‘Gezondheid is meer dan som van symptomen, ziekten en behandelingen onder dak van een ziekenhuis’

‘Gezondheid is een wezenlijk onderdeel van integrale armoedebestrijding en klimaatzorg’, schrijft Jan Goossens van Logia. Hij werkt voor het Walking Egg-project, dat mensen met vruchtbaarheidsproblemen) in lage-inkomenslanden helpt.

“… en een goede gezondheid!” Dat is het eerste wat we elkaar bij aanvang van het nieuwe jaar wensen. Het is haast vanzelfsprekend dat gezondheid ons zeer nauw aan het hart ligt en we bereid zijn om daar de nodige financiële middelen aan te besteden. De huidige beroering in het maatschappelijk debat over de besparingen in de gezondheidszorg en de sociale zekerheid getuigen hiervan. Maar wat hier bij ons vanzelfsprekend is, is dat niet noodzakelijk voor vele miljoenen mensen elders in de wereld.

Eind de jaren 80 bracht mijn job me samen met mijn vrouw voor twee jaar naar Congo waar we in de eerstelijns gezondheidszorg werkten. Nadien was ik voor Artsen Zonder Vakantie in vele Afrikaanse landen en bezocht er letterlijk honderden ziekenhuizen. Ik heb gezien wat een gebrek aan goede gezondheidszorg met mensen, maar ook met gemeenschappen doet. En daar is tot op hoog niveau – WGO , VN en plaatselijke overheden – ook veel werk van gemaakt. Er werd hard gestreefd om de acht ‘Millenniumdoelstellingen’ te verwezenlijken. In 2015 werd een nieuw scharniermoment gecreëerd naar een veel straffer engagement met zeventien ‘doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling’, die nog meer moeten inzetten op de lotsverbetering van mensen wereldwijd en niet enkel in de lage-inkomenslanden.

Goede gezondheidszorg hangt samen met vele factoren

Een sleutelwoord is armoedebestrijding, gelijk sporend met de strijd tegen ongelijkheid en onrechtvaardigheid en de inzet voor zorgzaam klimaatbeleid. We weten ondertussen dat een gebrek aan goede gezondheidszorg of de toegang ertoe, geen op zichzelf staand gegeven is. Oorzaak en gevolg zijn zodanig vervlochten dat ze elkaars gelijke worden.

Deze dagen doen de televisiebeelden uit onder andere de kampen van Zuid-Soedan ons wat ongemakkelijk worden in onze zetel en ze overtuigen sommigen om hun portemonnee open te trekken. Het beeld dat ons het meest ontzet, is dat van het uitgemergelde kind dat in het niets staart, alsof het in de verte al ergens de dood ontwaart. Het ziekenhuis, of wat er voor moet doorgaan, is meestal de laatste halte en voor velen ook de terminus. Het gebrek aan middelen en infrastructuur rollen snoeihard de huiskamers binnen, maar eigenlijk is het een realiteit voor vele Afrikaanse, Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen. We beseffen dat het beeld van zo’n kind het gevolg is van een domino-effect dat gecreëerd wordt door een veelvoud aan onstabiele factoren.

De meesten herinneren zich wellicht ook de Warmste Week van Studio Brussel van enkele jaren geleden waar diarreeziekten toen het topic was: een symptoom leidt naar vele aandoeningen en die aandoeningen hadden op hun beurt dan weer vele oorzaken. Meestal ging dat over een gebrek aan zuiver drinkwater, maar even goed ook het gebrek aan riolering of infrastructuur tout court.

En het gebrek hieraan heeft dan ook weer een reden: een overheid die niet bij machte is om infrastructuur aan te bieden, waarbij dikwijls corruptie, tribale/religieuze machtsverhoudingen of regelrechte oorlog dan weer aan de basis liggen. In Zuid-Soedan speelt tevens de grote droogte als klimaataspect een fundamentele rol.

We zouden ons van eenvoudige en naïeve terminologie kunnen bedienen door “als-dan”- redeneringen op te zetten om een zeer complexe problematiek te benaderen. Helaas gebeurt dat al te vaak. Er bestaan ook geen toverformules. Al ben ik wel gewonnen voor een bottom-up-strategie. Veranderingsprocessen ontstaan van onderuit, gesteund door een functionerende overheid en een internationale gemeenschap die bereid is mee op te staan.

Onderwijs speelt een grote rol in het armoede- en gezondheidsdebat

Het is mijn overtuiging dat het speerpunt van een verbetering van de gezondheidszorg in lage-inkomenslanden, onder meer zit in het toegang creëren naar onderwijs voor kinderen en voor meisjes in het bijzonder: het belang hiervan wordt zwaar onderschat. Ongeletterdheid is de grootste vijand van mondigheid. Zo wijzen studies en onderzoek uit dat de kindersterfte bij geletterde moeders beduidend minder is dan bij ongeletterden. Geletterde vrouwen zijn ook beter in staat om voor zichzelf op te komen, economische activiteiten te ontwikkelen en stelselmatig op te klimmen op de sociale ladder wanneer ze voldoende bagage hebben om voor zichzelf op te komen.

Gezondheid is meer dan de som van symptomen, ziekten en behandelingen onder het dak van een ziekenhuis. Het is een wezenlijk onderdeel van integrale armoedebestrijding, peacekeeping en klimaatzorg. Het is onze opdracht daarin verantwoordelijkheid te nemen in mondiale solidariteit.

Jan Goossens werkt momenteel voor het Walking Egg-project, dat mensen met vruchtbaarheidsproblemen) in lage-inkomenslanden helpt.