‘Generatie Alles zoekt zin in een maatschappij waar geen duidelijke houvast meer is’

We zetten de levensbeschouwingen aan de deur, om tot de ontdekking te komen dat we een generatie jongeren en jongvolwassenen hebben gecreëerd die met zichzelf geen weg weten, schrijft Maria Euwema van de Verenigde Protestantse Kerk in België.

Er is de laatste tijd nogal wat te doen over jongeren en religie: moet dat nog wel een plek hebben in het onderwijs? Strookt religie wel met onze seculiere samenleving? Het leidt toch tot onverdraagzaamheid, ten opzichte van bijvoorbeeld holebi’s?

Geloof wordt hierbij in toenemende mate gezien als iets negatiefs, dat jongeren beperkt in hun denken, en haaks staat op waarden als vrijheid en verdraagzaamheid. Tegelijk stond afgelopen week in de kranten te lezen dat uit een bevraging van de Vlaamse Jeugdraad blijkt dat 4 op de 10 jongeren zich niet goed in hun vel voelt, en dat dit mede te wijten is aan een maatschappij die veel eisen stelt, maar waarin er geen duidelijke houvast meer is, geen pijlers waarop jongeren hun identiteit kunnen bouwen. Zoals prof. Bart Soenens het verwoord in De Morgen: “Mensen beseffen dat er geen vaste kern in hun identiteit zit die bepaalt wie ze zijn of wat ze kunnen worden.” Bovendien is het een voedingsbodem voor extremisme van alle soorten, geeft Soenens aan.

Mij treft de paradox hiervan: we zetten de levensbeschouwingen aan de deur, om tot de ontdekking te komen dat we een generatie jongeren en jongvolwassenen hebben gecreëerd die met zichzelf geen weg weten. Zoals het mooi geschreven, maar in wezen zeer trieste artikel van Esther Habbema in Charlie Magazine zegt: “Welkom in generatie Alles, waarin we samen hartverscheurend alleen zijn.” Vriendinnen van mij vinden dit leuk op Facebook. Tegelijk kijken zij een beetje achterdochtig en toch jaloers naar mijn kerkgemeenschap: “Ik kan niet geloven, maar ik zou wel graag dat gemeenschapsgevoel en dat gevoel van zingeving hebben.”

Kan het dan ook anders?

Kan geloof een positieve rol spelen? We denken tegenwoordig over geloof als ‘beperkend’ voor het denken. Maar kan het ook niet juist op een waardevolle manier richting geven in een zo verwarrende maatschappij?

Eerst een vooroordeel uit de weg. Gelovige jongeren zijn niet per se onverdraagzamer. Onderzoek van de VUB dat in juni gepubliceerd werd toont dat er binnen religies, zoals daarbuiten, zeer grote verschillen zijn, vooral afhankelijk van de mate waarin jongeren de ruimte krijgen om zelf mee vorm te geven aan hun geloof, de zogenaamde ‘quest oriëntatie’.

Als jeugdwerker in de protestantse kerk werk ik met jongeren van allerlei culturele achtergronden en geloofsoriëntaties. Het afgelopen jaar sprak ik veel jongeren over wat zij waardevol vinden aan hun geloof en kerk. In het antwoord zitten doorgaans enkele elementen: Het vormgeven aan belangrijke momenten, rituelen en feesten, het deel uit maken van een “church family”; een gemeenschap, en het kunnen delen van je levensbeschouwing; het nadenken over levensvragen. Allemaal belangrijke zaken in het vormgeven aan een identiteit. Ik denk dat het weinig betoog nodig heeft dat dit dingen zijn die veel jongeren tegenwoordig niet hebben. En misschien wel missen, als we zo’n existentiële leegte constateren.

Een van de uitdagingen van mijn werk is deze jongeren uit diverse kerken samen te brengen. In de jongerenwerking van de Verenigde Protestantse Kerk in België staat hierin juist de ‘quest oriëntatie’ voorop: het samen zoeken, het door dialoog met anderen vormen van je eigen geloof, met de Bijbel als leidraad. Als begeleider ben ik iemand die faciliteert, confronteert, moeilijke vragen stelt. Jongeren met een orthodoxere achtergrond en jongeren uit vrijzinnigere kerken komen samen en leren van elkaar. Wat hen samenbindt, is de overtuiging dat God liefde is, en dat hierbij waarden als vriendelijkheid, verdraagzaamheid, solidariteit essentieel zijn. Hoe je de Bijbel ook wilt lezen, wat voor iemand Jezus voor jou ook is, je kunt er niet omheen dat hij het liefhebben van God en je naaste als grootste leefregel heeft meegegeven. Jongeren zijn dan samen op zoek, maar tegelijk niet ‘lost in the woods’. Het is geen eindeloos neuzelen over dat we het allemaal niet weten, maar je laten inspireren door een groter Verhaal om de wereld in te trekken en je steentje bij te dragen.

Jungle van Calais

In deze tijd ervaar ik dit als iets bijzonder mooi: een platform waar jongeren samen spreken over de diepere betekenis van hun leven, hoe zij zin willen geven aan hun zijn in deze wereld. Niet alleen in spirituele zin, maar juist ook in wat dit concreet betekent in het omgaan met anderen, het omgaan met de wereld. In de Gentse werking waar ik leidster ben hebben we regelmatig niet-christelijke vrienden en vriendinnen over de vloer. Zij onderschrijven dit: “Ik weet niet of ik in God geloof, maar het doet deugd om te praten over vragen die me bezig houden en na te denken over wat ik belangrijk vind.”

Door het inzetten op die zoektocht wordt de kerk een platform van waaruit jongeren een maatschappelijke rol opnemen, door mee te doen aan de Klimaatexpres, af te reizen naar de jungle van Calais of na te denken over ethische vraagstukken binnen hun studie handelswetenschappen. Maar ook in het klein, doordat zij leren wat het is om binnen een gemeenschap zorg te dragen voor elkaar, over verschillende generaties en culturele achtergronden heen. Doordat ze een kern hebben in hun identiteit, die meer is dan eindeloos consumeren of je wezenloos feesten.

Dit lijkt me geen verwerpelijke doctrine, in tegendeel, het is iets dat – in al zijn kleinheid en bescheidenheid – in onze individualistische, oppervlakkige maatschappij van grote waarde is voor deze ‘generatie Alles’. Misschien kunnen we geloofsgemeenschappen en hun jongeren ook eens in dit licht bekijken, voordat we ze afschrijven als niet van of voor deze tijd.