‘Genuanceerd debat over migratie is niet eenvoudig. Het huidig kader is zo simplistisch dat elke nuance verdwenen is’

‘Aan het vreemdelingenrecht zijn de voorbije jaren zoveel wijzigingen doorgevoerd dat het een kluwen is geworden waar niemand nog aan uit kan. Er is dringend nood aan een grondige hervorming’, schrijft advocate Kati Verstrepen in aanloop naar het verkiezingsdebat van Knack over asiel en migratie.

Het discours dat gevoerd wordt is louter binair: je bent een echte vluchteling of je bent een gelukzoeker, je bent een ‘goeie migrant’ of je bent een ‘profiteur’. De oplossingen die gesuggereerd worden zijn even binair: je pleit voor open grenzen of voor gesloten grenzen, je bent voor een algemene regularisatie of je bent er tegen. Wie pleit voor tussenoplossingen, zoals de Liga voor Mensenrechten, en voorstander is van een gecontroleerde migratie of een regularisatie onder voorwaarden vindt nauwelijks gehoor.

Nuance is een luxe waar we geen tijd voor hebben, want in de politiek moet het snel gaan. Er wordt gewerkt met quick wins. Maatregelen die genomen worden moeten electoraal scoren op korte termijn.

Het deert de meeste politici niet dat ze daarmee voorbijgaan aan de rechten van migranten, noch dat de genomen maatregelen op langere termijn het volledig omgekeerde effect hebben dan wat ze oorspronkelijk beogen.

Het taalgebruik dat daarbij gehanteerd wordt is niet onbelangrijk. Er wordt gesproken over ’transmigranten’, ‘illegalen’, ‘vluchtelingenstromen’ of ‘asielplagen’. De mensen over wie het gaat worden op die manier gedehumaniseerd. Nochtans is een correct taalgebruik zeer eenvoudig: een migrant is iedere vreemdeling die zijn land verlaat en zich in een ander land wil vestigen, een vluchteling is een migrant die zich hiertoe gedwongen ziet door bepaalde omstandigheden en een asielzoeker is een vluchteling die in een ander land bescherming vraagt.

Zo simpel is het en toch slagen weinigen er in om deze termen juist te gebruiken.

Aan het vreemdelingenrecht zijn de voorbije jaren zoveel wijzigingen doorgevoerd dat het een kluwen is geworden waar niemand nog aan uit kan. Er is dringend nood aan een grondige hervorming.

Vooraleer de nieuwe regering deze hervorming aanpakt moet goed nagedacht worden over de richting die men uit wil. Blijft men migratie beschouwen als een bedreiging en blijft men de kiezer bedriegen met de onhaalbare belofte dat men de grenzen gaat sluiten en er geen vreemdeling meer binnenkomt? Of gaat men voor de meer realistische aanpak die inziet dat migratie een gegeven is en we er bijgevolg maar beter een regeling voor vinden waar iedereen beter van wordt?

Uiteraard zal een diepgaande hervorming van het vreemdelingenrecht tijd vragen, maar in afwachting daarvan zijn er een aantal zaken die kunnen aangepast worden. Voor de meeste aanpassingen zijn geen wetswijzigingen nodig en blijft de budgettaire impact beperkt.

Om te beginnen moet een veilige corridor gecreëerd worden voor vluchtelingen. Het kan niet zijn dat vluchtelingen op geen enkele manier op een legale wijze hun land kunnen verlaten om in een veilig land bescherming te vragen. Het is onaanvaardbaar dat onze grenzen dodelijk zijn. Er moet werk gemaakt worden van een asielvisum en de Dublinregels moeten soepeler toegepast worden.

Verder moet men het beleid inzake de visa voor kort verblijf aanpakken. Momenteel is het quasi onmogelijk om als vreemdeling een visum te krijgen om voor een korte periode in België te verblijven. De meeste aanvragen worden afgewezen omdat de aanvrager niet aantoont dat hij de intentie heeft om terug te keren naar het land van herkomst eens de duur van het visum verstreken is. Aangezien het uiteraard onmogelijk is om van een intentie een tastbaar bewijs voor te leggen kan zo goed als elke aanvraag geweigerd worden … . Het gevolg van dit strenge beleid is dat mensen soms een procedure voeren die hen recht geeft op een lang verblijf, met alle sociale rechten die daarbij horen, terwijl ze dat helemaal niet willen. Het strenge beleid mag dan wel scoren op korte termijn, op lange termijn is het contraproductief.

Maar ook het beleid inzake de visa op lange termijn kan heel wat beter. Zo moeten nu vaak meerdere procedures gevoerd worden om een visum te bekomen waar men recht op heeft om de eenvoudige reden dat elke communicatie met de dienst vreemdelingenzaken uitgesloten is. Als het manifest duidelijk is dat de dienst zich vergist heeft of niet over alle relevante informatie beschikte op het moment van het nemen van de beslissing, waarom zou de beslissing dan niet kunnen herzien worden? Het zou heel wat dure procedures overbodig maken. Waarom moeten mensen vaak duizenden kilometers door oorlogsgebied reizen om persoonlijk een visum gezinshereniging te gaan aanvragen op Belgische ambassade als vervolgens het hele dossier digitaal overgemaakt wordt aan de dienst vreemdelingenzaken in Brussel? Heel wat gevaarlijke situaties en oneigenlijke asielaanvragen zouden kunnen vermeden worden als de aanvraag meteen digitaal kon ingediend worden.

Waarom moet de partner van een derdelander die legaal in België verblijft eerst terug naar zijn of haar land van herkomst om daar een visum te gaan aanvragen terwijl men perfect hier in België kan nagaan of de betrokkene aan de voorwaarden voldoet? Waarom moet men dit gezin maanden van elkaar scheiden om hen uiteindelijk te geven waar ze recht op hebben? Waar zit de winst? Waarom moet een vreemdeling die een arbeidscontract op zak heeft eerst terug naar ‘huis’ om daar vervolgens maanden te gaan wachten op een visum om terug te keren naar België met het risico dat de werkgever hem dan maar liever tewerkstelt in het ‘officieuze circuit’?

Een soepeler beleid betekent geenszins dat we de grenzen opzetten. De toegang tot België blijft gecontroleerd, alleen doen we dat op een manier die efficiënter is en de grondrechten van migranten respecteert.

Wat de humanitaire visa betreft zal iedereen het er over eens zijn dat heel wat verbetering mogelijk is. Ook hier zijn geen ingrijpende maatregelen nodig, transparantie volstaat. Hetzelfde geldt voor de regularisatie van mensen zonder wettig verblijf in België. Ook voor hen moet er een transparante procedure uitgewerkt worden die hen toelaat op een tegensprekelijk wijze hun verzoek om een verblijfsvergunning te bekomen toe te lichten. Er moet opnieuw voorzien worden in de tussenkomst van de Commissie van Advies die bij voorkeur multidisciplinair samengesteld wordt.

Mensen aan wie een bevel gegeven wordt om het land te verlaten moeten daarbij begeleiding krijgen van een onafhankelijke terugkeercoach die samen met hen alle opties bekijkt en zoekt naar de beste oplossing. Als die in België ligt dan is dat zo en dan moet dat ook aanvaard worden door de dienst vreemdelingenzaken. Het heeft geen zin mensen jaren, soms decennia lang in de illegaliteit te laten, wetende dat men ze toch nooit zal gerepatrieerd krijgen. Daar is politieke moed voor nodig, maar ook hier weegt de winst op lange termijn op tegen de quick win van een straffe tweet.

Op deze manier kan er voor gezorgd worden dat detentie, enkel en alleen om administratieve redenen, een hypothetische maatregel blijft.

Om deze maatregelen uit te voeren hebben we nood aan een regering die het aandurft onze normen en waarden, waar we zo prat op gaan en die volgens sommigen onze identiteit bepalen, ook toe te passen op hen die hun land van herkomst verlieten en bij ons om een verblijfsvergunning vragen.