10.000 mensen samen: wat betekent dit voor de corona-epidemie?

Het coronavirus voelt zich in zijn nopjes in grote mensengroepen die luidkeels om zich heen roepen. Zullen we het effect van de massabetoging in Brussel over twee weken zien in het verloop van de besmettingscijfers?

Virologen maken zich zorgen over de massabetoging tegen racisme en politiegeweld die zondag in Brussel plaatsvond. Demonstranten, die niet allemaal mondmaskers droegen, en zij aan zij slogans scanderen is virologisch niet het beste idee in volle coronacrisis, menen ze. Dat was ook de mening van viroloog Marc Van Ranst: ‘Probeer nu nog maar eens aan mensen uit te leggen dat een barbecue in de tuin met 12 mensen niet mag.’

Politici, zoals minister van Volksgezondheid Maggie De Block en Vlaams minister-president Jan Jambon, namen de woorden ‘gevaarlijk’ en ‘onverantwoord’ in de mond. Premier Sophie Wilmès betreurt dan weer dat er geen alternatief voor de betoging kon gevonden worden dat rekening houdt met de veiligheidsmaatregelen in het kader van deze gezondheidscrisis.

Ook Erika Vlieghe, voorzitter van de GEES, de expertengroep die ons land uit de coronacrisis moet leiden, vindt het jammer dat mensen niet zelf de reflex hebben gehad om tijdens deze pandemie andere vormen van protest te houden. ‘Los van hun boodschap betreur ik dat mensen met zoveel op straat zijn gekomen. Epidemiologisch zijn we hier niet klaar voor’. Ze betreurt het feit dat de boodschap van de betoging nu op de achtergrond is geraakt.

Vlieghe waarschuwt dat zulke massabetogingen niet voor herhaling vatbaar zijn. ‘Dit is een zeer groot risico. Mogelijk zien we dit in het aantal besmettingen terug.’

Maar hoe groot is het risico dat we ook effectief een nieuwe uitbraak zien van het coronavirus? Het is een halfjaar nadat SARS-CoV-2 opdook, steeds duidelijker geworden dat het virus zich optimaal verspreidt in koren, kerken, restaurants, bars en op voetbalwedstrijden waar mensen luid roepen (of zingen) uit enthousiasme of om zich verstaanbaar te maken. Dit worden ook wel superspread events genoemd waarbij één superverspreider een groot aantal mensen kan besmetten. Betogingen houden dus inderdaad ook een risico in.

Buitenlucht biedt bescherming

Toch is het voor een virus een stuk moeilijker om zich in de frisse buitenlucht, waar meestal een lichte bries waait, te verspreiden dan in afgesloten ruimtes. Ook hebben experimenten met zonlicht ondertussen aangetoond dat het nieuwe coronavirus, net zoals het influenzavirus, minder krachtig wordt wanneer blootgesteld aan UV-licht.

Een ander mogelijk voordeel van de afgelopen Black Lives Matters-betoging is dat de gemiddelde leeftijd van de deelnemers relatief laag lag en deze leeftijd niet tot de risicogroep behoort. Bovendien droegen de meesten een mondmasker wat een secundaire barrière vormt om de verspreiding van het virus tegen te gaan wanneer mensen roepen of slogans scanderen.

Toch kan je het virus wel degelijk in de buitenlucht oplopen als je lange tijd schouder aan schouder staat met een medemens. Ook het mogelijk gebruik van traangas door de ordediensten tijdens betogingen is een risicofactor omdat het mensen doet hoesten, niezen en stevig in- en uitademen. Arrestaties zijn om overduidelijke redenen eveneens geen goed idee.

Experts zijn het erover eens dat wie gaat betogen, zichzelf aan een risico blootstelt. Maar een demonstrant moet voor zichzelf afwegen of hij bereid is dit risico te nemen. In elk geval wordt aangeraden om jezelf na een betoging twee weken in quarantaine te zetten om kwetsbare mensen in je omgeving te beschermen.

Dat is ook wat viroloog Emmanuel André vandaag op Twitter als advies meegeeft.

https://twitter.com/Emmanuel_microb/status/1269739875231768577Emmanuel Andréhttps://twitter.com/Emmanuel_microb

Si le #racisme n’existait pas, 10.000 personnes n’auraient pas du rappeler à #Bruxelles que nous sommes tous égaux. A ces personnes, je demande de respecter strictement les gestes barrières pendant 15 jours et de continuer leur combat toute leur vie.

— Emmanuel André (@Emmanuel_microb) June 7, 2020

‘Niet wat we op dit moment nodig hadden’

Aangezien de gemiddelde incubatietijd voor covid-19 10 tot 14 dagen is, zullen we de effecten van deze manifestatie mogelijk over twee weken zien. Al zal het volgens Vlieghe niet helemaal duidelijk zijn welke gebeurtenis welk effect zal hebben, want ondertussen gaat ook fase 3 van de versoepeling van start waarbij ook de horeca en fitnesscentra weer opengaan en we onze bubbel mogen uitbreiden tot 10. ‘Toch was dit geen goede timing’, aldus Vlieghe. ‘Zoveel mensen, zo dicht op elkaar. We zijn nog maar net aan het rechtkrabbelen uit deze crisis. Dit is niet wat we op dit moment nodig hadden.’

Volgens de burgemeester van Brussel, Philippe Close (PS), gedroegen de manifestanten zich verantwoordelijk en droeg 99 procent een mondmasker. De burgemeester kreeg een storm van kritiek over zich heen omdat de manifestatie kon plaatsvinden terwijl de coronamaatregelen nog van kracht zijn. ‘Het volk moet zich kunnen uitdrukken’, luidde het maandag. ‘Als burgemeester moet ik het evenwicht bewaren tussen de openbare orde, de vrijheid van meningsuiting en de problematiek van de volksgezondheid’, zei hij in interviews op RTBF en Bel RTL.

Ook opstoot verwacht in de VS

In de Verenigde Staten, waar de protesten tegen racisme al iets langer aan de gang zijn, verwachten experts deze week een eerste opstoot in de cijfers. Het is nu al duidelijk dat demonstranten het virus op verschillende plaatsen tijdens een betoging hebben opgelopen, zo schrijft The New York Times, maar dat is een prijs die de deelnemers bereid zijn te betalen. ‘Als ik geïnfecteerd raak in de strijd tegen rechtvaardigheid, kan mijn ziel daarmee leven’, zegt een 27-jarige demonstrant in Minneapolis aan de krant. ‘Ik kan niet leven met het feit dat ik veilig thuis zit en mijn vrienden en buren dat niet kunnen. Corona is dodelijk, maar racisme doodt nog veel meer mensen.’