Geen ’tsunami’, wel een triomf voor PTB-PVDA in Brussel en Wallonië

In Brussel triomfeert Ecolo-Groen; in Wallonië houdt de PS stand in de steden, maar rukt concurrent op links PTB-PVDA sterk op. Franstalig België gaat duidelijk linksom, maar wel steeds meer via de niet-traditionele partijen.

‘Het is dus niet het bloedbad geworden dat velen hadden voorspeld’, zei PS-voorzitter Elio Di Rupo op het partijhoofdkwartier zondagavond, en hij had gelijk. In belangrijke Waalse steden zoals Charleroi, Luik en Bergen, de thuisstad van Di Rupo, bleef de PS ondanks de opgang van de PTB-PVDA ruim de grootste partij. In Charleroi behield Paul Magnette ondanks verlies de volstrekte meerderheid. Hij haalde ook een recordaantal voorkeurstemmen en houdt zo zijn kansen op het partijvoorzitterschap gaaf. Magnette moest wel op de koop toe nemen dat de PTB in de grootste stad van Wallonië, aangevoerd door de Vlaamse huisdokter Sofie Merckx, de op één na grootste partij werd en van 1 naar 9 zetels in de gemeenteraad gaat.

De Waalse uitslagen kwamen traag binnen zondagavond. In Wallonië werd namelijk opnieuw op papier gestemd en het tellen van de stemmen ging met een slakkengang. Vanaf elf uur werd duidelijk dat ook in Luik de PS achteruitgaat – van 38% in 2012 naar ruim 30%, bleek tegen maandagochtend -, maar rekening houdend met het Publifin-schandaal dat Luik twee jaar lang in de ban hield, is dit geen slecht resultaat. PS-burgervader Willy Demeyer mag zich voorbereiden op een vierde bestuursperiode, maar moet wel op zoek naar een andere coalitiepartner, want de scheidende coalitie van PS en CDH heeft geen meerderheid meer.

Ook in Bergen behoudt de PS nipt haar absolute meerderheid en kon de ambitieuze Georges-Louis Bouchez (MR) geen einde maken aan de socialistische dominantie. Maar dé vraag was welke kandidaat op de PS-lijst het meeste voorkeurstemmen zou halen en dus de nieuwe burgemeester wordt: lijsttrekker Nicolas Martin of lijstduwer Elio Di Rupo. Het werd verrassend genoeg de eerste. Pijnlijk voor Di Rupo, al ontkende die dat hij ermee zat. Voordeel is wel dat de 67-jarige Di Rupo nu de handen vrij heeft voor het laatste grote gevecht van zijn carrière: in 2019 de federale meerderheid breken. Di Rupo minimaliseerde overigens ook de doorbraak van de PTB in Wallonië: een ’tsunami’ was het nu ook weer niet.

Toch triomferen PTB-PVDA en nationaal woordvoerder Raoul Hedebouw wel degelijk in Wallonië en Brussel. Hoewel de Luikenaar in zijn overwinningsspeech vooral de kleinere successen in de Vlaamse steden in de verf zette, scoorde radicaal links met name spectaculair goed in de oude Waalse industriële bastions, met meer dan 15% van de stemmen in Charleroi, La Louvière en Luik, en bijna 24% in Herstal.

CDH-voorzitter Benoît Lutgen werd zondagavond van een zwaar juk bevrijd. Bij deze gemeenteraadsverkiezingen stond immers niets minder dan zijn politieke overleven op het spel. In zijn thuishaven Bastenaken werd hij nota bene uitgedaagd door zijn eigen broer, Jean-Pierre Lutgen, de succesvolle ceo van Ice-Watch, die de hele oppositie had verzameld om Benoît van de troon te stoten. Maar al om 19 uur ’s avonds gooide Jean-Pierre, uitgejouwd door inwoners van Bastenaken, de handdoek in de ring. Broer Benoît was erin geslaagd zijn recorduitslag uit 2012, 65% van de stemmen, min of meer te evenaren. Daarmee stelt hij ook zijn toekomst als partijvoorzitter veilig. Een stralende Lutgen vierde feest tussen zijn uitgelaten achterban en kwam die avond zelfs niet meer naar Brussel.

Hoewel de resultaten van het CDH in Wallonië een gemengd beeld vertonen en in Brussel ronduit tegenvallen, waren er toch een aantal lichtpuntjes. Zo behoudt het CDH de Waalse hoofdstad Namen, waar burgemeester Maxime Prévot overtuigend bevestigde. Ook Moeskroen, de stad waar de CDH-burgemeester Alfred Gadenne vorig jaar brutaal werd vermoord, blijft in humanistische handen.

Nog opvallend in Wallonië was dat zowel de veelgeplaagde minister van Energie Marie-Christine Marghem (MR), die nu ook in de eigen rangen ongeveer alle geloofwaardigheid is verloren, als minister-president van de Franse Gemeenschap Rudy Demotte (PS) in het stof beet in Doornik. Daar haalt waarnemend PS-burgemeester Paul-Olivier Delannois de sjerp binnen. Ook Waals Parlementsvoorzitter André Antoine (CDH) beleefde geen leuke avond in Perwez, waar hij na achttien jaar het burgemeesterschap uit handen moet geven. In Waver verloor de MR van Charles Michel dan weer zwaar (van 54% in 2012 naar 40%), maar de volstrekte meerderheid kwam net niet in gevaar. Voor het overige slaagde de MR er niet in om veld te winnen in de Waalse steden. Er was dan ook weinig reden tot feesten.

Groene golf

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd zondagavond met extra aandacht uitgekeken naar de uitslag in Brussel-Stad. Zou het schandaal bij de daklozenorganisatie Samusocial de PS en burgemeester Philippe Close de nek omdraaien? In het geheel niet, zo bleek: Samusocial speelde in het stemhokje nauwelijks een rol. Close haalde met 28% van de stemmen bijna hetzelfde resultaat als de PS-lijst in 2012. Onverhoopt goed voor iemand die nog maar zestien maanden in het Brusselse stadhuis verblijft en in die korte tijd de immense imagoschade, veroorzaakt door de gevallen schandaalburgemeester Yvan Mayeur, moest doen vergeten. Zowel MR/Open VLD als Ecolo-Groen had zijn zinnen gezet op het burgemeesterschap, maar de gehaaide Close was de concurrenten te slim af. In de loop van zondagnacht dumpte Close bovendien de liberale coalitiepartner MR, om in de hoofdstad een linkse coalitie van PS, Ecolo-Groen en het burgerplatform change.brussels tot stand te brengen – een ‘schone lucht’-coalitie, aldus de Brusselse Groen-politicus Bart Dhondt.

Deze onverwachte plotwending in Brussel mag een zoete wraak heten voor SP.A-politica Ans Persoons. Zij stapte tijdens het Samusocial-schandaal uit de Brusselse meerderheid en weigerde vervolgens met de PS op één lijst aan de verkiezingen deel te nemen, waarop ze met de open burgerlijst change.brussels naar de kiezer trok. Politieke waarnemers gaven geen cent om het project van Persoons, maar het ziet ernaar uit dat zij, en niet Open VLD-politica Els Ampe, met wie Persoons vaak hevig in de clinch heeft gelegen, straks in het Brusselse schepencollege zit.

Ecolo-Groen deed het in heel wat Brusselse gemeenten buitengewoon goed, met stijgingen van 10 procentpunt en meer. Drie van de negentien gemeenten krijgen een groene burgemeester: Elsene, Vorst en Watermaal-Bosvoorde, waar Olivier Deleuze zichzelf opvolgt. De ‘groene golf’ die zondag over Brussel (en deels ook over Wallonië) rolde, was voor veel Franstalige politieke waarnemers dan ook hét nieuws van de dag.

Voor de Brusselse MR was het bloeden zondagavond. Niet alleen werd de partij uit de meerderheid gegooid in Brussel-Stad, ook de liberale burgemeesters van Sint-Jans-Molenbeek, Ganshoren, Koekelberg en Elsene kwamen in de gevarenzone terecht of werden knock-out geslagen.

Dat laatste is het geval in Molenbeek, waar PS-lijsttrekster Catherine Moureaux MR-burgemeester Françoise Schepmans, die zes jaar geleden vader Moureaux aan de kant schoof, verpletterde. Moureaux, die de politiek met de paplepel binnenkreeg, liet zich meteen van haar meest geslepen kant zien door de PTB-PVDA, die maar liefst zeven zetels in de gemeenteraad haalde, als eerste uit te nodigen voor coalitiegesprekken, daarmee de radicaal linkse concurrent voor zijn verantwoordelijkheid plaatsend.

Opmerkelijk in de Brusselse gemeenten is ook dat de N-VA minder goed scoort dan verwacht en dat extreemrechts geen enkele verkozene meer heeft. Het deed Jean-Maurice Dehousse, de oude Luikse PS-vos die optrad als analist op RTL-TVI, besluiten dat Brussel en Wallonië een opvallende uitzondering binnen Europa vormen: hier krijgt extreemrechts nergens voet aan de grond.