet zo groot, omdat de onderzoeken die gevoerd zijn slechts betrekking hebben op kleine groepen patiënten en beïnvloed zijn door een aantal vooroordelen. Anderzijds kan acupunctuur stress verminderen, een belangrijke trigger voor een migraineaanval.
Er zijn weinig studies die het effect van fysiotherapie en manipulatie bewijzen, omdat die onderzoeken zich niet specifiek genoeg op migraine toespitsen en ook omdat de soort fysiotherapie verschillend is. Maar ook hier werkt het stressreducerend.
10. Voedingssupplementen kunnen het migrainebrein beschermen
Voedingssupplementen zijn bestudeerd als preventieve behandeling voor migraine. Voor magnesiumcitraat, vitamine B2 en moederkruid is er bewijs dat ze een preventieve werking hebben, al moet er ook bij vermeld worden dat er nog onvoldoende onderzoek naar is gevoerd. Hetzelfde geldt voor co-enzym Q10 300 mg. Voor melatonine bij het slapengaan zijn er nog geen richtlijnen, maar onderzoek bij kinderen heeft een preventief effect kunnen aantonen. Bij volwassenen leverden studies tegenstrijdige resultaten op.
Het laatste gekende kruid dat werd bestudeerd als preventieve behandeling voor migraine is hoefblad. Voor dat kruid is er bewijs dat het werkt, maar neurologen raden het niet meer aan, omdat er een levertoxisch effect mogelijk is. Mocht u dit toch gebruiken, dan kan het alleen met regelmatige controle van de leverfunctie.
11. Nieuwe injecties tegen migraine zijn een doorbraak
Sinds juni 2021 zijn in België de eerste specifieke preventieve migrainebehandelingen op de markt. Het gaat om monoclonale antilichamen die gericht zijn tegen het CGRP.
Omdat antilichamen grote moleculen zijn en moeilijk in een pilletje gestoken kunnen worden, bestaan ze alleen in een inspuitbare vorm. Het gaat om Emgality (Galcanezumab) en Ajovy (Fremanezumab), die onderhuids worden ingespoten, en Eptinezumab of Vyepti, dat intraveneus wordt ingespoten. Die drie producten zijn gericht tegen het CGRP-eiwit zelf.
Daarnaast is er Aimovig (Erenumab), opnieuw een onderhuidse inspuiting, waarbij het antilichaam gericht is tegen de receptor waar het CGRP-eiwit op inwerkt. Voor specifieke behandelingen tegen migraine die preventief werken, is er een speciale terugbetaling. In België worden ze ingezet voor mensen die episodische migraine hebben, met minstens 8 migrainedagen per maand, en ook voor mensen met chronische migraine met minimaal 15 dagen per maand hoofdpijn. Aangezien de medicatie nog niet zo lang op de markt is voor de behandeling van migraine, zijn de nevenwerkingen op lange termijn nog niet helemaal duidelijk.
12. Nieuwe migrainepil die snel werkt en altijd helpt op komst
Sinds november 2022 is er een nieuwe aanvalsbehandeling op de markt die op een gelijkaardige manier werkt als de injecties: de gepants. Ze blokkeren de receptor waar CGRP op inwerkt, waardoor de pijnprikkels niet meer worden doorgegeven, en kunnen nuttig zijn voor mensen die om medische redenen geen triptanen mogen gebruiken, zoals bij ernstig hartlijden. Of de gepants beter werken dan triptanen of andere pijnstillers is niet bewezen. We moeten ze eerder beschouwen als een aanvulling op het gamma aan geneesmiddelen die de pijnfase snel kan doen overgaan. Ze geven vooral, en dit is toch wel heel belangrijk, veel minder kans op nevenwerkingen dan de triptanen. In België is Vydura (Rimegepant) op de markt sinds november 2022, enkel op doktersvoorschrift en zonder terugbetaling. Andere gepants die op komst zijn in België zijn Atogepant (goedgekeurd door EMA) of Aquipta, Zavegepant (Zavzpret), wat in de vorm van een neusspray bestaat, en Ubrogepant of Ubrelvy. Deze CGRP-receptorantagonisten zijn in Amerika al meer dan drie jaar op de markt en worden daar veel gebruikt, zowel voor aanvalsbehandeling als voor preventieve behandelingen.
Migraine in vraag en antwoord, Adinda De Pauw, Anneke Govaerts en Annick Verstappen, Pelckmans, 24,50 euro
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier