‘Feitelijke apartheid door gebrek aan stemplicht voor vreemdelingen’

Hoe de dubbele discriminatie tussen vreemdelingen en Belgen wegwerken? ‘De oplossing ligt voor de hand,’ meent socioloog Jan Hertogen, ‘geef ook automatisch stemplicht aan vreemdelingen.’ Op die manier kunnen vreemdelingen volgens hem hun stemrecht niet meer ontlopen, en moeten ze zich niet meer registreren.

Voor de lokale verkiezingen van 14 oktober 2018 zijn bijna een miljoen vreemdelingen kiesgerechtigd. Om hun stemrecht uit te oefenen moesten ze zich wel registreren, iets wat slechts 17 procent onder hen deed. Ruim 750.000 stemgerechtigde inwoners van ons land konden zich op die manier onttrekken aan de stemplicht, hetgeen Belgen niet kunnen. Je zou kunnen argumenteren dat ze er zelf de hand in hebben, maar in feite gaat het om een uitsluiting van de stemplicht die al 70 jaar voor alle Belgen van kracht is.

De uitsluiting wordt bovendien bij elke verkiezingen procentueel groter. Bij niet-Europese vreemdelingen is het aantal verloren stemmen gestegen van 91.552 tot 165.036. Bij de EU-vreemdelingen gaan er voor de komende verkiezingen 617.708 stemmen verloren. In Brussel wordt zo ruim een vierde van de potentiele stemkracht niet aangewend. Samen met 21 procent van de Belgen die niet gaan stemmen of blanco stemt, en niet-Europese vreemdelingen met minder dan vijf jaar verblijf bestaat er in Brussel een feitelijke apartheid. Minder dan de helft van de volwassenen kan zich in Brussel, zijn stem laten horen.

In Brussel wordt nu door gezaghebbende stemmen, zoals Philippe van Parijs en Dirk Jacobs, gepleit voor een automatische registratie van vreemdelingen voor de verkiezingen. De massale campagne die Europese instellingen, het gewest en de gemeenten voerden, hebben alles bijeen immers maar een mager resultaat opgeleverd: ruim 80 procent is niet ingeschreven voor de komende verkiezingen.

Dubbele discriminatie

Momenteel bestaat er echter een vorm van dubbele discriminatie in rechten en plichten tussen Belgen en vreemdelingen: ten eerste worden vreemdelingen gediscrimineerd omdat ze zich moeten inschrijven om hun stem te kunnen uitbrengen, en tegelijk worden Belgen gediscrimineerd omdat ingeschreven vreemdelingen zich kunnen uitschrijven. Belgen kunnen dat niet. De oplossing ligt voor de hand: vreemdelingen die aan de voorwaarden van het stemrecht voldoen, stemplichtig maken zoals de Belgen, zonder dat ze nog kunnen afzien van hun stemplicht.

Is het stemrecht geen wezenlijk onderdeel van de democratie voor alle inwoners? Elke verblijfsgerechtigde vreemdeling in ons land zou voluit moeten kunnen deelnemen aan de democratische stemgang en de besluitvorming op zowel gemeentelijk als regionaal en federaal niveau. De enige manier om stemplicht te weigeren voor vreemdelingen is een op nationaliteit gebaseerde exclusie, die uiteindelijk enkel op racistische gronden vergoelijkt kan worden. Als er stemplicht geldt voor Belgen, dient dit ook voor de vreemdelingen verplicht te zijn, is het niet de evidentie zelve voor een democratische samenleving?

Je zou daarnaast kunnen argumenteren dat stemplicht voor vreemdelingen olie op het vuur van de links-rechtstegenstelling in het vluchtelingendebat gooien is. Het fantoom van de massamigratie wordt immers meer dan ooit gebruikt in het populistische discours. Juist nu is het van belang om de basis van de democratie, de stemplicht in België, voor alle bevolkingsgroepen te verzekeren, zodat ook de groepen die belaagd worden zich politiek kunnen uitdrukken en verdedigen. Natuurlijk vraagt de beslissing politieke moed, en kijkt ze vooruit op een noodwendig alsmaar meer diverse samenleving.

Stemplicht voor vreemdelingen, essentieel voor de toekomst van België

Op 1 oktober zullen er in België, naast de 1,3 miljoen vreemdelingen, ook 2,2 miljoen inwoners zijn die door het verwerven van de Belgische nationaliteit, of het verwerven van die nationaliteit door hun ouders of grootouders in het verleden, onderworpen zijn aan alle plichten van die nationaliteit, de stemplicht inbegrepen. Zij vertegenwoordigen ongeveer 1,8 miljoen stemmen die wél in de politieke weegschaal komen te liggen. Het gewicht van de ruim 750.000 stemmen van niet-stemplichtige vreemdelingen is een verlies voor de democratie. De toekomst is bovendien niet veel vrolijker: het aandeel vreemdelingen dat zich inschrijft zal verkiezing na verkiezing blijven afkalven.

Om het democratisch tekort weg te werken moeten we drie drastische stappen nemen. Eerst en vooral het toekennen van de stemplicht met automatische registratie aan EU-vreemdelingen en aan vreemdelingen die al vijf jaar verblijfsrecht hebben in België. Ten tweede: het toekennen van stemplicht voor de regionale, federale en Europese verkiezingen in ons land, aan alle EU-onderdanen en alle niet-EU vreemdelingen die al meer dan vijf jaar in België verblijven. Tot slot: het toekennen van gemeentelijke stemplicht voor alle kiesverrichtingen in België, voor iedereen met een verblijfsrecht in België, ook diegenen met minder dan vijf jaar aaneengesloten verblijf.

Op de zeventigste verjaardag van het stemrecht voor vrouwen worden we opnieuw geconfronteerd met een vorm van ongelijkheid in onze samenleving. Net als toen is niet iedereen gelijk voor de wet. De wet moet dan maar gelijk gemaakt worden voor iedereen.