FAVV onder vuur: ‘Nood aan andere aanpak’

De crisis rond de fipronil-besmetting in eieren toont volgens het ACV de ‘proceduritis’ aan bij het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). Test-Aankoop pleit voor een andere aanpak.

Maandag om 16 uur maakt het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) de resultaten bekend van de tests op de aanwezigheid van de insecticide fipronil in Belgische eieren. Dat meldt de Franstalige openbare omroep RTBF en wordt bevestigd door een woordvoerster van minister van Landbouw Denis Ducarme. Bij het FAVV zelf is voorlopig niemand bereikbaar.

Zondag maakte Ducarme bekend dat er ‘een lijst van 57 verdachte bedrijven’ bestaat, die mogelijk gebruik hebben gemaakt van de diensten van het verdachte Nederlandse Chickfriend. Het FAVV heeft ‘onmiddellijk de geïdentificeerde producten geblokkeerd om de consumenten te beschermen’. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block zei zondag al dat de voorlopige analyses op eieren geproduceerd in België aangeven dat er geen enkel gevaar is voor de volksgezondheid.

Woensdag komt de Kamercommissie Economie en Landbouw over de kwestie bijeen.

Slechte communicatie

Het FAVV krijgt intussen steeds meer kritiek op haar karige en volgens sommigen tegenstrijdige informatie. Zo eist Test-Aankoop dat het Agentschap de lotnummers van de gecontamineerde producten publiceert zoals in Nederland. ‘Door haar gebrek aan communicatie en transparantie heeft het voedselagentschap FAVV het omgekeerde bereikt van wat ze beoogde. Ook al blijkt uit alle analyses dat het gevaar voor de gezondheid minimaal is, toch is het noodzakelijk dat de lotnummers van de gecontamineerde producten, net zoals in Nederland, onmiddellijk publiek worden gemaakt. De consument moet zelf kunnen beslissen of hij de betrokken eieren consumeert of niet’, vindt de consumentenorganisatie.

‘Voor de consument is het zeer verwarrend te zien dat supermarkten producten uit hun rekken halen terwijl zij zelf niet kunnen weten of de eieren die in hun koelkast liggen al dan niet gecontamineerd zijn’, aldus Test-Aankoop. De organisatie vraagt de bevoegde ministers Ducarme en De Block het FAVV te verplichten om dit te doen. ‘Geef de exacte analyseresultaten’, vervolgt Test-Aankoop. ‘Het FAVV stuurt constant 2 boodschappen uit: enerzijds dat er geen enkel gevaar is voor de volksgezondheid en anderzijds dat het nog wacht op analyseresultaten om meer gedetailleerd te communiceren. Deze boodschappen zijn tegenstrijdig. Hoe kan het agentschap met zoveel stelligheid beweren dat er geen enkel gevaar is voor de volksgezondheid als het nog niet over alle analyseresultaten beschikt?’, vraagt Test-Aankoop zich af.

Test-Aankkop besluit dat het FAVV moet kiezen voor een andere aanpak: ‘Het agentschap probeert alles stil te houden en communiceert pas wanneer het probleem via een andere bron publiek wordt gemaakt. Waarom wekt het FAVV steeds de indruk dat het verkiest de mogelijke negatieve economische impact voor de betrokken sector te willen beperken boven het vrijwaren van de volksgezondheid?’

Proceduritis

De crisis toont volgens het ACV dan weer de ‘proceduritis’ aan bij het Agentschap. De eiercrisis is ‘al twee maanden bekend en er moet nog een strikte procedure worden gevolgd opdat bepaalde laboratoria zouden kunnen overgaan tot de noodzakelijke analyse in het kader van fipronil in eieren’, hekelt de bond. ‘ACV-Openbare diensten heeft in de voorbije jaren deze zogenaamde ‘proceduritis’ aangekaart omdat door het bos de bomen niet meer te zien zijn.’ Ook gedelegeerd bestuurder Herman Diricks moet het ontgelden. De communicatie naar de buitenwereld verloopt via de woordvoerder, ’terwijl de CEO van het FAVV zelf nergens zijn stem laat horen’.

‘Maar ook de interne communicatie laat te wensen over’, vervolgt de christelijke bond. De topman kan naar aanleiding van controles of de eieren nog in de winkel liggen niet zelf antwoorden op vragen van de controleurs en medewerkers, klinkt het. ‘Alle nieuws rond de eiercrisis moeten zij kennelijk via de pers vernemen.’ Intern zijn er hierover ook ‘quasi geen boodschappen naar het personeel’, luidt de klacht.

‘Geheim van het onderzoek is niet altijd van tel’

De reden die het FAVV aanhaalt voor de karige informatie is het geheim van het onderzoek, maar dat onderzoeksgeheim is niet in alle gevallen van tel, zo wordt vernomen bij professor en openbaarheidsexpert Frankie Schram (Instituut voor de Overheid, KU Leuven). ‘Er is een actieve openbaarheidsverplichting wanneer er een eventueel ernstig risico is met betrekking tot de volksgezondheid en aantasting van de persoonlijke levenssfeer, als de informatie tenminste als milieu-informatie kan worden gekwalificeerd’, zegt hij. ‘Voor zover het gaat om niet-milieu-informatie kan het geheim van het vooronderzoek worden ingeroepen, waardoor iedereen die meewerkt aan een opsporings- of gerechtelijk onderzoek tot geheimhouding is gehouden. In dit geval komt het toe aan de procureur om te oordelen of bepaalde informatie over dat onderzoek vrijgegeven kan worden.’

Als het gaat om milieu-informatie, dan kan het onderzoeksgeheim niet rechtstreeks worden ingeroepen via de regeling uit het wetboek van strafvordering, vervolgt Schram. ‘Het kan dan alleen via een uitzondering in de wet betreffende toegang van het publiek tot milieu-informatie, die in een verplichte belangenafweging voorziet.’

‘Gaat het om emissies, wat hier het geval lijkt, dan is er een assumptie dat het belang van de openbaarmaking zwaarder weegt dan het belang van de opsporing en vervolging van sanctioneerbare feiten’, klinkt het. ‘In elk geval is er weinig reden voorhanden om alle informatie aan de openbaarmaking te onttrekken. Er is zelfs een actieve openbaarheidsverplichting om de informatie openbaar te maken wanneer er een bedreiging is voor de volksgezondheid en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer’, zegt Schram, die zich alleen uitspreekt in algemene termen, omdat hij geen concrete informatie te zien kreeg.