8500 namen van verzetslieden voorgelezen in Breendonk: ‘Gewone mensen die buitengewone dingen deden’

Vanavond start een groots eresaluut aan verzetslieden in het Fort van Breendonk. Zo willen bezieler Dany Neudt en anderen ‘gewone mensen die buitengewone dingen deden’ uit de vergetelheid terugfluiten.

Het wordt straks een avond tégen het vergeten: vanaf zes uur zullen in het Fort van Breendonk bekende en minder bekende mensen 8500 namen voorlezen van verzetslieden. Drie dagen aan een stuk en dan zijn ze nog niet allemaal voorgelezen: er stierven tijdens de Tweede Wereldoorlog bijna dubbel zoveel mannen en vrouwen van het verzet.

Bezieler van Dit Zijn De Namen is historicus Dany Neudt. ‘Ik was al langer in hen geïnteresseerd’, vertelt hij. ‘Misschien omdat mijn grootvader nog in het verzet gezeten heeft. Hij heeft daar nooit veel over verteld, zoals de meeste verzetslieden. Vorig jaar ben ik zelf op zoek gegaan naar zijn verhaal en dat van anderen. Ik volgde toen ook het twitteraccount Auschwitz Memorial, dat elke dag een korte biografie tweet van iemand die in Auschwitz gestorven is.

Nu doe ik gelijkaardigs op de sociale media: elke dag om acht uur post ik een kort portret van iemand van het verzet. Daar zitten directeurs en arbeiders bij, priesters en ketters, liberalen en katholieken: zo wil ik vooral laten zien hoe divers het Belgisch verzet was.  Eerst deed ik het als een vorm van amusement, maar het raakte blijkbaar een gevoelige snaar. Vooral op Twitter en op Facebook kwam er veel respons. Op Instagram minder – daar valt het wat uit de toon tussen alle vrolijke foto’s.  Daarna heb ik schrijver Tim van Steendam aangesproken, die een fantastische pen heeft. Hij schreef een paar verzetsnovelles.’

Over wie?

Dany Neudt: Onder meer over Andrée De Jong uit Brussel. Ze richtte op haar vierentwintigste een ontsnappingsroute op voor geallieerde piloten langs de Pyreneeën. Ze heeft ongeveer 1100 mensen gered, maar worstelde ook met dilemma’s. In haar omgeving werden veel mensen betrapt: onder meer haar vader is in een concentratiekamp gestorven. Op een bepaald moment is ze ook naar een concentratiekamp gestuurd.

Na de oorlog keerde ze als een wrak terug naar Brussel, maar daarna zette ze zich weer in voor de verzorging van lepralijders. Ze was een wonderlijke vrouw, die overal in de wereld onderscheiden werd. Behalve in Vlaanderen: hier kent bijna niemand haar. Terwijl het verhaal van de comedyreeks Allo Allo op haar vluchtroute gebaseerd is.   

Waarom is het verzet vergeten in Vlaanderen?

Neudt: Dat is een complex verhaal. In België ontstond na de oorlog de mythe dat dat alle verzetslieden Franstaligen waren en alle collaborateurs Vlamingen. In Vlaanderen kwam daar nog een mythe bij: de collaborateurs hadden zogezegd het beste voor met Vlaanderen, maar waren in hun naïviteit in de val getrapt van Hitler getrapt. Ze wisten zogezegd niet hoe fout zijn ideologie was, wat niet klopt. Na de oorlog brak de Koude Oorlog uit en werd de sfeer heel anticommunistisch: in die tijdsgeest werden de verzetslieden vergeten.

Het is inderdaad opvallend dat bijna niemand in Vlaanderen een verzetslid kan opnoemen.

Neudt: Ze zitten niet in ons collectieve geheugen, dat klopt. Dat is uniek in Europa: nergens zijn ze zo met het verzet omgegaan als in Vlaanderen. Op den duur zwegen ook de verzetsleden. Sommigen omdat ze te getraumatiseerd waren, anderen omdat ze toekomstige generaties niet wilden belasten met hun verhalen. Al snel kreeg het verzet ook een negatief imago. Zij die nog wel wilden praten, botsten op een muur van onbegrip. Daar kwam nog bij dat de verzetslieden onderling geen hechte groep vormden: ze dachten politiek heel anders over de dingen. Toen de gezamenlijke vijand verdwenen was, brokkelden ze uit elkaar.