Zowel de federale als de Vlaamse regering doet een beroep op internationale adviesbureaus om de coronacrisis het hoofd te bieden. Dat roept her en der vragen op.
In de zakenwereld zijn de ‘Big Four’ een begrip. De term slaat op de vier consultancyreuzen KPMG, Deloitte, PwC en Ernst & Young. De adviesbureaus zijn niet alleen alomtegenwoordig in de privésector, maar ook binnen de overheid. In ons land hebben ze – op Ernst & Young na – een aandeel in de strijd tegen de coronacrisis. Meer nog, de drie multinationals zitten aan de knoppen op cruciale onderdelen van de verdedigingsstrategie: op het vlak van medisch materiaal, de teststrategie en het contactonderzoek.
Zo betrok federaal minister Philippe De Backer (Open VLD) Deloitte al snel bij alles wat de aankoop van medisch materiaal betreft. Volgens cijfers van begrotingsminister David Clarinval (MR) gaf de federale overheid in totaal al 2 miljoen euro uit aan consultants. Deloitte neemt met 1,2 miljoen euro het leeuwendeel voor zijn rekening. Volgens Clarinval hebben de bedrijven de regering vooral geholpen met de ‘wereldwijde aankoop’ van medisch materiaal.
Afgelopen dinsdag verdedigde De Backer die keuze nog in de Kamer. ‘Specifieke aankopen in het buitenland vragen nu eenmaal een heel eigen expertise, die bij een overheid klassiek niet aanwezig is, want normaal gezien doen onder andere ziekenhuizen en woonzorgcentra dat soort aankopen zelf.’ Het kabinet-De Backer benadrukt dat die aankoop altijd in nauwe samenspraak is gebeurd met de bevoegde overheidsdiensten.
De omvang en de dringendheid van de kwestie noopte tot hulp van buitenaf.
‘Heel vreemd’
Naast de internationale aankopen werd Deloitte, dat vanwege ‘confidentialiteit’ geen commentaar wenst te geven, eveneens ingeschakeld bij de testing in eigen land. Het bedrijf werd zelfs ingezet om klinische laboratoria te contacteren. Dat blijkt uit intern mailverkeer dat Knack kon inkijken. Ziekenhuizen die met vragen zaten over de beschikbaarheid van pakweg wissers (testmateriaal, nvdr.), werden op die manier doorverwezen naar medewerkers van Deloitte voor meer hulp.
Frieda Gijbels, Kamerlid voor N-VA, noemt die praktijk ‘heel vreemd’. Volgens Gijbels ontbreekt het de adviesbureaus aan expertise. ‘Sciensano is het orgaan bij uitstek om overzicht te bewaren op dit terrein’, zegt ze. ‘Zij nemen ook de controle van de labs voor hun rekening en kennen ze van binnen en van buiten.’
Het kabinet-De Backer zegt dat Deloitte in nauw contact met Sciensano en andere overheidsdiensten samenwerkte. ‘De omvang en de dringendheid van de kwestie noopte tot hulp van buitenaf’, klinkt het.
Adviesbureau PwC is dan weer betrokken bij de ontwikkeling van de tracingapp, die na de zomer op volle toeren moet draaien. Het bedrijf maakt deel uit van de taskforce onder leiding van KU Leuven-professor Bart Preneel. ‘PwC België heeft ruime ervaring met zowel privacy als cybersecurity en zal optreden als onafhankelijk adviseur’, zegt de woordvoerder, die benadrukt dat alles gebeurt op een ‘strikte pro deo-basis’. Omdat het bedrijf naar eigen zeggen een objectieve en onafhankelijke rol speelt, zal het niet betrokken zijn bij de eigenlijke ontwikkeling van de app.
KPMG is de perfecte kandidaat.
Spoedprocedure
Van een app is op dit moment nog geen sprake. Het contactonderzoek, dat cruciaal wordt geacht om een tweede golf te vermijden, verloopt nu uitsluitend manueel. Dat contactonderzoek wordt ingericht door de deelstaten. En ook in Vlaanderen zit een groot adviesbureau mee aan het roer.
Een eerste aanbesteding werd via een spoedprocedure halfweg april uitsluitend verstuurd naar Deloitte, KPMG en Ernst & Young (EY). Dat doet de wenkbrauwen fronsen bij de oppositie. Groen-parlementslid Celia Groothedde vindt het ‘heel vreemd’ dat het aanschrijven van de adviesbureaus de ‘eerste reflex’ was van minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V). ‘Het waarom is ons nooit uitgelegd’, zegt ze.
Groothedde is niet alleen. Ook de Vlaamse Inspectie van Financiën maakt kanttekeningen. ‘Het is niet duidelijk waarom de dienstverleners KPMG, EY en Deloitte worden aangeschreven en bijvoorbeeld niet de interimkantoren zoals Randstad en Accent’, luidt het verslag van 22 april. Na verloop van tijd zal Beke hiervoor echter een nieuwe overheidsopdracht uitsturen.
Die tweede procedure leidt tot de samenwerking met een consortium bestaande uit callcenters, de ziekenfondsen en KPMG. Zij tekenen de werking uit van de zogenaamde ‘coronaspeurders’. Die medewerkers speuren contacten van besmette patiënten op en adviseren hen al dan niet om in zelfisolatie te gaan.
Volgens documenten van het Agentschap Zorg en Gezondheid staat KPMG in voor de ‘ondersteuning bij de strategische coördinatie’. Wat dat precies inhoudt, is niet geweten. Wel is er een speciale rol weggelegd voor KPMG om de contactonderzoekers te linken met de data van een app – zodra die er is.
In ieder geval is het adviesbureau volgens het agentschap de ‘perfecte kandidaat door een bijzonder goede kennis van het Agentschap Zorg en Gezondheid, grote maatschappelijke projecten alsook een ruime expertise binnen de Belgische publieke sector’. Het maximumbedrag voor de hele operatie is ruim 100 miljoen euro – exclusief btw – en loopt tot het einde van november.
Het is alsof je je hersens uitbesteedt.
Visitekaartje
Ongeacht het bestuursniveau maken de adviesbureaus deel uit van de crisisaanpak. Volgens professor Bestuurskunde Wouter Van Dooren (UA) zijn er enkele verklaringen. Externe medewerkers zijn vaak wendbaarder dan ambtenaren. ‘Consultants zijn afhankelijk van politici en kabinetten voor hun orderboekje. Een vastbenoemde ambtenaar moet zich houden aan de ambtelijke deontologie.’ Consultancybedrijven kunnen ook lonen betalen aan ingenieurs en IT’ers waarvan de publieke sector alleen van kan dromen.
Kamerlid John Crombez noemt het hele principe om te steunen op consultants ‘ellendig’. De gewezen SP.A-voorzitter bestookt de federale ministers al een tijdje met vragen over de inzet van de multinationals. Hij zegt niet te begrijpen waarom de regering zo graag werkt met grote adviesbureaus. ‘Alle expertise zit al in de federale overheidsdiensten’, zegt hij.
Dat laatste is ook de inschatting van professor Van Dooren. ‘Volgens mij moet de overheid in de eerste plaats kennis opbouwen in de eigen administratie. Het uitbesteden van beleidsvorming aan externe partijen is niet gezond omdat je ook afhankelijk wordt van die externe kennis. Alsof je je hersens uitbesteedt.’
Minister De Backer heeft een andere kijk op de zaken, zo blijkt uit zijn uiteenzetting in de Kamer. Hij wil nu alle opgebouwde expertise overbrengen naar de administraties. Zo moeten die in staat zijn om gelijkaardige uitdagingen in de toekomst zelf te beheren.
De adviesbureaus worden echter niet helemaal overboord gegooid. ‘Als er toch nog externe ondersteuning nodig is’, aldus De Backer, ‘kan die via raamcontracten of via heel snelle overheidsopdrachten opnieuw worden geactiveerd. Wij installeren eigenlijk een waakvlamfunctie in de verschillende diensten.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
