‘Genitale verminking: een lepel alleen zal het mes niet tegenhouden’

‘De verantwoordelijkheid voor genitale verminking mag nooit liggen bij het potentiële slachtoffer’,schrijven Fabienne Richard van GAMS België en Jonathan Moskovic van Plan International België. ‘Om dit probleem de wereld uit te helpen bestaan geen mirakeloplossingen.’

Meisjes die het risico lopen om op reis genitaal verminkt te worden, krijgen de tip om een lepel in hun slip te steken. Zo geraken ze niet door de metaaldetector en kunnen ze op het laatste nippertje gered worden door het luchthavenpersoneel. Dit nieuws deed vorige week de ronde in de Belgische media.

De simpele truc komt overgewaaid uit Zweden en Groot-Brittannië. Ze is overgenomen door Brussels staatssecretaris voor Gelijke Kansen Bianca Debaets, die de maatregel vorige week tijdens een persconferentie voorstelde, samen met een reeks andere voorstellen om genitale verminking te stoppen.

Een mirakeloplossing?

Op het eerste zicht lijkt het een idee dat kan werken. De buzz die is ontstaan kan ervoor zorgen dat jonge meisjes die zich bewust zijn van wat hen te wachten staat voortaan een uitweg hebben, vlak voor ze het vliegtuig opstappen.

Maar met wat afstand kunnen we niet anders dan vaststellen dat de manier waarop dit laatste redmiddel de voorbije week in de media is voorgesteld, ook risico’s meebrengt. De onderliggende boodschap die we uit de berichtgeving konden afleiden is de volgende: of je genitaal verminkt wordt of wordt uitgehuwelijkt, hangt uiteindelijk van jou af. Doe iets (en steek in uiterste nood een lepel in je slip) of doe niets en onderga je lot. De verantwoordelijkheid rust op jouw schouders.

Deze boodschap naar meisjes toe is onaanvaardbaar. De truc met de lepel vraagt van een kind een zeker besef van het risico om besneden te worden en de mogelijkheden en maturiteit om daartegen in te gaan. De realiteit is echter dat veel meisjes geen idee hebben van wat er zal gebeuren terwijl ze in hun land van herkomst hun familie gaan bezoeken. Bovendien stellen we vast dat meisjes op steeds jongere leeftijd genitaal verminkt worden. In veel landen zijn meisjes jonger dan vijf of zelfs nog maar een baby. Onder die omstandigheden kunnen ze zich al zeker niet verzetten.

Bovendien, waarom zouden meisjes die zich wel bewust zijn van de risico’s vertrouwen hebben in het luchthavenpersoneel, als het hen niet is gelukt om hun vrienden en leerkrachten in vertrouwen te nemen? En hoeveel moed is er wel niet nodig om lijnrecht tegen hun familie in te gaan, op het risico af verstoten te worden? De vele meisjes die het niet zien zitten om een lepel in hun slip te steken, zullen evenzeer slachtoffer worden.

Lokale initiatieven cruciaal

Daarom is er veel meer nodig dan mirakeloplossingen. De strijd tegen genitale verminking moet eerst en vooral gevoerd worden via intensief lokaal sensibiliseringswerk, samen met ouders en familieleden. Lang voor de meisjes in de luchthaven terechtkomen.

Dat is een werk van lange adem, zowel in België als in de landen van herkomst. Wereldwijd zijn minstens 200 miljoen vrouwen en meisjes genitaal verminkt. En volgens de laatste cijfers van 2016* lopen in België 8.600 meisjes het risico om besneden te worden. Dat is bijna twee keer zoveel als vijf jaar geleden.

GAMS België en Plan International zijn voorstander van innovatieve manieren om genitale verminking te stoppen, maar toch vinden we dat de prioriteit steeds moet liggen bij het voortzetten en uitdiepen van activiteiten zoals psychosociale begeleiding, lokale workshops, het verspreiden van informatie, opleidingen voor professionals, enzovoort. Een aanpak waar het Belgische beleid achter staat, maar waarvoor jammer genoeg onvoldoende financiële steun is. Soms zelfs geen.

In Vlaanderen bijvoorbeeld, waar meer dan 11.000 meisjes en vrouwen besneden zijn of het risico lopen om besneden te worden, heeft GAMS geen middelen om met deze meisjes en vrouwen samen te werken en om te voorzien in psychosociale begeleiding. Enkel de steden Gent en Antwerpen investeren elk 7.500 euro, wat helaas niet voldoende is voor de hoognodige initiatieven op vlak van preventie en opvang. Terwijl daar net de sleutel ligt om tot duurzame verandering te komen.

De resultaten die Plan International boekt in Sub-Sahara-Afrika tonen dat aan. Een preventieve aanpak afgestemd op lokale culturen, die focust op dialoog met, medewerking van en informatie voor iedereen – kinderen, besnijdsters, traditionele chefs, onderwijzers, ouders -zorgt ervoor dat minder meisjes slachtoffer worden van genitale verminking en kindhuwelijken. Zelfs in de meest behoudsgezinde gemeenschappen.

Een aanpak dus die tijd vraagt en volharding, maar ook structurele overheidsmiddelen, zonder dewelke geen duurzame impact mogelijk is. Een aanpak die moet voortbouwen op een goed begrip van de complexe problematieken die genitale verminking en gedwongen kindhuwelijken zijn. Een aanpak waarover genuanceerd moet worden gesproken en geschreven. En waarvoor de verantwoordelijkheid nooit mag liggen bij het potentiële slachtoffer.

Fabienne Richard, GAMS België

Jonathan Moskovic, Plan International België