Factchecker: ‘Tattoos zijn niet gezond en verminderen de topprestaties’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Dat zei sportwetenschapper Ingo Froböse van de Sporthochshule Köln onlangs in Het Laatste Nieuws. Maar klopt het wel?

Heeft bondscoach Roberto Martinez straks een extra argument om bij de Rode Duivels Radja Nainggolan niet te selecteren? Wel als we de Duitse sportwetenschapper Ingo Froböse (Sporthochschule Köln) geloven. Die pleitte op de Duitse televisie onlangs voor een verbod op tatoeages in het voetbal, lazen we in Het Laatste Nieuws. ‘Tattoos zijn niet gezond en verminderen de sportprestaties’, zei Froböse. ‘De huid is het grootste orgaan dat we hebben, en veel voetballers vergiftigen het gewoon met tattoos.’ Tatoeages zouden de zweetregulering van het lichaam in de war sturen en op die manier topprestaties van atleten bemoeilijken, luidt het argument.

Klopt dat? Zijn tattoos ongezond en verminderen ze topprestaties?

We splitsen die stelling in tweeën en beantwoorden eerst de vraag naar gezondheidsrisico’s. Daarmee kunnen we niet beter terecht dan bij dermatologe Christa De Cuyper. Zij werkte meer dan dertig jaar in het AZ Sint-Jan in Brugge, specialiseerde zich in het weglaseren van tattoos, en richtte in 2013 mee de European Society of Tattoo and Pigment Research op, die expertise bundelt over het thema. Met een collega publiceerde ze ook het boek Dermatologic Complications with Body Art, over de risico’s van tattoos, piercings en permanente make-up.

Tatoeages hebben korte- en langetermijnrisico’s, zegt de dermatologe. ‘Wanneer je ze laat zetten in onhygiënische omstandigheden, of de nazorg veronachtzaamt, kunnen ze op korte termijn infecteren. Die infectie is meestal oppervlakkig, maar kan ook ernstig tot zelfs levensbedreigend zijn. Er zijn in België jaarlijks gevallen die hospitalisatie en intraveneuze antibioticatherapie vereisen.’

Giftige inkt

Drie andere risico’s spelen pas na verloop van tijd. Ten eerste, overgevoeligheid voor de zon. Daaraan blootgesteld kunnen tattoos gaan irriteren, prikken, gloeien en jeuken. ‘Vooral mensen met zwarte tatoeages hebben er last van’, weet De Cuyper. ‘Ongeveer één op de drie. Gevaarlijk is die overgevoeligheid niet. Wel lastig.’

Evenmin gevaarlijk is ten tweede de allergie die je tegen de inkt kunt ontwikkelen. Die komt minder vaak voor, maar is niet minder vervelend. ‘Omdat de inkt in je lichaam zit, krijg je die allergie meestal alleen weg door de tattoo te verwijderen, wat dan weer een risico op littekens geeft’, zegt De Cuyper. ‘Zo’n allergie kan opduiken op elk moment. Ook twintig of dertig jaar later.’

De olifant in de kamer is het derde en laatste risico. Kanker. Volgens De Cuyper is er geen bewijs dat tatoeages huid- of andere kankers kunnen veroorzaken. Maar ongerustheid is er des te meer, zo blijkt uit een advies van de Hoge Gezondheidsraad (HGR) uit 2015. Een tatoeage ‘zou kunnen bijdragen tot het risico op kanker’, lezen we daar. ‘De huidige trend om zeer grote tatoeages te zetten waarbij veel inkt en vooral meer kleuren gebruikt worden, geeft duidelijke reden tot bezorgdheid.’ De HGR onderstreept de nood aan meer en beter onderzoek. ‘Dat er op dit ogenblik nog geen rechtstreeks verband aangetoond is tussen tatoeages en het risico op kanker betekent dus niet dat er geen enkel risico is, hoogstens dat er geen zeer groot risico is.’

Wat wetenschappers wél zeker weten, is dat de inkten een aantal giftige en kankerverwekkende stoffen bevatten. ‘Veilige inkten zouden al een stap vooruit zijn’, zegt De Cuyper. ‘Nu bevatten ze fenol. Of benzopyreen, wat ook in sigarettenrook zit. In de loop der jaren komen die stoffen in je lichaam terecht. Heb je pakweg een tattoo op de arm, dan vinden we ze na verloop van tijd ook terug in de lymfeklieren in de oksel, en in de lever, bijvoorbeeld. Of ze daar schade aanrichten, ja zelfs kanker kunnen veroorzaken, daar hebben we momenteel echter het raden naar.’

Permanente make-up en een kleine tattoo zijn verantwoord, oordeelt De Cuyper. ‘Daar is het kankerrisico wellicht verwaarloosbaar. Maar ik zou ervan huiveren als mijn kinderen hun arm, been of rug vol zouden tatoeëren.’

Iron Man

Dat brengt ons bij het tweede luik van de stelling en de tattoo sleeve die menig atletenarm siert. Verminderen tatoeages topsportprestaties? Kersvers onderzoek van professor Maurie J. Luetkemeier (Alma College, Michigan) en collega’s in het vakblad Medicine & Science in Sports & Exercice, wijst in die richting. In labomstandigheden onderzochten zij tien gezonde jongemannen die aan één kant van hun bovenlichaam een tatoeage hadden van minstens vijf vierkante centimeter, en aan de andere kant een overeenkomstige plek ongetatoeëerde huid. Met een geijkte techniek van chemische stimulatie wekten de onderzoekers aan beide kanten lokale zweetproductie op. Wat bleek? De getatoeëerde huid zweette tot de helft minder dan de onversierde aan de andere kant van de proefpersoon.

Het onderzoek is volgens drie Vlaamse sportfysiologen, onder wie Maarten Lievens (UGent), voorlopig het eerste en enige over het onderwerp. ‘Het bewijst dat tattoos aanbrengen de zweetklieren beschadigt’, zegt professor Peter Hespel (KU Leuven). ‘In topsport, met name in hete, vochtige omstandigheden, kan zweetproductie prestatiebepalend zijn. Zweten is ons belangrijkste afkoelingsmechanisme. Je lichaamstemperatuur laag houden is cruciaal, want eens die 39,5 à 40 graden Celsius bedraagt, daalt je prestatievermogen fel’, zegt Hespel. ‘In duursporten zoals langeafstandslopen, wielrennen of triatlon, kunnen tattoos dus wellicht op je prestatie wegen. Twee vierkante centimeter inkt remt je totale zweetcapaciteit niet, maar wie aan de start van de Iron Man Hawaii verschijnt met de helft van zijn lichaam vol tattoos, ondervindt daar zo goed als zeker nadeel van.’

Bij voet- of basketbal ligt dat anders. ‘Uithoudingsvermogen is ook in die sporten belangrijk, maar minder cruciaal’, nuanceert Hespel. ‘Aan het einde van een slopende wedstrijd kunnen wel of geen tatoeages misschien het verschil maken voor die allerlaatste actie. Maar de nacht voordien goed slapen, is ongetwijfeld veel doorslaggevender.’

Dat tatoeages topprestaties verminderen, is volgens de Vlaamse sportfysiologen die we contacteerden evenwel nog niet aangetoond. Verder onderzoek, met meer proefpersonen en in reële omstandigheden, moet uitsluitsel brengen. ‘Maar als je logisch doordenkt, grote getatoeëerde lichaamsoppervlakten in acht neemt en het idee dat details in topsport het verschil maken, zou het best kunnen kloppen’, besluit professor sportfysiologie Romain Meeusen (VUBrussel).