De Holocaust is Auschwitz en Auschwitz is de Holocaust. Het zijn, zo is het gangbare beeld, uitwisselbare begrippen. In elk zichzelf respecterend schoolboek voor geschiedenis staat wel een afbeelding van het hekwerk (Arbeit macht Frei), de eindeloze stapel koffers met namen of het enorme barakkenterrein.
Maar dat is maar een deel van het verhaal: minder dan twintig procent van tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joden stierf in Auschwitz. Maar omdat zich onder de slachtoffers veel West-Europese Joden bevonden, er relatief veel overlevenden waren die na de oorlog van de verschrikkingen konden getuigen én er in situ nog zo veel van overbleef, groeide Auschwitz uit tot hét icoon van de genocide.
Hierdoor is onderbelicht gebleven dat de andere Duitse vernietigingskampen in Polen (het begrip ‘Poolse vernietigingskampen’ is bij wet verboden) eigenlijk veel eff ectievere vernietigingskampen waren. Tot deze conclusie komt Lewi Stone, als ‘mathematisch bioloog’ verbonden aan de Universiteit van Tel Aviv, in het januarinummer van Science Advances. In maart 1942 ging Aktion Reinhard van start, een operatie die tot doel had alle Poolse Joden te liquideren die in 393 getto’s bijeengedreven waren. Hiertoe werden op enkele plaatsen – waarvan Treblinka, Sobibor en Belzec de beruchtste zijn – vernietigingsfabrieken uit de grond gestampt. Op afgelegen locaties werd op een betrekkelijk klein oppervlak een kamp ingericht. Bij de locatiekeuze werd vooral gekeken naar de ligging van de spoorlijnen: vanuit zo veel mogelijk plaatsen met een getto moesten deze plekken bereikbaar zijn. Omdat de aangevoerde groepen slachtoff ers direct na aankomst vergast en verbrand werden, waren verblijfsbarakken onnodig.
Stone toont nu aan dat Aktion Reinhard veel sneller en eff ectiever werd uitgevoerd dan tot nu toe werd aangenomen. Hoewel er voor deze operatie eigenlijk anderhalf jaar was uitgetrokken, was de klus na een half jaar al grotendeels geklaard. Na het begin van de ontruiming van het getto van Warschau begonnen de honderd dodelijkste dagen van de Holocaust: tussen 27 juli en 4 november 1942 werden 1,47 miljoen Joden vermoord.
Bijna niemand van de op transport gestelde Poolse Joden overleefde de Shoah (zoals de Hebreeuwse naam voor deze massamoord luidt). In Belzec, in het uiterste zuidoosten van Polen, vlakbij de huidige grens met Oekraïne, werden 515.000 Joden vermoord. Slechts zes mensen wisten er te ontsnappen. Dit komt vooral doordat de tijd zo kort was tussen aankomst en de gang naar de gaskamers. Lewi Stone: ‘Het bloedbad was voorbij voordat er tijd en gelegenheid was om een collectieve actie te ondernemen.’
G/Geschiedenis
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
