‘Geherwaardeerd christendom helpt de integratie van moslims’

‘Een samenleving die haar christelijk erfgoed in ere houdt, die de humaniserende krachten van haar christelijke en seculiere erfenis weet te bundelen, biedt de beste kansen om moslims succesvol te integreren’, schrijft Jan De Volder (CD&V).

De baarlijke duivel kreeg een gezicht. En wel in de persoon van een wat oudere, niet bepaald charismatische, ex-MIVB-chauffeur uit Anderlecht. Deze vertegenwoordiger van het partijtje Islam zegt de juiste dingen om de goegemeente de stuipen op het lijf te jagen. Hij heeft het over noodzakelijke segregatie van mannen en vrouwen, over de invoering van de sharia, over de moslims die weldra in Brussel de meerderheid zullen uitmaken. Bovendien geeft hij vrouwen niet alleen geen hand, hij weigert hen ook aan te kijken.

In Antwerpen is het nog even wachten op het uitzicht van de lokale duivelin. Voorlopig is ze nog verhuld als een blauw gesluierde boogschutster, die de veroverende islam moet symboliseren.

Ik ben het eens met wie zegt dat we moeten vermijden op deze provocaties hysterisch te reageren. Zo’n partij kan wat stemmen krijgen, zeker, maar de kans dat ze alle moslims zal verenigen, is verwaarloosbaar. Dat blijkt uit afwijzende moslimreacties op sociale media. Bovendien vormen moslims geenszins een blok. Er zijn verdelingen tussen Turken en Koerden, tussen Berbers en Arabieren, tussen Turken pro en contra Erdogan, tussen koningsgezinde Marokkanen en islamisten, tussen rigoristen en soefi’s, om over de tweespalt sjiieten en soennieten nog te zwijgen.

Kortom, wie een nakende machtsovername van de moslims in Europa voorspelt, dwaalt. Of pookt de angstgevoelens doelbewust op.

De vraag welke plaats burgers van islamitische overtuiging in onze West-Europese samenleving zullen innemen, tussen assimilatie, integratie en segregatie, staat al enkele jaren op de agenda en zal voorlopig niet weggaan. Het is zaak ermee koelbloedig en pragmatisch om te gaan.

Er zijn mijns inziens drie verliezende wegen van antwoord:

Ten eerste de ‘Soumission’ – volgens het spookbeeld opgeroepen door Michel Houellebecq in zijn gelijknamige roman. Dat stelt dat een Westerse samenleving die zijn christelijke bezieling verliest, uiteindelijk gedoemd is om onderworpen te worden aan de moslims, die wel religieuze bezieling hebben. Beschavingen zonder bezieling zijn gedoemd ten onder te gaan. Het is een waarschuwing om voor ogen te houden, maar uit zwakte toegeven aan iedere islamitische vraag of eis is geen optie. Het is ook geen reëel gevaar op korte termijn.

Veel reëler is het gevaar van collectieve islamhaat. De islam voortdurend in een slecht daglicht stellen, problemen veralgemenen en uitvergroten, die godsdienst en haar aanhangers automatisch en voortdurend associëren met alles wat slecht is. Helaas wordt die trom almaar meer geroerd. Die houding doet evenwel geen recht aan de werkelijkheid: moslims zijn in overgrote meerderheid geen extremisten en streven ernaar goede burgers te zijn. De klassieke islam propageert de ‘weg van het midden’, een vorm van pragmatiek. Natuurlijk zijn sommigen vatbaar voor de lokroep van het extremisme, zoals de Syriëstrijders en onze inheemse terroristen aantoonden, maar dat zijn geen onoverzichtelijke horden. Hun aantal kan nog wel groeien naarmate meer moslims het gevoel krijgen dat ze hier uiteindelijk niet gewild zijn, gediscrimineerd worden en geen gelijke behandeling krijgen.

De derde weg is die van de ‘neutraliteit’ die sommigen bepleiten. Alle vormen van religieuze uiting zouden naar het private domein moeten worden verbannen, godsdienst heeft geen rol in het publieke leven. Het is het idee achter de ‘preambule’ voor de grondwet, en het leeft feller in Franstalig België, dat meer onder invloed staat van het Franse model van ‘laicité’. Ook dit is een heilloze weg. Neutraliteit schept geen wervende context om religieuze en culturele minderheden te integreren. Het is kil en afstandelijk en zal moslims uiteindelijk meer vervreemden en polarisatie in de hand werken. Het secularisme staat haaks op de traditie van ons land, dat gebouwd is sinds 1830 op een samengaan van katholieke en seculiere krachten. Een secularistisch model zal vooral de spirituele leegte verder in de hand werken, en de islam zou op termijn in dat gat kunnen springen.

Wat dan wel te doen?

De weg vooruit is dubbel: trots zijn op de verworvenheden van onze cultuur, gebouwd op het christelijke en seculiere humanisme. Die twee hoeven elkaar niet uit te sluiten of te bekampen, zoals ze zo vaak gedaan hebben. Ze kunnen elkaar versterken. Het is bon ton vandaag om te schermen met de verlichtingswaarden en de mensenrechten. Die zijn essentieel, maar toch maar een deel van het verhaal. De Europese cultuur is in wezen een christelijke cultuur, die eerst door de verlichting en dan door de secularisatie is gegaan en nu door de globalisering gaat. Het is zaak de vele waardevolle dingen van die cultuur niet overboord te gooien. Onlangs werd bekend dat bijna de helft van de inwoners van dit land zijn kinderen laat dopen. Dat is natuurlijk veel minder dan vroeger, maar blijft een verrassend hoog aantal.

Mijn voorstel voor deze gedoopten is dat ze de moeite zouden doen zich in het eigen geloof en traditie te verdiepen, zodat ze niet blijven hangen bij een oppervlakkig cultuurchristendom. Het is te hopen dat ze daarvoor plaatsen ontdekken waar ze het levend christendom kunnen ontmoeten.

Voor niet-gelovigen is mijn voorstel dat ze zouden inzien dat het voortdurend afgeven op de kerk en de christelijke erfenis contraproductief is. Ook niet-gelovigen zouden best wat meer waardering kunnen opbrengen voor de verwezenlijkingen van het christendom. Aan vele aspecten die ons land een goed land om in te leven maken (kwalitatief onderwijs, hoogstaande gezondheidszorg, sociale zekerheid, enz) leverden christenen een belangrijke bijdrage en dat doen ze nog.

Het was daarom interessant hoe CM-voorzitter Luc Van Gorp bij de jongste Rerum Novarumviering opriep tot een hernieuwd respect voor het christendom. Ik kan me vergissen, maar het leek me lang geleden dat er uit de sociaal-christelijke zuil een dergelijk geluid kwam. Het is wel de juiste boodschap.

Ik ben ervan overtuigd dat een samenleving die haar christelijk erfgoed in ere houdt, die de humaniserende krachten van haar christelijke en seculiere erfenis weet te bundelen, de beste kansen biedt om moslims succesvol te integreren. Dat vergt tijd, veel pragmatisme van beide zijden, vooral veel conversatie.

Laat ons daar vooral werk van maken. De Ramadantijd, waar moslims meer en meer een gastvrij moment voor niet-moslims van maken, biedt uitstekende kansen tot zulke dialoog.

Jan De Volder is titularis aan de Cusanus Leerstoel ‘Religie, Conflict en Vrede’ (KU Leuven). Hij is Kandidaat voor CD&V bij de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen.