‘Geitenwollen sokken volstaan niet voor ‘goede katholiek”

‘De marginale belangen van de mensheid gaan niet boven de fundamentele waardigheid van dier, soort of ecosysteem. Laten we integraal-ecologisch denken’, schrijft Loïc Moureau van Kerknet.

Met paus Franciscus is er een grondige kentering gekomen in de idee dat de mens heerser is over de Aarde en alles wat er leeft – een idee gebaseerd op een interpretatie van het scheppingsverhaal. Net zoals Franciscus van Assisi, die plant en dier, zon en maan als broer en zus beschouwde, zet het huidige leergezag een stap opzij van de doorgedreven antropocentrische benadering van de natuur die ze tot voor kort gedoogde, zo niet preekte.

De Bijbelse term ‘rentmeesterschap’ in het Genesisverhaal verwijst immers net zo goed naar zorg dragen voor, voorzichtig en dankbaar beheren van…

Onverbreekbare band met de natuur

In zijn encycliek Laudato Si schreef paus Franciscus hierover:Voor mij is Sint-Franciscus het voorbeeld bij uitstek van zorg voor de kwetsbare en van een vreugdevol en authentiek beleefde integrale ecologie.

Hij was een mysticus en een pelgrim die in eenvoud leefde en in een wonderlijke harmonie met God, met anderen, met de natuur en met zichzelf. Hij toont ons precies hoe onverbreekbaar de band is tussen bekommering om de natuur, rechtvaardigheid voor de armen, engagement in de samenleving en innerlijke vrede. (Paus Franciscus in de encycliek ‘Laudato Si’, 2015)

Ontdek in dit filmpje in 2 minuten wat je moeten weten over de encycliek Laudato Si van paus Franciscus.

Laudato Si is een oproep tot dialoog

De pauselijke encycliek is dan ook een oproep aan alle mensen (niet enkel katholieken!) om in een andere verhouding tot de wereld om ons heen te staan. Opmerkelijk hierbij is in de eerste plaats het dialoog-karakter van deze tekst. Een dialoog die wordt gevoerd niet enkel tussen christenen en andere gelovigen, maar ook met vrijzinnigen, bedrijfsleiders en politici.

Daarnaast valt ook het uitdrukkelijk wetenschappelijk karakter van deze brief op. Voor Franciscus is de inzet het tot stand brengen van een integraal-ecologisch bewustzijn. Een bewustzijn dat niet enkel de zorg voor het milieu centraal zet, maar dit ook wezenlijk verbindt met het vraagstuk rond sociale rechtvaardigheid. De paus plaatst de encycliek immers met nadruk binnen de sociale leer van de kerk.

De opwarming en vervuiling van onze planeet treft voornamelijk die regio’s waar mensen niet de middelen hebben om zich soms letterlijk hiertegen in te dijken. Dit plaatst de grootste verbruikers van de natuurlijke goederen van deze planeet — de 20% rijksten — voor hun grote verantwoordelijkheid ten opzichte van hun mede-bewoners, maar eveneens naar toekomstige generaties toe.

Verantwoordelijk maar ook nederig

Het is dan ook belangrijk onze kinderen op te voeden op zo’n manier dat zij gevoelig zijn voor de plaats die ze innemen binnen het grote ecologische geheel dat deze schepping is. De grote impact die de mens heeft, zowel binnen dit geheel als op elkaar, plaatst hem niet alleen in een verantwoordelijke, maar ook nederige positie.

Een gekwalificeerd antropocentrisme, gecombineerd met een bepaalde vorm van ecocentrisme is hier aan de orde: de marginale belangen van de mensheid gaan niet boven de fundamentele waardigheid van dier, soort of ecosysteem.

Wie zijn wij immers om de waarde of de impact van een ander te bepalen? De geschiedenis leert ons dat de mens niet altijd de beste voorspeller is op dit vlak. De huidige situatie rond antibiotica is maar één voorbeeld hiervan.

Kansen op sociale rechtvaardigheid

Tegelijk dienen we er over te waken dat de meest kwetsbare groepen niet verder worden gemarginaliseerd, maar voldoende kansen krijgen op sociale rechtvaardigheid. Was het niet Jezus zelf die vooral aandacht had voor die mensen die leefden in de marge?Een goede katholiek vandaag draagt dus niet noodzakelijk geitenwollen sokken, maar neemt zijn verantwoordelijkheid voor het huis waarin hij woont.

Investeren in duurzame oplossingen, het verminderen van de ecologische voetafdruk, een (mens)waardige behandeling van en het opkomen voor gelijke kansen voor alle medebewoners is dringend aan de orde. Dat een boom naast de productie van hout ook nog de functie heeft de longen van onze aarde te zijn; huis te zijn voor een kleine wereld op zichzelf aan insecten, vogels, kleine zoogdieren en zovele andere; of gewoon mooi te zijn, staat immers als een paal boven water (en misschien is ook deze laatste uitdrukking, in tijden dat velen de nattigheid van ons volgebetonneerd Vlaanderen voelden, niet willekeurig gekozen).

Loïc Moureau is lector Wijsbegeerte en Ethiek, Christelijk Vormingsmedewerker.