Factcheck: Zuid-Afrikaanse variant coronavirus zit wél in Zuid-Afrika

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een populair Facebookbericht zou de Zuid-Afrikaanse variant van het coronavirus in Zuid-Afrika niet te vinden zijn. Er zouden in het land ook geen mondmaskers gedragen worden en alles zou er open zijn. Dat klopt niet. Geen enkel Afrikaans land is zwaarder getroffen door het coronavirus dan Zuid-Afrika en er is een strenge lockdown van kracht.

Op 24 januari post advocate Carine Knapen onderstaand bericht op haar Facebookpagina. Het wordt meer dan 1000 keer gedeeld en bereikt in totaal meer dan 340.000 Facebookgebruikers.

De post begint met een citaat uit een artikel in Metro, dat verwijst naar een interview met minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) in De Zevende Dag op 24 januari. De minister toont zich in dat interview bezorgd over de nieuwe varianten van het coronavirus, die steeds vaker opduiken in ons land.

Afrika

Bij het bericht plaatst Knapen een screenshot van een ander Facebookbericht met tekst en drie foto’s die de situatie in ‘Afrika’ beschrijven. Van wie dat bericht komt, kunnen we niet zien – de profielnaam en het grootste deel van de profielfoto ontbreken. We sturen Carine Knapen een bericht met de vraag wie haar bron is, maar dat blijft voorlopig onbeantwoord.

Hetzelfde bericht wordt ook door andere Facebookgebruikers gedeeld, zonder de verwijzing naar Zuid-Afrika maar evengoed zonder naam of profielfoto van de persoon die het postte. Die beweert zich in ‘Afrika’ te bevinden, zonder te preciseren in welk land. Knapen trekt uit de informatie over ‘Afrika’ (het continent) echter conclusies over ‘Zuid-Afrika’ (het land). ‘Ondertussen in Zuid-Afrika: zie hieronder. Geen mondmaskers, alles open, iedereen vrij op straat. Waar is dat Zuid-Afrikaanse virus? Alleszins niet in … Zuid-Afrika‘, schrijft ze.

Om te achterhalen waar de foto’s van de anonieme bron zijn gemaakt, laden we ze op in Google Afbeeldingen en voeren we een omgekeerde zoekopdracht uit. Dat levert geen resultaten op. We slagen er evenmin in om het originele Facebookbericht over ‘Afrika’ terug te vinden.

Zwaarst getroffen

De claims die Knapen in haar bericht maakt over Zuid-Afrika wekken verbazing, blijkt uit een aantal van de reacties van haar 14.699 volgers. Sommigen wijzen op de verwarring met ‘Afrika’ als continent, anderen verwijzen naar bronnen waaruit blijkt dat Zuid-Afrika kampt met een hoog aantal besmettingen en dat het land wel degelijk strenge maatregelen heeft genomen tegen het coronavirus.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie telde Zuid-Afrika op 3 februari 1,458 miljoen coronagevallen op een bevolking van 60 miljoen inwoners. Volgens de website Worldometer waren dat er op 5 februari 1,466 miljoen. Zuid-Afrika was het eerste Afrikaanse land dat de kaap van 1 miljoen coronagevallen overschreed en is het zwaarst getroffen land op het Afrikaanse continent. Om de verdere verspreiding van het virus tegen te gaan, heeft Zuid-Afrika op 29 december 2020 strenge maatregelen ingevoerd.

Vrij op straat

Dat mensen in Zuid-Afrika vrij kunnen rondlopen op straat, zoals in het Facebookbericht wordt gezegd, klopt niet. Op 29 december 2020 werd een nationale avondklok ingevoerd van 21.00 uur tot 05.00 uur. Op 1 februari 2021 kortte president Cyril Ramaphosa die avondklok in van 23:00 tot 04:00 uur.

Geen mondmaskers

Knapen zegt in haar bericht dat mensen in Zuid-Afrika geen mondmaskers dragen. Nochtans is het dragen ervan verplicht op openbare plaatsen, in winkels en op het openbaar vervoer, en dat voor iedereen ouder dan zes jaar. Op het niet dragen van het mondmasker staan in Zuid-Afrika boetes en zelfs een gevangenisstraf. Volgens France24.com arresteerde de Zuid-Afrikaanse politie tussen eind december en half januari 7000 mensen omdat ze geen mondmasker droegen.

Alles open

Het Facebookbericht zegt ook dat horecagelegenheden zoals clubs, bars en restaurants in het land open zijn en suggereert dat er dus geen lockdown van kracht is zoals in vele andere landen. Dat klopt niet. Volgens de regels die ingingen op 29 december, moeten nachtclubs gesloten blijven. Restaurants mogen open blijven, op voorwaarde dat ze zich houden aan de geldende gezondheidsprotocollen en afstandsmaatregelen.

Geen Zuid-Afrikaanse variant

‘Waar is dat Zuid-Afrikaanse virus? Alleszins niet in… Zuid-Afrika‘ zegt Carine Knapen in haar Facebookpost. Ook dat is niet juist: volgens de WHO heeft de opkomst van meer besmettelijke varianten van covid-19 het aantal infecties in het land sterk doen stijgen: ‘De 501Y.V2-variant, die voor het eerst werd geïdentificeerd in Zuid-Afrika, is dominant en zorgt voor een recordaantal besmettingen in Zuid-Afrika en de regio errond.’ Volgens een artikel van het Duitse weekblad Der Spiegel, dat op 3 februari op de website van Knack werd overgenomen, steeg het dodental in Zuid-Afrika in de voorbije weken met meer dan 30 procent.