Factcheck: Nee, F.C. De Kampioenen niet offline gehaald na klachten ‘blackface’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op Facebook circuleert een meme die doet uitschijnen dat de VRT afleveringen van F.C. De Kampioenen offline heeft gehaald na klachten over een ‘blackface’. Hoewel het om een internetgrap gaat, delen sommigen het bericht als waarheid.

Beheerders van de Facebookpagina ‘De Fiere Vlaamse Meme’ plaatsen op 12 juni een afbeelding online. We lijken een screenshot te zien van de Facebookpagina van Het Laatste Nieuws. De krant zou een artikel hebben gepubliceerd met als titel ‘Na Little Britain ook FC De Kampioenen offline na klachten over blackface’. De meme bereikt 52.000 mensen. Van de mensen die het delen lijkt niet iedereen zich ervan bewust dat het om een internetgrap gaat. Iemand reageert bijvoorbeeld ‘dit gaat er wel over’ en een ander ‘maak dat dat terug online staat’.

Een meme is een afbeelding met amusementswaarde die zich online verspreidt. Vaak gaat het over bewerkte foto’s met een catchy tekst. In dit geval vermoeden we dat het niet om een echt nieuwsartikel gaat. Een online zoektocht levert geen resultaat op: we vinden geen artikel met die titel op de site van Het Laatste Nieuws.

De meme bevat wel echte elementen. Zo werd de Britse komische serie Little Britain inderdaad offline gehaald vanwege het gebruik van make-up en een pruik om een zwarte vrouw te spelen.

Een ander echt element in de meme is de foto van F.C. De Kampioenen. Wanneer we de meme ingeven in Google Images vinden we diezelfde foto op de Internet Movie Database (IMDB). De foto blijkt afkomstig uit de aflevering Nennieuwenhoed uit 2003, waarin het personage Marc Vertonghen zich verkleedt als zwarte koning. De aflevering staat op YouTube en toont inderdaad scènes van Marcske met zwarte make-up.

De foto in de meme is dus echt en gekopieerd van IMDB. Maar hij lijkt te worden gebruikt in de valse context van een onbestaand nieuwsartikel. Kunnen we dit bewijzen?

Beeldanalyse

We gebruiken het beeldverificatiehulpmiddel van Deutsche Welle. Als we de meme opladen op die site kunnen we een beeldanalyse uitvoeren. We analyseren eerst de verschillende compressieniveaus van de afbeelding.

‘Als je een afbeelding op het internet plaatst, dan wordt die verkleind: er wordt een compressie toegepast’, zegt Jurgen Dedeckere, opleidingshoofd Multimedia en communicatietechnologie aan de Erasmus Hogeschool Brussel.

‘Die verkleining kan gebeuren aan de hand van een algoritme dat de beeldkwaliteit beïnvloedt. Zo zie je bij grote compressie zelfs met het blote oog artefacten verschijnen, kleine blokjes rond details in de foto. Die artefacten zijn echter altijd aanwezig bij compressie, zelfs al kunnen we ze niet zichtbaar waarnemen.’

Met onderstaande scan lukt dat wel. Links zien we de scan, rechts de meme.

Wat kunnen we afleiden uit deze scan? We zien een effen oppervlak waar de foto van F.C. De Kampioenen zich bevindt. Deze foto heeft dus hetzelfde compressieniveau, er werd dus niet mee geknoeid. We hadden de originele foto al gevonden bij IMDB, dus dat kan kloppen.

Wat wel opvalt is het andere compressieniveau van de logo’s van HLN linksboven en rechtsonder. Stel dat dit een echte afbeelding was van een Facebookpost, dan hadden die logo’s ongeveer hetzelfde compressieniveau moeten hebben als de rest van de foto. De makers van de meme hebben de logo’s dus wellicht erop geplaatst om het echt te doen lijken.

Jurgen Dedeckere benadrukt dat beeldanalyse nooit een sluitend bewijs kan zijn van beeldmanipulatie. ‘Het brengt wel aandachtspunten en afwijkingen aan het licht die dan nog steeds beoordeeld moeten worden.’

Momenteel niet online

De meme wordt 78 keer gedeeld. Niet iedereen die de afbeelding deelt, lijkt zich bewust van het feit dat het hier om een nagemaakt krantenartikel gaat.

Lees verder onder de afbeelding

Het is niet omdat er geen artikel bestaat over het offline halen van die aflevering van F.C. De Kampioenen, dat dit niet het geval kan zijn.

Op de site VRT NU staan momenteel vier afleveringen van de populaire reeks online. De aflevering Nennieuwenhoed is daar niet bij. Ook een andere aflevering met een blackface uit 1996, Sinterklaas kampioentje, staat niet op VRT NU, maar wel op YouTube.

‘Dat klopt, beide afleveringen staan niet op VRT NU’, zegt VRT-woordvoerder Hans Van Goethem. ‘Momenteel staan alleen de vier afleveringen die de afgelopen zaterdagen zijn uitgezonden online.’ Klachten over de afleveringen met Zwarte Piet en een zwarte koning heeft de VRT niet ontvangen.

Kunnen deze afleveringen dan nog online komen? ‘We houden regelmatig oude programma’s tegen het licht’, zegt Van Goethem. ‘Als blijkt dat taalgebruik, situaties, beelden of grappen in de tijdsgeest van vandaag ongepast kunnen overkomen, dan kan dat een reden zijn om ze “onder embargo” in ons archief te plaatsen: ze worden dan niet meer uitgezonden of online gezet. Let wel, ze blijven bewaard in het archief, we verwijderen ze niet.’

‘Over individuele titels communiceren we niet. Dit doen we om de sereniteit in het debat te bewaren.’