Filosofische tractatie omtrent de Fyra

Als je de schuld op iemand anders schouders kan leggen, waarom zou je die dan zelf dragen? Je kon er daarom het goud van België op verwedden dat Nederland de schuld van het debacle rond de Fyra naar ons dierbaar vaderland zou doorschuiven. De Nederlandse overheid vergeet echter dat met het doorschuiven van de schuld je die niet kwijt bent.

Als je je geld aan een bank toevertrouwt, blijft het jouw geld. Zelfs als je het kwijt bent, wegens wanbeleid, dat gebeurt wel eens, zoals onlangs is gebleken, blijft het jouw geld. Je kan 6 miljoen joden doden, ze zijn geschrapt uit de registers, maar ze blijven bestaan. Het enige wat met succes te bestrijden valt is het bestaan van God, en dan nog. Als iemand zegt dat hij God is, zoals dat bij uw dienaar het geval is, wie kan hem dan tegenspreken? De gedachten zijn vrij, en de waarheid is erbij.

Het geheugen is sterker dan eender welke redenering. Vraag het maar aan Socrates, of recenter, aan Martin Heidegger. In zijn Vom Wesen des Grundes behandelt hij de problematiek van de wijsgerige fundering. Volgens hem zijn vele centrale filosofische en wetenschappelijke vragen uiteindelijk funderingsvragen: vragen naar het waarom of waardoor, of vragen naar het doel, de zin, de mogelijkheidsvoorwaarden, de vooronderstellingen van waaruit, enz. Vergeet ook Arthur Schopenhauer niet, als het gaat om de kunst van het schuiven, een kunst die de Nederlanders als geen ander beheersen. Arthur zei: Als men vermoedt dat iemand liegt, moet men doen alsof men hem gelooft: hij wordt dan driest, liegt nog harder en is ontmaskerd.

Wij Belgen liggen dan ook niet wakker van de bewering van de Nederlandse overheid, en die van de Nederlandse Spoorwegen [NS]. Ze geven toe dat het Fyra-avontuur een catastrofe was, maar ontkennen hun verantwoordelijkheid. Om de schuld nog beter dan met een verschuiving te kunnen verleggen, volstaat het een commissie in te stellen. En dat is wat de Nederlandse overheid nu gaat doen. Een commissie is altijd een doofpot. Als na vijf jaar, het gemiddelde bestaan van een commissie, moet toegegeven worden dat de schuld of de verantwoordelijkheid uit de eigen korf komt, wie zal zich daar dan nog druk om maken. Oude koeien haalt men niet uit de gracht. Men laat ze daar staan, want waardeloos. Mensen hechten alleen waarde aan recente zaken.

Dat weten Nederlanders als geen ander. En om de waarde nog meer in waarde te laten dalen, creëren ze desnoods een nieuwe ramp of een groot schandaal. Afleidingsmanoeuvres is een andere hoge kwaliteit van de Nederlanders. Ze hebben ze afgekeken van de Engelsen. Hoe meer kolonies een land had, hoe bekwamer het talent van de afleiding der verantwoordelijkheid. België is op dat gebied een kleine garnaal. Het had maar één kolonie. Dat talent is om die reden niet sterk ontwikkeld bij de Belgische overheid. En dat weet Nederland. Van bij het ontstaan van België, in 1830 mocht iemand het vergeten zijn, wordt alle schuld over wat mis gaat tussen beide landen in de schoenen van de Belgen geschoven. Dat zij de dappersten aller Galliërs waren, zoals Julius Caesar beweerde, kan daar niets aan veranderen. Dapperheid en schuld hebben geen verwantschap, zolang… zolang Nederland er niet bij betrokken is. Is dat wel het geval, ja, dan kan de verwantschap niet groot genoeg zijn.

Hebben we stilaan alle kwaliteiten waarin de Nederlanders uitmunten opgesomd? Helaas neen, want er is geen beginnen aan. Wat wel niet over het hoofd gezien mag worden, is de kunst van Nederland om de kosten van een ramp door anderen te laten betalen. Hooguit zal het wat kruimels bijeenvegen, en die kost, wat omvang en bijeenschuiven betreft, is verwaarloosbaar. Aan de schuld van het Fyra-failliet zal dus zolang gerekt worden, dat België het besluit zal nemen veel meer kapitaal op te hoesten dan het moet.

Zo zit dit land in elkaar. Het is veel te geduldig, heeft een ingebakken schuldgevoel. België heeft nu eenmaal geen filosofen van wereldniveau. Even kijken. Wie valt ook uit de kast te halen om de arrogantie van Nederland aan te tonen? Immanuel Kant. In zijn Dromen, Kritiek van de paranormale ervaring stelt hij de retorische vragen: Kunnen we bewijzen dat de ziel na de dood blijft bestaan? Hoe moeten we ons de verhouding tussen lichaam en geest denken? Nederland heeft zich met de jaren bekwaamd om die retorische vragen in reële om te zetten, en ze daarbij op alles en nog wat toe te passen. In het geval van de Fyra is dat: Kunnen we bewijzen dat de schuld na de ramp blijft bestaan? Hoe moeten we ons de verhouding tussen België en Nederland denken?

Het zal de essentie zijn van de onderzoekscommissie die er in Nederland omtrent de Fyra staat aan te komen. Het eindverslag valt nu al te voorspellen: De ramp kwam ná de schuld, niet voordien. En gezien de verhouding tussen Nederland en België er een is van een meerdere tegenover een mindere, is zowel de ramp als de schuld, de schuld van België en een ramp voor Nederland.

Of zal België nu eindelijk eens aantonen dat de sterkte van haar schouders onderschat werd en Nederland zich met de jaren kapot heeft geluld dat zowel haar geest als haar lichaam zo verzwakt zijn dat het snel bezwijkt onder een Gallische dapperheid? Dat moet kunnen, met de wetenschap voor ogen dat Nederland slechts tot aan de Moerdijk tot Gallië behoorde. Al de rest is moeras… en is het in zekere zin nog steeds… in zijn denken en zijn doen.

Guido Lauwaert