Gevaar voor etnic profiling: ‘De databank van de politie is problematisch op zich’

“Wordt het niet hoog tijd om de huidige werking van de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) in vraag te stellen?” Die bedenking heeft directeur Wouter Van Bellingen van het Minderhedenforum. “De politie heeft beslist het woord ‘zigeuner’ te schrappen en gaat op zoek naar een nieuwe term, maar de registratie van nationaliteit of etnie kan op zich problematisch zijn.”

Een ijverige politieambtenaar die iemand op een GAS-boete trakteert voor bijvoorbeeld het openen van een blikje? In ons tochtgat aan de Noordzee kan het. Het lijkt op het oog onschuldig, maar zulke boete en vooral de administratieve kant ervan, blijft niet altijd zonder gevolgen. Weinig mensen weten dat dit soort bagatellen verder galmen in het ANG. En daar wringt het. Want de bewuste databank wordt ook nog voor andere zaken dan opsporing gebruikt, zoals bijvoorbeeld de selectie en werving van het eigen politiepersoneel. Een kandidaat-agent moet over een “onberispelijk gedrag” beschikken en wordt aan een uitgebreid moraliteitsonderzoek onderworpen. De gegevens over de kandidaat in de ANG vormen de basis voor het moraliteitsverslag en zijn vaak meer dan doorslaggevend.

Als een verdachte wordt ondervraagd en er een pv wordt opgesteld, maar hij door de rechtbank over de hele lijn wordt vrijgesproken, blijft het ANG hem toch als een spook achtervolgen. Je kan dan wel zwaaien met een blanco strafregister, toch sta je geboekstaafd als verdachte van die feiten in de ANG. Dat dit meteen wordt gewogen in het moraliteitsonderzoek spreekt. Het principe van onschuld wordt hier flink met de voeten getreden.

Het is ook de politieagent zelf die oordeelt of de informatie waarvan hij kennis heeft genomen, voldoende belangrijk is om te worden geregistreerd. Het gevaar is zeker niet onbestaande dat politieagenten zich hierbij laten leiden door vooroordelen t.o.v. bepaalde personen of groepen. Laten we eerlijk zijn, de politie kan momenteel geen schitterend track record voorleggen als het aankomt op diversiteit. Nog niet zolang geleden klaagden agenten met een migratieachtergrond openlijk over het racisme dat ze ervoeren van hun eigen collega’s.

Database-obees

De ANG-databank wordt vandaag volgestouwd met gegevens. Volgens criminoloog prof. Ponsaers lijdt de weinig transparante databank van de politie hierdoor aan informatie-inflatie. De politiediensten slaan alles op waardoor het steeds moeilijker wordt om exact de informatie te structureren en te vinden die nodig is. Een politiedatabank moet relevante indicatoren bevatten, waarmee een efficiënte en ongekleurde analyse kan gemaakt worden. De ANG-databank is momenteel echter weinig transparant en wordt volgestouwd met gegevens. En de stroom gegevens die de ANG registreert, zwelt nog met de dag verder aan. Vandaag staan meer dan een op vijf Belgen geregistreerd bij de politie in de ANG.

Waar rook is, is vuur?

Vakjes aanvinken kan leiden tot willekeur en de deur openen voor de verboden politiepraktijk van ‘etnic profiling’: het gebruik van criteria over etniciteit of afkomst bij opsporing en rechtshandhaving zonder dat daarvoor een objectieve rechtvaardiging bestaat.

Door de etniciteit of nationaliteit van een verdachte te registreren, ga je niet per se sneller een dief vatten. Het is mogelijk dat je daarmee juist het daderprofiel verengt tot clichékenmerken en je als politiekorps in een tunnelvisie terechtkomt.

Het sop en de kool

Kortom, de registratie van verdachten naar etniciteit houdt risico’s in. Getuigen kunnen een nationaliteit of etnie van een dader enkel raden, de etnie zegt niets over wie die persoon verder is, welk beroep hij uitoefent of gewoontes hij heeft (het argument dat de politie nochtans gebruikt). Ook kan de etnische registratie het gezichtsveld van de agent verengen in zijn zoektocht naar een dader en kan ze leiden tot willekeurige identiteitscontrole en opname in een gegevensdatabank van mensen die verre van met de zaak te maken hebben, maar toevallig de verkeerde huidskleur hebben.

Ook kan zo meteen een hele bevolkingsgroep worden verdacht gemaakt. Als je bedenkt dat gegevens in de politiedatabank ook nog eens verkeerdelijk kunnen gebruikt worden in wervingsprocedures, dan wordt het misschien tijd ons de vraag te stellen of het vervangen van het vakje ‘zigeuner’ alleen wel genoeg is.