‘Geweld in games en op televisie is helemaal niet zo onschuldig, en leidt wel degelijk tot agressie’

‘Net als dagelijks een portie sigaretten roken niet bij iedereen tot longkanker leidt, zal niet elke consument van mediageweld agressief gedrag stellen’, stelt Alain Van Hiel. ‘We kunnen mediageweld beter aan banden leggen, want elk geval van agressie is er een te veel. De voordelen van games zullen hier heus niet verloren gaan.’

‘We kennen ondertussen allemaal de verhalen over de — goeddeels onbewezen en in ieder geval beperkte — invloed van videogames op agressie …’: dit stond vorige week te lezen in de allereerste lijn van een artikel van Het Laatste Nieuws.

Is de relatie tussen het spelen van geweldgames en daadwerkelijke agressie ‘goeddeels onbewezen’ en ‘in ieder geval beperkt’? Dit is wel heel kort door de bocht.

Niet alleen dit artikel, maar ook eerdere opiniestukken neigen tot lichtzinnigheid over de mogelijke negatieve effecten van gamegeweld. Op de website van VRT, bijvoorbeeld, verklaarde comedian William Boeva dat hij voor zichzelf niet kon inbeelden dat zo’n spelletjes hem daadwerkelijk agressief maken. Goed voor hem, maar dit is zeker niet de norm.

Op basis van honderden studies: Mediageweld leidt tot agressie

Niet alleen videogames, maar ook andere media staan bol van het geweld. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er heel wat wetenschappelijke aandacht was voor de mogelijke nefaste effecten van dit soort materiaal.

De meeste studies handelen over geweld op televisie, dat is niet zo verwonderlijk. Een onderzoeker stelde begin jaren negentig dat kinderen die dagelijks vier uren televisie kijken, bij het beëindigen van de basisschool niet minder dan 8.000 moorden hebben gezien en meer dan 100.000 andere gewelddaden. Sindsdien zijn de geweldniveaus nog verder gestegen.

Leidt de consumptie van mediageweld tot agressie? Het antwoord is oorverdovend ‘ja’. Honderden studies zijn erover uitgevoerd. Het wetenschappelijke bewijs dat mediageweld bijdraagt tot agressie is onbetwistbaar, overweldigend, duidelijk en al heel lang bekend. Een grote analyse van alle studies die tot dan toe gepubliceerd waren, toonde aan dat dit naargeestige gevolg van geweldmedia optreedt in experimenten, veldexperimenten, vragenlijststudies en longitudinale onderzoeken die deelnemers jarenlang opvolgen. De meest kwaliteitsvolle studies laten de grootste invloed zien.

Grote, of kleine impact?

Menswetenschappen zijn natuurlijk geen exacte wetenschappen. In de fysica, bijvoorbeeld, wordt exact berekenend hoe ver een bal zal rollen wanneer er een bepaalde krachten op worden uitgeoefend. Hier is een eenduidigheid tussen oorzaak en gevolg. Dit is complexer bij menswetenschappen, zoals ook in het geval van de relatie tussen het dagelijks roken van een portie sigaretten en de kans op longkanker.

Niet iedereen die een sigaret opsteekt, zal uiteindelijk sterven aan longkanker. Maar toch weten we dat de kans op longkanker significant stijgt, fel stijgt zelfs.

Mediageweld ‘werkt’ op net dezelfde wijze: het verhoogt de kans op agressie. Hoe groot deze gestegen kans is? Meer dan vele andere factoren waarvan we denken dat ze samengaan met agressie, zoals bijvoorbeeld mishandeling door ouders, opgroeien in een gebroken gezin, een lage intelligentie, en een slechte ouder-kind relatie.

Zijn gewelddadige videogames nog erger?

Geweldmedia nemen de laatste jaren een hoge vlucht, vooral dan in de vorm van videospelletjes die steeds gewelddadiger worden. Jongeren besteden vaak vele uren aan het spelen van deze games. Dikwijls zijn gamers hierbij de ‘ik-persoon’, die met een geweer schieten op alles wat ademt en beweegt. Ze beleven de actie door de ogen van de actor en herhalen eindeloos diens extreme en gewelddadige gedrag.

De oorspronkelijke verwachting was dat de vervelende gevolgen van mediageweld nog meer uitgesproken zouden zijn voor gewelddadige videogames.

Ook hierover werden flink wat studies uitgevoerd. Nu, blijkbaar zijn gewelddadige videogames niet speciaal erger dan ‘gewone’ geweldmedia. Beide soorten media leiden in dezelfde mate tot verhoogde agressie. De loutere confrontatie met mediageweld maakt mensen agressief, de vorm van media speelt hierbij minder een rol.

Bij mij zal dit nooit gebeuren

Mediageweld – geconsumeerd op televisie en in videospelletjes – leidt tot agressief gedrag. William Boeva maakt in de tekst op de site van de VRT een interessante opmerking in dit verband. Hij stelt dat hij zich niet kan voorstellen om zelf ooit agressie te plegen, ook al zou hij bij wijze van spreken dag en nacht mediageweld verorberen.

Maar eigenlijk is dit een beetje een foute redenering. Het is zoals deze gedachtegang: ‘Nonkel Peer heeft elke dag een pak sigaretten gerookt en hij is 85 jaar geworden.’ Het voorbeeld van Nonkel Peer doet echter niets af van het feit dat roken slecht is voor de gezondheid.

Natuurlijk zijn er wel individuele verschillen: rookgedrag heeft bij de ene persoon meer rampzalige gevolgen dan bij de andere. En uiteraard zal niet elke consument van mediageweld ook zelf agressief gedrag stellen.

De basisconstatatie is echter dat algemeen gesproken – over alle mensen heen – roken tot longkanker leidt en mediageweld agressief gedrag ontlokt, en dit in substantiële mate.

Wanner wij de impact evalueren van mediageweld moeten wij ons niet baseren op particuliere gevallen – de Nonkels Peer in deze wereld – maar moeten we kijken naar de gevolgen-in-het-algemeen. Het geval Nonkel Peer bewijst niet dat roken onschadelijk is, en het geval William Boeve geenszins dat mediageweld geen verderfelijke gevolgen heeft.

Elk agressiegeval is er een te veel

De relativerende zinssnede van de journalist van Het Laatste Nieuws waarmee deze bijdrage begon, vormt bovendien geen uitzondering. Media rapporteren vaak dat er zogenaamd geen of slechts een geringe link is tussen mediageweld en agressie. Misinformatie en fake news in verband met dit onderwerp is geen uitzondering, maar helaas de norm , hoewel de media hier net een voorbeeldrol in te spelen heeft.

Gelukkig neemt agressie in onze maatschappij steeds verder af. Er wordt zelfs beweerd dat dit te maken heeft met de stijgende populariteit van videospelletjes. Immers, wanneer de jeugd die spelletjes speelt, kan ze geen kattenkwaad of erger uithalen op straat.

Hoe dan ook zou het beter zijn dat we geweld in de media aan banden leggen. Kinderen en adolescenten zullen heus wel die spelletje blijven spelen, ook als ze minder gewelddadig zijn. En al die voordelen zoals het leren concentreren en samenwerken, het leren snel beslissingen nemen en dergelijke, zullen hierdoor heus niet verloren gaan.

Agressie leidt tot onmetelijk leed. De ervaring van te worden beledigd, geslagen, of erger, is vaak traumatisch voor het slachtoffer en zijn of haar naasten. Elk geval van agressie is er een te veel. Het beperken van mediageweld draagt bij tot minder leed en dus tot een betere wereld.