10 hardnekkige misverstanden over griep en het griepvaccin

De jaarlijkse vaccinatiecampagne voor de seizoensgriep is gestart, maar hoe goed is uw kennis van de griep en de griepprik?

Er doen veel misverstanden de ronde over griep en het griepvaccin. Wij zetten er tien op een rijtje.

Misverstand 1: van het griepvaccin krijg je griep

Dankzij de coronavaccins hebben de meesten onder ons wat ervaring met vaccinatie tegen respiratoire virussen. Bij sommigen gaan die af en toe gepaard met bijwerkingen zoals hoofdpijn, koorts, spierpijn en een algemeen gevoel van slapheid. Dit ‘griepaal syndroom’ is geen corona of griep. Het griepvaccin bevat immers een geïnactiveerd griepvirus, geen levend.

Het vaccin kan u dus onmogelijk griep bezorgen. De ziektesymptomen zijn een signaal dat uw immuunsysteem zich aan het werk zet. Bij het griepvaccin zijn zulke bijwerkingen evenwel zeldzaam. Soms is er wat zwelling of milde pijn op de plaats van vaccinatie.

Nog zeldzamer bij het griepvaccin zijn complicaties door een foute reactie van het immuunsysteem. Zo loop je bij griepvaccinatie een uiterst minimaal risico op bijvoorbeeld het Guillain-Barrésyndroom, een plots opkomende tijdelijke verlamming, maar de kans op die aandoening is groter wanneer u effectief griep krijgt.

Het griepvaccin heeft trouwens ook andere voordelen dan bescherming tegen griep. Het beschermt tegen beroertes en hartaanvallen.

Misverstand 2: wie ooit stevig de griep had, heeft geen prik nodig

De immuniteit die u op jonge leeftijd verwerft tegen bepaalde griepstammen kan jaren aanhouden. Het probleem is dat influenzavirussen in evolutionair opzicht erg jong zijn (ze zijn amper een paar duizend jaar oud).

Hun puberale karakter zorgt ervoor dat ze jaar na jaar van gedaante veranderen en ons immunologische geheugen en verdedigingsbolwerk misleiden. Onze geheugencellen van bijvoorbeeld vorig jaar tegen griep zullen de gemuteerde griepvirussen van dit jaar niet meer herkennen. Een jaarlijkse dosis van het griepvaccin is dus aangewezen.

Misverstand 3: na een griepvaccinatie is griep krijgen onmogelijk

Vaccins zijn niet heiligmakend. De griepprik beschermt u slechts 40 tot 70 procent tegen griep, afhankelijk van uw immuunsysteem en de griepstam die in omloop is. Zo hadden mensen die een griepprik kregen in het griepseizoen 2017-2018 maar 36 procent minder kans om griep op te lopen dan zij die niet ingeënt waren. Dat heeft opnieuw te maken met het wispelturige karakter van influenza.

Elk jaar in februari komen gezondheidsinstanties bij elkaar om vast te stellen wat de ingrediënten van de volgende griepprik worden. Voor het komende griepseizoen bevatten de vaccins een cocktail van antigenen tegen vier influenzastammen. We zijn nooit helemaal zeker dat er dit jaar niet alsnog een nieuwe, verwoestende griepstam op de voorgrond treedt. Daarom neemt u het best de bekende ‘gouden regels’ in acht: blijf thuis als u ziek bent, was uw handen correct en geregeld en draag een mondmasker op drukbezochte plaatsen waar fysieke afstand moeilijk is.

Wordt u toch geveld door griep, dan is een gemuteerde griepstam daar wellicht verantwoordelijk voor, maar zal het vaccin u nog steeds beschermen tegen ernstige symptomen en complicaties. Of u hebt gewoon een ander luchtwegvirus te pakken. Veel virussen veroorzaken immers dezelfde klachten als griep.

Misverstand 4: in november is het te laat voor de griepprik

December tot en met maart zijn de griepmaanden bij uitstek. De Hoge Gezondheidsraad (HGR) beveelt aan om te vaccineren vanaf midden oktober. Zolang het aantal besmettingen nog niet heeft gepiekt, blijft vaccinatie nuttig. Na de griepprik duurt het twee weken vooraleer u optimaal beschermd bent. De werking van het vaccin houdt zo’n zes maanden aan. Bij oudere mensen verdwijnt de bescherming iets sneller.

En wat met uw covid- of pneumokokkenprik? Volgens de HGR zijn gelijktijdige vaccinaties of vaccinaties kort na elkaar perfect veilig en doeltreffend.

Misverstand 5: het griepvaccin is duur

Het griepvaccin wordt grotendeels terugbetaald voor personen die tot een risicogroep behoren. Gewoon verzekerden betalen ongeveer 4 euro per vaccin, wie een verhoogde tegemoetkoming heeft 2,5 euro. Ook de meeste ziekenfondsen geven aan meerdere leeftijds- en/of risicogroepen een (extra) tegemoetkoming voor kosten gemaakt voor de aankoop van vaccins. Vraag hiervoor een speciaal attest in uw apotheek. Voor mensen die in een gesubsidieerde zorginstelling in Vlaanderen verblijven, is het vaccin gratis. Zij krijgen vanaf 2022 een vaccin met een vier keer hogere dosis antigenen dan standaard gedoseerde vaccins. Zonder tegemoetkoming van de ziekteverzekering betaalt u voor een griepvaccin ongeveer 16 euro. Sommige bedrijven bieden het vaccin gratis aan hun personeel aan, om te hoge absenteïsmecijfers te vermijden. 

Misverstand 6: het griepvaccin laten zetten is omslachtig

Sinds vorig jaar heeft de overheid het u nog makkelijker gemaakt om het griepvaccin te krijgen. U kunt het zonder voorschrift afhalen bij de apotheek en vervolgens laten zetten door de huisarts of een verpleegkundige. Bewaar het vaccin in de koelkast.

Misverstand 7: griep is een onschuldige aandoening

Griep richt meer schade aan dan mensen denken. Het kan leiden tot ernstige complicaties, waardoor het risico op een hartaanval of longontsteking toeneemt. Ook bestaat er een risico op bijkomende gezondheidsproblemen. Zo kan het griepvirus leiden tot het Guillain-Barrésyndroom. Risicopatiënten, zoals mensen ouder dan 65 jaar, zwangere vrouwen, personen met zwaarlijvigheid en mensen met een onderliggende chronische aandoening wordt aangeraden zich te laten vaccineren. Vaccinatie van risicogroepen beschermt ook andere mensen in de samenleving, zoals baby’s en jonge kinderen. Voor jonge, gezonde volwassenen vormt griep minder gevaar.

Misverstand 8: van griep kun je niet sterven

In België varieert het aantal sterfgevallen door griep van een paar 100 tot een paar 1000 mensen, afhankelijk van de ernst van de epidemie. Bij meer dan 90 procent van de sterfgevallen gaat het om mensen van 65 jaar of ouder. Daarnaast ontwikkelt 1 op de 1000 grieppatiënten complicaties waarvoor een ziekenhuisopname vereist is.

Misverstand 9: griep is weggeconcurreerd door covid-19

Gemiddeld worden elk jaar 500.000 mensen in België getroffen door een griepsyndroom, ongeveer 2 à 8 procent van de bevolking. Het klopt dat er de voorbije coronajaren amper griep was in onze contreien vanwege de sanitaire maatregelen. Gezondheidsinstituut Sciensano verwacht echter dat het griepvirus deze winter sterk zal circuleren en dat veel mensen vatbaar zullen zijn voor het virus omdat er de voorbije twee jaar relatief weinig blootstelling was, vooral bij kinderen. De gegevens over de influenza-activiteit op het zuidelijk halfrond fungeren als kanarie in de koolmijn en die gegevens zijn niet geruststellend. Daar begon het griepseizoen vroeger en was het virulenter.

Misverstand 10: griep kun je behandelen

Helaas. Uitzieken is de enige remedie. Na een week zou u weer hersteld moeten zijn. U kunt de symptomen wat verzachten, maar ook daar bestaan misverstanden over. Zo helpt extra vitamine C niet om sneller te genezen. Pijnstillers zoals paracetamol kunnen het ellendige gevoel ietwat wegnemen, net als rusten. Een middeltje dat niet bewezen is, maar geen kwaad kan, is groene of zwarte thee drinken omdat dit catechines bevat die kunnen voorkomen dat griep- en verkoudheidsvirussen zich vermenigvuldigen. Wat zeker niet helpt is antibiotica. Griep wordt veroorzaakt door een virus, geen bacterie. Er bestaat weliswaar een antiviraal middel tegen griep, namelijk oseltamivir (Tamiflu), maar de doeltreffendheid ervan is onvoldoende bewezen.